Το βράδυ της Πέμπτης στην Αθήνα έγινε γνωστό ότι το ερευνητικό σκάφος «Ορούτς Ρέις» της Τουρκικής Εταιρείας Πετρελαίων (ΤΡΑΟ), πλέοντας εντός της κυπριακής αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ) είχε βρεθεί στο μέσο δυσμενών καιρικών συνθηκών, με αποτέλεσμα ο κυβερνήτης να αποφασίσει να κινηθεί με πορεία προς τα δυτικά. Σκοπός ήταν η απεμπλοκή των καλωδίων που άγονται από το συγκεκριμένου τύπου πλοίο, προκειμένου να μην προκληθεί σοβαρή βλάβη σε αυτόν τον αξίας αρκετών εκατομμυρίων ευρώ εξοπλισμό.
Στους κινούμενους περί τους ναυτικούς κύκλους είναι γνωστό ότι αυτή η διαδικασία απαιτεί κίνηση με χαμηλή ταχύτητα (3-5 κόμβους το μέγιστο) και σταθερή, ευθεία πορεία.
Στο ΓΕΕΘΑ σήμανε συναγερμός και, για λόγους πρόληψης, αποφασίστηκε η αποστολή της φρεγάτας «Νικηφόρος Φωκάς» στην Κάρπαθο, σε περίπτωση που απαιτηθεί κάποιου είδους παρέμβαση. Ενθαρρυντικό στοιχείο για τους επιτελείς του ΓΕΕΘΑ και του Πολεμικού Ναυτικού που ανέλαβαν την παρακολούθηση της κίνησης του «Ορούτς Ρέις» ήταν ότι μαζί με το ερευνητικό έπλεαν μόνο τα δύο βοηθητικά πλοία που αποτελούν σταθερή συνοδεία του.
Η φρεγάτα «Γκελιμπολού» που συνόδευε το «Ορούτς Ρέις» δεν το ακολούθησε, αρχικά, στην ελληνική περιοχή ευθύνης, κάτι που εξελήφθη ως θετικό σημάδι από την Αθήνα. Λίγο μετά τις 6.30 το πρωί της Παρασκευής, το «Ορούτς Ρέις» πέρασε στην ελληνική περιοχή, κάτι που οδήγησε στον παράλληλο απόπλου και της ελληνικής φρεγάτας από τα ανοιχτά της Καρπάθου.
Τα δεδομένα
Κατά την αξιολόγηση της κατάστασης, στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας ελήφθησαν υπ’ όψιν δύο παράμετροι: Πρώτον, ότι η Υδρογραφική Υπηρεσία Αττάλειας δεν είχε εκδώσει κάποια σχετική οδηγία προς ναυτιλλομένους (NAVTEX) σχετικά με έρευνες στην περιοχή και, δεύτερον, ότι το «Ορούτς Ρέις» εμφανιζόταν να αντιμετωπίζει αντικειμενικά κάποιες δυσκολίες. Η φρεγάτα «Νικηφόρος Φωκάς» έπλευσε αρκετά κοντά στο «Ορούτς Ρέις» προκειμένου το πλήρωμά της να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι ότι τα καλώδια του ερευνητικού ήταν μεν ξεδιπλωμένα, δεν φαινόταν όμως να χρησιμοποιούνται για έρευνες. Αναγνώριση των δραστηριοτήτων του «Ορούτς Ρέις» έγινε και από αέρος. Ζεύγος F-16 από την 116 Πτέρυγα Μάχης στον Αραξο πέταξε πάνω από το τουρκικό ερευνητικό, προκειμένου να διαπιστώσει το εύρος των αγόμενων (καλωδίων) του «Ορούτς Ρέις», αλλά και την πιθανή χρήση τους. Η διασταύρωση από αέρος και θαλάσσης οδήγησαν την Αθήνα στο συμπέρασμα ότι τα χαρακτηριστικά του πλου του «Ορούτς Ρέις» δεν προϊδέαζαν για κάποιου είδους κλιμάκωση.
Η προσέγγιση της ελληνικής φρεγάτας οδήγησε το τουρκικό ναυτικό στην απόφαση να αποστείλει κοντά στο «Ορούτς Ρέις» την «Γκελιμπολού» και λίγο αργότερα και ένα δεύτερο πολεμικό, τη φρεγάτα «Γκιόκτσεαντα». Στη συνέχεια, πάντως, η φρεγάτα «Νικηφόρος Φωκάς» απομακρύνθηκε από το «Ορούτς Ρέις», ενώ με ευθύνη του κυβερνήτη υπήρχε επικοινωνία δι’ ασυρμάτου, προκειμένου να αναγνωσθεί το τυπικό κείμενο περί πλου σε περιοχή ελληνικών συμφερόντων.
Ο κυβερνήτης του «Ορούτς Ρέις» παρέπεμψε για απάντηση στη γέφυρα των πολεμικών που το συνόδευαν και, κάπου εκεί, διακόπηκε οριστικά η επικοινωνία ανάμεσα στα πλοία, καθώς υφίσταται πάγια οδηγία μη συζήτησης με τουρκικά πολεμικά για ζητήματα που αφορούν ναυσιπλοΐα εμπορικών ή ερευνητικών σκαφών. Σε γενικές γραμμές, δεν ενεργοποιήθηκαν δίαυλοι επικοινωνίας σε υψηλό επίπεδο, αλλά οι επαφές περιορίστηκαν σε μεσαίας κλίμακας στρατιωτικό επίπεδο και υπηρεσιακής κλίμακας σε διπλωματικό.
