Την καθιέρωση «εβδομαδιαίων δρομολογίων επιστροφών» προαναγγέλλει ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νότης Μηταράκης σε συνέντευξή του στην «Κ», προκειμένου σε συνδυασμό με την επίσπευση των διαδικασιών ασύλου να επιτευχθεί η αποσυμφόρηση των νησιών. «Είναι πολιτική απόφαση της κυβέρνησης να μην επιτρέψουμε καμία μόνιμη παραμονή μεταναστών στα ακριτικά νησιά», επισημαίνει. Προσθέτει ωστόσο ότι η δημιουργία νέων πολυλειτουργικών κέντρων στα νησιά θα βοηθήσει στην εφαρμογή της πολιτικής για την αποσυμφόρηση. Μέσα στην επόμενη εβδομάδα αναμένεται τροπολογία για τη δημιουργία μητρώου ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο μεταναστευτικό, ενώ σύντομα στα κέντρα φιλοξενίας θα τοποθετηθούν νέοι διοικητές, επισημαίνει ο νέος υπουργός.
– Tα νησιά όπου βρίσκονται τα Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ), Λέσβος, Σάμος, Χίος, Κω και Λέρος, είναι στη χειρότερη κατάσταση μετά την προσφυγική κρίση του 2015. Ταυτόχρονα, οι ροές από την Τουρκία συνεχίζονται. Πώς μπορεί να αλλάξει αυτό;
– Πράγματι αντιμετωπίζουμε μια ιδιαίτερα δύσκολη κατάσταση στα πέντε νησιά του Αιγαίου, τα οποία σήκωσαν το 2019 το κύριο βάρος της μεταναστευτικής κρίσης –γιατί βρισκόμαστε σε συνθήκες κρίσης– όχι απλώς σε εθνικό, αλλά σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αυτό ήταν το πρώτο θέμα που έθιξα την προηγούμενη Τετάρτη στη συνάντησή μου με την επίτροπο Εσωτερικών Υποθέσεων Ιλβα Γιοχάνσον. Βασικός μας στόχος είναι η μείωση των μεταναστευτικών ροών προς τη χώρα μας. Να μην είμαστε βασική διαδρομή για τους διακινητές. Αυτό απαιτεί φύλαξη των συνόρων και επιστροφές όσων δεν δικαιούνται διεθνή προστασία. Και για τα δύο είναι απαραίτητη η ευρωπαϊκή συνδρομή. Ξεκίνησε ήδη η εφαρμογή των νέων διαδικασιών ασύλου, τις οποίες διαρκώς αξιολογούμε ώστε να βελτιώσουμε την όποια δυσλειτουργία. Κρίσιμο στοίχημα είναι η επιτάχυνση της διαδικασίας ασύλου και η επιτάχυνση των επιστροφών όσων δεν δικαιούνται διεθνή προστασία. Ως κράτος δικαίου, υλοποιούμε αυτές τις πολιτικές προτεραιότητες με απόλυτο σεβασμό στις διεθνείς συμβάσεις, στα ανθρώπινα δικαιώματα και στην εφαρμογή των νόμων της ελληνικής πολιτείας.
