O Χαρίλαος Φλωράκης βιογραφείται. Αυτό από μόνο του αποτελεί σημαντικότατο γεγονός, καθώς ο ιστορικός ηγέτης της Αριστεράς έχει πολλά να αφηγηθεί απ’ όλα όσα είδε και άκουσε, όλα αυτά στα οποία διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο, όλα όσα έζησε… O Χαρίλαος Φλωράκης, στα 88 του χρόνια σήμερα, ύστερα από 26 χρόνια εξορία και μια ζωή αφιερωμένη στους αγώνες της Αριστεράς, στις αγωνίες και τις περιπέτειές της, εξωτερικεύει τις μνήμες, τη σοφία του, αλλά και την κριτική του διάθεση απέναντι σε πεπραγμένα που «κάπως αλλιώς έπρεπε να είχαν γίνει».
Ο «Καπετάν Γιώτης» καταθέτει σε ιστορικούς και αναγνώστες όλων των «στρατοπέδων», ένα δίτομο πολιτικό ντοκουμέντο, που πρόκειται να κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή» με τον τίτλο «O Χαρίλαος Φλωράκης και το Λαϊκό Κίνημα», που επιμελήθηκε ο δημοσιογράφος-συγγραφέας Χρήστος Θεοχαράτος.
Αν και ο Χαρίλαος υπήρξε ένας βαθιά πειθαρχημένος αγωνιστής που σπάνια δημοσιοποιούσε την αντίθεσή του με το κόμμα, σε αυτό το αποκαλυπτικό βιβλίο, που κατέχει θέση κορυφαίας πολιτικής παρακαταθήκης, δίνει -στον α΄ τόμο- τη δική του άποψη για το λάθος της διάσπασης του κόμματος, για τα δύσκολα χρόνια της παρανομίας και επιδιώκει να αναιρέσει προκαταλήψεις και να αποκαλύψει διαβολές, να υπερασπίσει τους πατριωτικούς και δημοκρατικούς αγώνες του KKE και να ξεκαθαρίσει τις θέσεις για το «Μακεδονικό», το Ιδιώνυμο, για τη δικτατορία του Μεταξά, για τον πόλεμο του ’40 – ’41, για την Αντίσταση, για τα Δεκεμβριανά και τη Βάρκιζα, για τον Εμφύλιο, για τα Εκτακτα Μέτρα, για τα παλατιανά πραξικοπήματα, τη χούντα και τον αντιδικτατορικό αγώνα. O β΄ τόμος -που θα ακολουθήσει σε λίγους μήνες- θα καλύψει την περίοδο από το 1974 μέχρι και το 2000 και θα αφορά τους αγώνες εντός και εκτός Βουλής, ενώ θα αποκαλύπτει τα παρασκήνια της πολιτικής ζωής φωτίζοντας όλα όσα προηγήθηκαν και ακολούθησαν τις εκλογές και τις συμμαχίες του ’89.
Εκτέλεση Πλουμπίδη
Από την ανθρωπογεωγραφία της εποχής του ’50 δεν μπορεί να λείπει η άποψη του Χαρίλαου Φλωράκη για την εκτέλεση του Πλουμπίδη. Είχε ήδη προηγηθεί η εκτέλεση του Μπελογιάννη. Τα στοιχεία που παραθέτει η «K» είναι κείμενα αυτοβιογραφικά.
«Τότε δεν ήξερες ποιος ήταν ο Πλουμπίδης. Δεν ανακοινώνονταν τα ονόματα. Τον λέγαμε «μπάρμπα». Ηταν φυματικός. Εφερνε το πτυελοδοχείο στην τσέπη του. Είχε την όψη αγίου. Πώς έβλεπες μια εικόνα; Ετσι ήταν. Γλυκός και ήπιος άνθρωπος. Δεν ερχόταν τακτικά στις συνεδριάσεις, αλλά είχα αποκτήσει οικειότητα μαζί του. Τον είδα και μετά την Απελευθέρωση. Οταν -προτού τον εκτελέσουν- τον είχαν κρατούμενο στην Ασφάλεια, το 1954. Τότε, ήταν ο Καραχάλιος προϊστάμενος του Τμήματος Πληροφοριών. Ηρθε και με βρήκε πρωί-πρωί λίγο μετά την εκτέλεση του Πλουμπίδη. Ανοιξε το παραθυράκι στο κελλί μου και είπε: ο Πλουμπίδης έφυγε σήμερα το πρωί… Ετσι μου το ανήγγειλε…