Η σταδιακή, αργή, στροφή του «Ορούτς Ρέις» προς τα ανατολικά, λίγο μετά τις τέσσερις το απόγευμα της Παρασκευής, λειτούργησε καθησυχαστικά για την Αθήνα, όπου αρχικά υπήρχε κάποιος σκεπτικισμός, δεδομένης της σύμπτωσης του περιστατικού με την επέτειο της κρίσης των Ιμίων και της απότισης φόρου τιμής στους πεσόντες του Πολεμικού Ναυτικού Χριστόδουλο Καραθανάση, Παναγιώτη Βλαχάκο και Εκτορα Γιαλοψό. Από την πρώτη στιγμή υπήρχε άμεση επικοινωνία μεταξύ των υπουργείων Εθνικής Αμυνας και Εξωτερικών. Μάλιστα, με βάση τα χαρακτηριστικά που έτεινε να λάβει επικοινωνιακά ένα τέτοιο ζήτημα, από το υπουργείο Εξωτερικών υπήρχε διαρκής και έντονη πίεση ώστε να γίνεται προσεκτική διαχείριση.
Γι’ αυτό και στις λίγες πληροφορίες που μεταδόθηκαν από το ΓΕΕΘΑ, χρησιμοποιήθηκαν προσεκτικές διατυπώσεις, χρησιμοποιώντας ως περιοχή ευθύνης την έννοια του FIR Αθηνών, το οποίο αποτελεί και μια διεθνώς αναγνωρισμένη αρμοδιότητα του ελληνικού κράτους στην περιοχή. Βέβαια, η συγκεκριμένη λεκτική άσκηση από μέρους του κρατικού μηχανισμού αποδίδει και την υφιστάμενη αμηχανία που προκύπτει από την πολυετή εκκρεμότητα απουσίας εκδήλωσης οποιασδήποτε κίνησης προβολής των ελληνικών συμφερόντων στην Ανατολική Μεσόγειο, είτε διά της κατάθεσης συντεταγμένων ή άλλων πρωτοβουλιών, όπως έχει επανειλημμένως υποστηριχθεί από πολλούς κύκλους.
Επιφυλακτικότητα
Πρακτικά, όταν ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ενημερώθηκε και εκ του σύνεγγυς το απόγευμα της Παρασκευής, λίγο μετά τις έξι, από τον υπουργό Εθνικής Αμυνας Νίκο Παναγιωτόπουλο και τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ Κωνσταντίνο Φλώρο, ήταν σαφές πως το «Ορούτς Ρέις» έπλεε σταθερά με κατεύθυνση εκτός ελληνικής περιοχής ευθύνης, με πολύ αργή ταχύτητα.
Παρά την εξέλιξη της υπόθεσης, στην Αθήνα ουδέποτε έπαψε να υπάρχει επιφυλακτικότητα για την πορεία που ακολούθησε το «Ορούτς Ρέις». Ακόμη και την τελευταία στιγμή υπήρχε η ανησυχία ότι το τουρκικό ερευνητικό μπορεί να στρεφόταν εκ νέου δυτικά, προσομοιάζοντας μια τροχιά οιονεί σεισμικών ερευνών. Ούτως ή άλλως, στο ΓΕΕΘΑ γνωρίζουν πλέον πολύ καλά ότι η περιοχή που βρίσκεται νότια του Καστελλόριζου και αμέσως ανατολικά της Ρόδου, της Καρπάθου και της Κάσου θεωρείται από την Αγκυρα ζώνη τουρκικής δικαιοδοσίας, κάτι που –κατά την τουρκική άποψη– έχει ενισχυθεί ως ισχυρισμός μετά την υπογραφή του μνημονίου με την κυβέρνηση της Τρίπολης στη Λιβύη.
Η άμεση κινητοποίηση στην Αθήνα οφείλεται και στο γεγονός ότι ήδη η Αγκυρα, μέσω του πλέον επίσημου διαύλου, του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έχει προαναγγείλει ότι θα πραγματοποιήσει έρευνες μέσα στην περιοχή που έχει οριοθετηθεί από το τουρκολιβυκό μνημόνιο και, σε σημαντικό βαθμό, εμπίπτει μέσα σε ζώνες ελληνικής δικαιοδοσίας.
Διπλωματικός μαραθώνιος
Ο συναγερμός της Παρασκευής δεν αποπροσανατολίζει την κυβέρνηση από τον διπλωματικό μαραθώνιο στον οποίο έχει αποδυθεί με σκοπό την ανατροπή πιθανών αρνητικών παρενεργειών από το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Ο κ. Μητσοτάκης, ο οποίος συνάντησε προ ολίγων ημερών τον πρόεδρο της Γαλλικής Δημοκρατίας Εμανουέλ Μακρόν, βρίσκεται σήμερα στη Σαουδική Αραβία, ενώ εν συνεχεία θα μεταβεί στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα με σκοπό την περαιτέρω ενίσχυση των σχέσεων της Ελλάδας με τις σουνιτικές μοναρχίες του Κόλπου. Υπενθυμίζεται ότι έναν πρώτο γύρο επαφών με τις χώρες του Κόλπου αλλά και του Μαγκρέμπ έχει ήδη κάνει ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας, ο οποίος και θα μεταβεί αυτή την εβδομάδα στη Ρώμη. Παρά το γεγονός ότι απομένουν ακόμη να γίνουν ουσιαστικά βήματα, όπως για παράδειγμα η Ιταλία να αποδεχθεί τη μετατροπή της υφιστάμενης συμφωνίας για υφαλοκρηπίδα του 1977 σε συμφωνία και για την ΑΟΖ με την Ελλάδα, είναι σαφές ότι η επεκτατική στάση της Τουρκίας στη Λιβύη έχει θορυβήσει τη Ρώμη.