– Ποιο θα λέγατε ότι είναι το όριο για τον πληθυσμό αιτούντων άσυλο που θα μπορούσε να παραμένει στα νησιά;
– Πολύ λιγότεροι από όσους βρίσκονται σήμερα. Το πρόβλημα στα νησιά δημιουργήθηκε από τους περιορισμούς της κοινής δήλωσης Ε.Ε. – Τουρκίας, η οποία αφενός μείωσε τις ροές, αλλά αφετέρου λόγω της ερμηνείας που δέχθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ, σε συνδυασμό και με τις καθυστερήσεις στη διαδικασία ασύλου, εγκλώβισε στα νησιά όσους έκαναν αιτήσεις. Τώρα με την επιτάχυνση των διαδικασιών θα προχωρήσουμε στην αποσυμφόρηση των νησιών. Θεωρώ απάνθρωπο να καθυστερεί σε πολλές περιπτώσεις ακόμη και τέσσερα με πέντε χρόνια η εξέταση μιας αίτησης ασύλου. Αυτό συνέβαινε όλα τα προηγούμενα χρόνια. Για εμάς αποτελεί άμεση προτεραιότητα η αποσυμφόρηση των νησιών, χωρίς όμως να οδηγηθούμε σε απώλεια της δυνατότητας επιστροφών. Ηδη στην κατεύθυνση της αποσυμφόρησης έγινε ένα ιδιαίτερα σημαντικό βήμα με τη μεταφορά 20.000 ατόμων στην ενδοχώρα το δεύτερο εξάμηνο του 2019 και στις αρχές του 2020. Είναι πολιτική απόφαση της κυβέρνησης να μην επιτρέψουμε καμία μόνιμη παραμονή μεταναστών στα ακριτικά νησιά. Το νέο σχέδιο για πλωτά φράγματα είναι ένα ισχυρό μήνυμα της πολιτικής μείωσης των ροών.
– Παρά τις μεταφορές στην ενδοχώρα ωστόσο, στα νησιά παραμένουν αυτή τη στιγμή πάνω από 42.000 αιτούντες άσυλο. Σε πρόσφατες δηλώσεις σας αναφέρετε ότι «κάθε μέτρο που λαμβάνουμε ως υπουργείο θα στοχεύει στον περιορισμό των ροών και στη μείωση των επιπτώσεων στις τοπικές κοινωνίες». Πώς θα το καταφέρετε αυτό;
– Το κλειδί είναι η συνδυασμένη λειτουργία των νέων πολυλειτουργικών ελεγχόμενων κέντρων και η επιτάχυνση των διαδικασιών ασύλου. Θα μπορέσουμε έτσι ταχύτερα και οργανωμένα να δίνουμε δικαίωμα ασύλου σε όσους δικαιούνται αλλά και να επιστρέφουμε όσους δεν δικαιούνται. Ζητήσαμε τη στήριξη της Ε.Ε. ώστε να οργανώνουμε κοινές επιστροφές, να έχουμε τη δυνατότητα να ενεργοποιήσουμε διαφορετικούς μηχανισμούς όσον αφορά τις επιστροφές. Είναι αναγκαία η αλληλεγγύη των Ευρωπαίων εταίρων, με κοινές πολιτικές ασύλου και διαχείρισης των ροών.
– Η επίσπευση των διαδικασιών ασύλου πώς μπορεί να επιτευχθεί, δεδομένου ότι πάνω από 70.000 αιτήματα βρίσκονται σε εκκρεμότητα;
– Μέσα από την εφαρμογή της νέας νομοθεσίας που ισχύει για τη διαδικασία του ασύλου από την 1η Ιανουαρίου του 2020. Ηδη, από την πρώτη ημέρα ανάληψης των νέων μου καθηκόντων, ζήτησα από την Υπηρεσία Ασύλου την ταχύτατη εφαρμογή των νέων διαδικασιών που προβλέπει ο νόμος για όσους έρχονται. Δηλαδή, άμεσα να διαχωρίζονται αυτοί που δικαιούνται διεθνή προστασία, από εκείνους που δεν δικαιούνται. Η χώρα μας εφαρμόζει ισορροπημένη μεταναστευτική πολιτική, σέβεται τις διεθνείς υποχρεώσεις της, αλλά, από εκεί και πέρα, έχουμε και εθνικούς κανόνες: Αυτοί που δεν δικαιούνται διεθνή προστασία, πλέον, θα επιστρέφονται ταχύτατα στην Τουρκία. Πιστεύουμε ότι αυτό θα παίξει σημαντικότατο ρόλο στον περιορισμό των ροών και ταυτόχρονα θα στείλει ένα ηχηρό και αποτρεπτικό μήνυμα στους διακινητές – εμπόρους ανθρώπινων ψυχών.
