Οταν οι Αθηναίοι πάνω στη μεγάλη ακμή τους επιχειρούσαν το 416 π.Χ. να προσεταιριστούν τη Μήλο, οι Μήλιοι επικαλούνταν έναντι της αθηναϊκής ισχύος το δίκαιο, την αρχή της αυτοδιάθεσης και το δικαίωμα στην ανεξαρτησία τους.
Ο Θουκυδίδης, αναλύοντας τον Πελοποννησιακό Πόλεμο και τη σχέση Αθήνας – Μήλου, με σχολαστική διεισδυτικότητα, μας δίνει ένα απλό και διαχρονικό μάθημα διεθνών σχέσεων. Λέει: «Ο ισχυρός επιβάλλει ό,τι του επιτρέπει η δύναμή του και ο ασθενής παραχωρεί ό,τι του επιβάλλει η αδυναμία του». Συνεπώς, παρότι οι Μήλιοι είχαν αναμφίβολα με το μέρος τους το δίκαιο τελικά υποτάχθηκαν στη βούληση της ισχυρής Αθήνας.
Ο Θουκυδίδης ιεραρχεί ψηλά στην ανάλυσή του το συγκεκριμένο διαχρονικό και ισχυρό ένστικτο. Θεωρεί, δηλαδή, πως η φύση του ανθρώπου, που βεβαίως δεν αλλάζει ποτέ, επιβάλλει την εκμετάλλευση του ανίσχυρου από τον ισχυρό ως νομοτέλεια. Οπως έκανε η Αθήνα με τη Μήλο.
Οι ωμές και στεγνές από κάθε συναίσθημα αναλύσεις του αρχαίου ιστορικού τον έχουν κατατάξει στους πρώιμους εκφραστές του ρεαλισμού, καθώς μας δίνει ένα σπουδαίο case study για το πώς λειτουργούν οι διεθνείς σχέσεις. Και πράγματι. Αν μελετήσει κανείς τον τρόπο που λειτούργησε η Αθηναϊκή Δημοκρατία, η ισχυρή δύναμη της εποχής, θα διαπιστώσει πως το σχέδιο του Περικλή, το δόγμα του, ήταν να επιχειρεί διαρκώς τη ματαίωση των σχεδίων του εχθρού. Ο σκοπός του δεν ήταν να κερδίσει τους Σπαρτιάτες κατά μέτωπον, αλλά να ακυρώσει τα δικά τους σχέδια. Εξ ου και η επιθετική διαχείριση στο θέμα των Μηλίων, συμμάχων των Σπαρτιατών. Οι σύγχρονες θεωρίες στρατηγικής ερευνούν, εξετάζουν και αποδέχονται το σχέδιο του Περικλή.
Ο Λίντελ Χαρτ, στρατηγικός αναλυτής και συγγραφέας, στο έργο του «Η στρατηγική της έμμεσης προσέγγισης» επισφραγίζει ουσιαστικά την αρχαία αθηναϊκή κοσμοθεωρία. Λέει δηλαδή πως η μεγαλύτερη ικανότητα είναι να μπορεί κάποιος να νικήσει τον αντίπαλο χωρίς κατά μέτωπον μάχη. Για να έρθουμε στο σήμερα, το ερώτημα είναι στην αντιπαραβολή Αθήνας – Σπάρτης, ποιος είναι η σημερινή Αθήνα και ποιος η Αγκυρα.
Και ποιος εφαρμόζει αντίστοιχα τις δια-χρονικές τακτικές των δύο αρχαίων πόλεων. Το ερώτημα δεν είναι φιλοσοφικό ή ρητορικό, αλλά βαθιά επίκαιρο. Οπως είχε πει ο Κορνήλιος Καστοριάδης: «Αν θέλετε να καταλάβετε αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο, έχετε κάθε συμφέρον να διαβάσετε τον Θουκυδίδη».