Σπανίως ένας απολογισμός εκλογικής ήττας έχει τόσο ενδιαφέρον. Κατά κανόνα, πρόκειται για κείμενα βαρετά, που αποφεύγουν να θίγουν την ουσία των θεμάτων και τα οποία χωρίς αποκρυπτογράφηση δύσκολα γίνονται καταληπτά. Δεν ισχύει το ίδιο για τον πολιτικό απολογισμό του ΣΥΡΙΖΑ, που συνέταξαν οι Γιάννης Δραγασάκης, Αριστείδης Μπαλτάς και Θοδωρής Δρίτσας, κείμενο το οποίο θα τεθεί προς έγκριση στην Κεντρική Επιτροπή τους. Προσωπικώς τουλάχιστον, δεν έχω υπ’ όψιν την περίπτωση άλλου κόμματος το οποίο, προσδιορίζοντας τα αίτια της εκλογικής ήττας του, να υιοθετεί και να δικαιώνει την κριτική του κύριου αντιπάλου του. Εδώ, πράγματι, ο ΣΥΡΙΖΑ πρωτοτύπησε!
Ο απολογισμός καταγράφει, επίσης, σε έκταση την «αυταπάτη» της πρώτης κυβερνητικής περιόδου, όπως π.χ. τη βλακώδη, πλην ειλικρινή πεποίθηση ότι και άλλες ευρωπαϊκές χώρες με μεγάλο δημόσιο δανεισμό θα επαναστατούσαν μαζί με την Ελλάδα. Οφείλω να παραδεχθώ ότι ορισμένες στιγμές βρίσκω σχεδόν συγκινητική την ευθύτητα με την οποία περιγράφονται στο κείμενο η αφέλεια, η αβυσσαλέα άγνοια του κόσμου και η πνευματική απομόνωσή τους, ουσιαστικά, από την πραγματικότητα, όταν ήλθαν στην εξουσία το 2015. Πιάνεις, δηλαδή, τον εαυτό σου να αναρωτιέται πώς δεν ντρέπονται καθόλου για όλα αυτά, τώρα πια που, τέλος πάντων, υποτίθεται ότι κάτι έμαθαν, έστω και στου κασίδη το κεφάλι. Δεν συμβαίνει, όμως, επειδή για την Αριστερά η ουτοπία είναι τιμή και όχι ντροπή. Εξ ου και η απουσία της τελευταίας από τον απολογισμό.
Η αφέλεια, βέβαια, δεν είναι κάτι καινούργιο, το γνωρίζαμε, το είχαμε εμπεδώσει και το είχαμε σιχαθεί. Γι’ αυτό έχουμε την τάση να το ξεχνάμε, ενώ δεν πρέπει. Πρέπει να θυμόμαστε πόσο τρομακτικό ήταν αυτό από το οποίο γλιτώσαμε, αν αυτοί οι επικίνδυνα ανόητοι άνθρωποι μπορούσαν να κάνουν ό,τι πραγματικά ήθελαν για να φέρουν τον κόσμο στα μέτρα της θεωρίας τους για τον κόσμο. (Μια ιδέα παίρνουμε από αυτά που καταθέτουν οι μάρτυρες στην επιτροπή της Βουλής για τον Παπαγγελόπουλο…) Και αν γλιτώσαμε, το οφείλουμε στην αντοχή των δημοκρατικών και των ευρωπαϊκών θεσμών, καθώς και στην αρωγή των εταίρων μας. Αυτό ας μην το ξεχνάμε – είναι γνώση που την αποκτήσαμε σπαταλώντας πέντε χρόνια και μερικές δεκάδες δισεκατομμύρια.
Το καινούργιο, οπωσδήποτε, είναι η έκταση στην οποία οι συντάκτες του απολογισμού υιοθετούν την κριτική των αντιπάλων τους. Το κάνουν μεν ευσχήμως, αφορά όμως τα πάντα: από την επιβάρυνση της μεσαίας τάξης μέχρι την κατηγορία της εξαγοράς ψήφων μέσω του «εκλογικού» επιδόματος. Ακόμη και αυτό το θέμα-ταμπού για την Αριστερά, της δημόσιας ασφάλειας.