– Η προηγούμενη νομοθεσία προέβλεπε ότι όσοι φτάνουν στα νησιά θα πρέπει για χρονικό διάστημα 25 ημερών να παραμένουν υπό περιορισμό στα ΚΥΤ. Ομως δεν εφαρμόστηκε γιατί αυτή τη στιγμή, στη Σάμο για παράδειγμα, για όσους καινούργιους έρχονται δεν υπάρχει χώρος εντός του ΚΥΤ. Πώς και πότε θα αλλάξει αυτό;
– Θίγετε ένα θέμα που αφορά όλα τα νησιά. Τη Λέσβο, την Κω, τη Λέρο, τη Χίο που επισκέπτομαι σήμερα. Χρειαζόμαστε τα νέα κέντρα για να λειτουργήσει σωστά η διαδικασία ασύλου και επιστροφών. Προσωρινά βρίσκουμε λύσεις, αλλά χρειάζεται πιο οργανωμένη πλέον αντιμετώπιση. Στη Σάμο θα λειτουργήσει το συντομότερο το νέο κέντρο, αν και περιορισμένου μεγέθους. Είναι απαραίτητο τα νέα κέντρα να έχουν επαρκή χωρητικότητα ώστε να εφαρμόζεται σωστά ο νέος νόμος.
– Θα αναλάβετε συγκεκριμένες πρωτοβουλίες που αφορούν τη λειτουργία των κέντρων υποδοχής;
– Στα πέντε νησιά προχωράμε σε νέα κέντρα, κλείνοντας οριστικά ανοικτές δομές εντός αστικού ιστού. Ενισχύουμε με προσωπικό και υποδομές τις υπηρεσίες μας και καλύπτουμε κενές θέσεις διοικητών στα πολυλειτουργικά κέντρα έτσι ώστε σε άμεση συνεργασία με την Ελληνική Αστυνομία να είναι πιο αποτελεσματική η λειτουργία τους.
– Πώς θα εξασφαλισθεί η διαφύλαξη των δικαιωμάτων των αιτούντων και η ανεξαρτησία της ελληνικής υπηρεσίας ασύλου;
– Τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο διασφαλίζονται από την εφαρμογή των διαδικασιών και των προϋποθέσεων που προβλέπονται από τη νομοθεσία. Για παράδειγμα, ο πρόσφατος νόμος 4636/19 που είναι σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου του 2020, προβλέπει ότι οι οικογένειες θα στεγάζονται στον ίδιο χώρο και οι εξαρτώμενοι ενήλικοι με ειδικές ανάγκες υποδοχής στεγάζονται μαζί με τους ενηλίκους συγγενείς που, σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο, έχουν την ευθύνη τους. Παράλληλα λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα για τη διασφάλιση της προστασίας της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Η Υπηρεσία Ασύλου εφαρμόζει με απόλυτο σεβασμό τη νομοθεσία ασύλου, η δε Ελληνική Υπηρεσία Ασύλου είναι μία ανεξάρτητη αρχή και οι δευτεροβάθμιες επιτροπές έχουν δικαστικούς λειτουργούς.
– Εφόσον στηρίζετε την πολιτική των επιστροφών για ποιο λόγο δεν έχουν πραγματοποιηθεί επιστροφές έως σήμερα από την παρούσα κυβέρνηση; Δεν υπάρχουν τους τελευταίους μήνες άτομα που πληρούν τις προϋποθέσεις ώστε να επιστραφούν στην Τουρκία;
– Δίνουμε έμφαση στην αύξηση των επιστροφών, ήδη το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιανουαρίου οργανώθηκαν τρεις αποστολές επιστροφής μεταναστών προς την Τουρκία. Στόχος να καθιερωθούν εβδομαδιαία δρομολόγια και να αυξηθεί φυσικά ο αριθμός αυτών που επιστρέφονται. Παράλληλα θα δώσουμε έμφαση στην απευθείας επιστροφή προς τις χώρες προέλευσης, σε συνεργασία με Ε.Ε. και διεθνείς οργανισμούς.
Το Μητρώο Μελών ΜΚΟ
– Oσον αφορά τη διαχείριση των πόρων για το μεταναστευτικό/προσφυγικό, ποιο ποσοστό θα αναλάβει η κυβέρνηση και με ποιες αρμοδιότητες και ποιο ποσοστό η Yπατη Αρμοστεία και οι ΜΚΟ;
– Εστιάζουμε στην αντιμετώπιση των όποιων δυσλειτουργιών των ΜΚΟ, όπου υπάρχουν, με την πιστοποίηση των παρόχων αλλά και του προσωπικού. Με τροπολογία που προωθούμε, δημιουργούμε ένα «Μητρώο Μελών Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (ΜΚΟ)», επιδιώκοντας τη μέγιστη διαφάνεια στη λειτουργία τους, αλλά και των προσώπων που εργάζονται ή συνεργάζονται με αυτές. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα νέο μητρώο στο οποίο θα καταγράφονται τα μέλη, οι υπάλληλοι, αλλά και οι συνεργάτες των ΜΚΟ. Η ρύθμιση θα προσφέρει στη δημόσια διοίκηση και στις αρμόδιες αρχές τις απαραίτητες πληροφορίες για τη λειτουργία ελληνικών και ξένων ΜΚΟ, οι οποίες, πλέον δεν θα είναι απρόσωπες. Ως προς τη διαχείριση πόρων επιδιώκουμε τη μεταφορά τους προς κρατικές αρχές, καθώς αυξάνουμε τις δικές μας δυνατότητες διαχείρισης του μεταναστευτικού.
Οι θέσεις της Ελλάδας για το νέο σύστημα μετανάστευσης και ασύλου
Σε καθοριστική καμπή βρίσκεται η μεταναστευτική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης μπροστά στις νέες προκλήσεις που αντιμετωπίζει λόγω της αύξησης των μεταναστευτικών ροών, αλλά και των εξελίξεων σε διεθνές επίπεδο σε συνδυασμό με την αντίσταση συγκεκριμένων κρατών-μελών να συμμορφωθούν με τα συμφωνηθέντα.
Το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα έως τις αρχές Μαρτίου το αργότερο, αναμένεται να κατατεθεί από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η πρόταση του νέου ευρωπαϊκού συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο καθώς, όπως πρόσφατα επί ελληνικού εδάφους είχε δηλώσει ο αντιπρόεδρος της επιτροπής αρμόδιος για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής, Μαργαρίτης Σχοινάς, «το Δουβλίνο πέθανε».
Σε αυτό το πλαίσιο, με επιστολή που εστάλη πριν από λίγες ημέρες από το ελληνικό υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου προς την επίτροπο Εσωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ιλβα Γιοχάνσον, η κυβέρνηση παρουσιάζει σε αδρές γραμμές τις ελληνικές θέσεις όσον αφορά τη χάραξη κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής στα θέματα αντιμετώπισης της μετανάστευσης και του ασύλου. Η επιστολή φέρει την υπογραφή του αρμόδιου για την εξωτερική πολιτική σε θέματα μετανάστευσης και ασύλου αναπληρωτή υπουργού Γιώργου Κουμουτσάκου και αποτελεί, σύμφωνα με τον ίδιο, ένα ακόμα βήμα στην προσπάθεια διαμόρφωσης μιας ισχυρής διαπραγματευτικής θέσης πριν από την επίσημη έναρξη των διαπραγματεύσεων. Στο ίδιο σχέδιο εντάσσεται και η δημιουργία στην Ελλάδα έδρας τόσο της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες όσο και του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ), ενέργειες που, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», πρόκειται να ανακοινωθούν τις επόμενες ημέρες.