Υπό το πρίσμα αυτού του νεωτερισμού, λοιπόν, αναρωτιέμαι αν αυτό το κείμενο είναι μόνον ένας απολογισμός ήττας ή και κάτι περισσότερο: μήπως είναι ένας οδηγός για την εξέλιξη του κόμματος σε κάτι πιο πολιτισμένο και ευρωπαϊκό; Το λέω με πολλές επιφυλάξεις, διότι η Αριστερά, εκτός από τις ήττες της, λατρεύει και εξιδανικεύει επίσης τα λάθη της! Οπότε, τίποτε δεν εγγυάται ότι η επισήμανση των λαθών ισοδυναμεί με τη βούληση να μην επαναληφθούν. Στον κόσμο της Αριστεράς, μπορεί να σημαίνει το ακριβώς αντίθετο: τα μελετάμε, ώστε να τα επαναλάβουμε καλύτερα – αυτό είναι, άλλωστε, το βαθύτερο νόημα του Μαρξισμού…
Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι εγκλωβισμένος στη γνωστή αντίφαση, η οποία χωρίς την εξουσία, που δικαιολογούσε ορισμένα πράγματα και εξηγούσε κάποια άλλα, προβάλλει πια εντονότερα. Τη βλέπουμε, π.χ., στην περίπτωση της δημόσιας ασφάλειας, όπου οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ (σε ποσοστό 70%!) υποστηρίζουν την πολιτική Χρυσοχοΐδη, οι συντάκτες του απολογισμού αναγνωρίζουν το εκλογικό κόστος για τον ΣΥΡΙΖΑ από την πολιτική του, αλλά την ίδια ώρα οι βουλευτές σκαρφαλώνουν στα κάγκελα, που λέει ο λόγος, για να υπερασπιστούν αναρχικούς και τρομοκράτες.
Μέσα στο πλαίσιο της αντίφασης, η ερώτηση στην οποία απαντούν οι συντάκτες της έκθεσης, αν δηλαδή η ήττα του ΣΥΡΙΖΑ στις τελευταίες εκλογές ήταν στρατηγική, δεν έχει απάντηση. Σωστότερα, η απάντηση εξαρτάται από την κατεύθυνση της εξέλιξής του. Δεν είναι στρατηγική ήττα εφόσον συνεχίσει να κινείται προς την κατεύθυνση που ακολούθησε και ως κυβέρνηση, δηλαδή προς κάτι πιο «mainstream» – το λέω έτσι για να το καταλάβει ο πρόεδρος. Αν όμως επιλέξει την επιστροφή στις ρίζες, τότε ναι, η ήττα είναι στρατηγική.
Αν ο απολογισμός του ΣΥΡΙΖΑ άργησε, αυτός που παρουσίασε η κυβέρνηση ήταν απρόσμενος και ειλικρινά απορώ σε τι αποσκοπεί. Να θυμίσει πόσο καλά τα πηγαίνει η κυβέρνηση σε όλα τα άλλα, τώρα που ζορίζεται στο μεταναστευτικό; Ελπίζω όχι, διότι ακούγεται πολύ παιδαριώδες. Η κυβέρνηση δεν έχει κανέναν λόγο να ανταγωνίζεται τον ΣΥΡΙΖΑ· ξέρει ο κόσμος και δεν χρειάζεται συγκρίσεις. Αρκεί η κυβέρνηση να κάνει τη δουλειά της όσο καλύτερα μπορεί· και την ώρα αυτή το κρίσιμο σημείο του μετώπου, αυτό που ο Μόλτκε και ο Ντε Γκωλ, που ήταν γερμανομαθής, θα έλεγαν «Schwerpunkt», είναι το μεταναστευτικό. Από όλα τα άλλα θέματα που είναι ανοικτά, αυτό είναι το κρισιμότερο και εκεί οφείλει η κυβέρνηση να συγκεντρώσει τις καλύτερες δυνάμεις που έχει στη διάθεσή της. Λύση, το γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει. Γι’ αυτό ακριβώς, όμως, είναι απαραίτητο να νιώθει ο κόσμος ότι υπάρχει αντιμετώπιση.