Στην εν λόγω επιστολή, που βρίσκεται εν γνώσει της «Κ», τίθενται τρεις βασικές κατευθυντήριες γραμμές για την αντιμετώπιση του θέματος της μετανάστευσης και του ασύλου: α) Μια ευρωπαϊκή λύση σε ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα, β) Ενα σύστημα που θα αντέχει στον χρόνο με την έννοια ότι θα θεσμοθετεί εφαρμόσιμες λύσεις που θα ανταποκρίνονται στις νέες προκλήσεις και γ) Διαφύλαξη των θεμελιωδών κανόνων της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
«Το 2019 περισσότεροι από 139.000 μετανάστες έφθασαν στην Ευρώπη εκ των οποίων οι 77.000 στην Ελλάδα. Οι αφίξεις του 2019 αντιπροσωπεύουν το 0,027% του πληθυσμού της Ευρωπαϊκής Ενωσης (συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου εφόσον και εκεί υπάρχουν μεταναστευτικές ροές), ενώ οι αφίξεις στην Ελλάδα αναλογούν στο 0,7% του πληθυσμού της. Σαν να έφταναν σε όλη την Ευρώπη 36 εκατομμύρια άνθρωποι. Αυτοί οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους», επισημαίνεται στην επιστολή για το μέγεθος του βάρους που έχει επωμιστεί η Ελλάδα. «Τα ελληνικά νησιά που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή έχουν εμφανή σημάδια κόπωσης», αναφέρει ο κ. Κουμουτσάκος, προσθέτοντας εμφατικά ότι «η Ελλάδα δεν πρέπει να αφεθεί μόνη. Αν η Ευρώπη δεν επιδείξει αλληλεγγύη τότε οι συνέπειες, οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές, θα είναι μεγάλες για τις χώρες πρώτης γραμμής αλλά και για το σύνολο της Ευρώπης».
Στην ίδια επιστολή παρουσιάζονται οι ενέργειες στις οποίες έχει προβεί η Ελλάδα μέσα σε λίγους μήνες, προκειμένου να διαχειριστεί τη νέα μεταναστευτική κρίση που αντιμετωπίζει λόγω των αυξημένων μεταναστευτικών ροών των τελευταίων μηνών από την Τουρκία. Από την πλευρά του αναπληρωτή υπουργού, αναφέρουν στελέχη του υπουργείου, επιχειρείται να ξεδιπλωθεί η προσπάθεια που κάνει η Ελλάδα έτσι ώστε να μπορεί να ζητήσει αλληλεγγύη εφόσον «η χώρα έχει κάνει ό,τι έπρεπε». Παράλληλα, η Ελλάδα έχει ήδη καταθέσει προτάσεις σε σχέση με την ενίσχυση ενός αποδοτικού μηχανισμού επιστροφών στον οποίο θα συμμετέχουν όλα τα κράτη-μέλη.
Επίσης, ζητεί τη διαμόρφωση ενός μόνιμου μηχανισμού που θα επιμερίζει δίκαια τις ευθύνες σε όλα τα κράτη-μέλη. Οσον αφορά την Ελλάδα, δίκαιος επιμερισμός σημαίνει ότι κάθε χώρα αναλαμβάνει την ευθύνη για τη φιλοξενία συγκεκριμένου αριθμού ανθρώπων. Η ιδέα του διαμοιρασμού των ευθυνών μέσω διαφορετικών εργαλείων, π.χ. χρήματα ή βοήθεια σε ανθρώπινο δυναμικό, «είναι όχι μόνο άδικη αλλά και μη αποδοτική. Και πάνω από όλα αντιτίθεται στις βασικές μας αρχές (σ.σ. ως Ευρώπη)», επισημαίνεται στην επιστολή.
Ευρωπαϊκός μηχανισμός
Παράλληλα κρίνεται αναγκαίο να δημιουργηθεί ένας ευρωπαϊκός μηχανισμός αντιμετώπισης κρίσεων που θα τίθεται άμεσα και αυτόματα σε εφαρμογή εφόσον αυξηθούν πολύ ή απότομα οι μεταναστευτικές ροές.
«Η δέσμευσή μας είναι όχι μόνο για τη δημιουργία μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής για το άσυλο. Επιθυμούμε έναν ευρύ διάλογο που θα περιλαμβάνει και άλλα θέματα όπως η δημιουργία διόδων για τη νόμιμη μετανάστευση σε σχέση με τις ανάγκες της αγοράς των κρατών-μελών στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών κανόνων», τονίζεται.