Επρεπε όμως τότε να αποκηρύξει το κόμμα τον Πλουμπίδη; Οχι. Ηταν τραγικό λάθος. Αλλά, άμα κανένας σαν τον Ζαχαριάδη, έπαιρνε μια απόφαση, μετά ήταν δύσκολο να κάνει πίσω και να διορθώσει… Είναι ορισμένα πράματα που δύσκολα μπορείς να τα εκτιμήσεις, αν δεν έχεις δουλέψει σε συνθήκες παρανομίας. H καθοδήγηση ήταν έξω. Στο Βουκουρέστι. O Ζαχαριάδης ήταν έξω. Εξω ήταν όλοι. Ερχόταν κάποιος από την Ελλάδα. Ανθρωποι που ζουν ακόμη. O Κασιμάτης ο Μηχανικός, ο Φιλίνης ο Κώστας. Εκαναν εκθέσεις. O Φιλίνης έκανε έκθεση: Πώς πήγε η Ασφάλεια στο σπίτι που έμεναν με τον Πλουμπίδη, πώς το έσκασαν και δεν έπιασε η Ασφάλεια ούτε τον Πλουμπίδη. O ένας έγραφε αυτό και ο άλλος έγραφε το άλλο στις εκθέσεις τους. Και έβγαζαν τον Πλουμπίδη κάτι σαν ύποπτο. Οταν έπιασαν τον Μπελογιάννη, έπιασε ο Πλουμπίδης και έκανε δήλωση που έλεγε: Εγώ είμαι ο υπεύθυνος του κλιμακίου και όχι ο Μπελογιάννης. Ερχομαι να παραδοθώ εγώ αν αφήσετε τον Μπελογιάννη. Αυτό επέτεινε τις υποψίες γιατί δεν ρώτησε κανένα που το έκανε αυτό. Αυτός όμως το είχε κάμει από λεβεντιά.
Του μέτρησαν φυσικά και εκείνο το παλιό του ’40. Οταν δηλαδή ο Πλουμπίδης είχε καταγγείλει το πρώτο γράμμα του Ζαχαριάδη που έστειλε από την φυλακή γιατί ερχόταν σε αντίθεση με τη γραμμή της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Για τον Σιάντο δεν είχαν δημιουργηθεί τόσα ερωτήματα; Πώς -λέγανε- οι χωροφύλακες αντί να τους πάνε στο Μεταγωγών τους πήγαν στο Ξενοδοχείο για να κοιμηθούν. Και πώς τους άφησαν και δραπέτευσαν. Και όμως: μια λογική επίσης εξήγηση θα ήταν ότι και οι χωροφύλακες ήταν πατριώτες. Κατοχή ήταν. Και εμένα με πιάσανε με άλλους δύο το ’42 και μας πήγαν στην Ασφάλεια. O Νικολόπουλος, διοικητής του παραρτήματος Ασφάλειας για τους κομμουνιστές, δεν μας παρέδωσε στους Ιταλούς. Και μετά, όταν υπηρετούσε σαν αντισυνταγματάρχης στην Ελευσίνα το είπε: Δεν μπορούσα να παραδώσω Ελληνες στους Ιταλούς».
Λάρισα, 1955
«Κατηγορούμενε εγέρθητι» ακούγεται στο Κακουργιοδικείο της Λάρισας στις 2 Απριλίου του 1955 όπου δικάζεται ο Χαρίλαος Φλωράκης με την κατηγορία ότι προσπάθησε βιαίως να αποσπάσει τμήμα της ελληνικής επικράτειας. Εκείνος είναι ανήμπορος να σηκωθεί. Εχει πάθει αγκύλωση! Εχει περάσει 150 ημέρες κλεισμένος σε ένα «κλουβί» 1,5 μ. ύψος, 1,2 μ. μήκος και 0,70 μ. φάρδος, τυλιγμένος σε πηχτό σκοτάδι, διψασμένος και πεινασμένος.
Ομως δεν παραιτείται. Το σώμα των ενόρκων -για πρώτη φορά στα χρονικά των ελληνικών δικαστηρίων- αποτελείται από γυναίκες. Αρχίζει την απολογία του: «Εκφράζω τη χαρά μου και χαιρετίζω εγκάρδια την παρουσία γυναικών στα έδρανα. Είναι μία κατάκτηση των γυναικών. Είναι μία κατάκτηση λαϊκή για την οποία αγωνίστηκε και αγωνίζεται το KKE και της οποίας τα θεμέλια μπήκαν κατά την Κατοχή μέσα από το EAM. Και αυτό τονίζει ότι κανένας αγώνας δεν πάει χαμένος». H ακροαματική διαδικασία συνεχίστηκε. O Χαρίλαος Φλωράκης αθωώθηκε από τις ενόρκους. Την επομένη, η εφημερίδα «Εστία» στο φύλλο της 5-4-1955 επικρίνει τις ενόρκους με τον τίτλο: «Γεια σας κορίτσια!».
Η διάσπαση του ’68
O Φλωράκης είναι από τα στελέχη που αντιτάχθηκαν στη διάσπαση του κόμματος. O ίδιος υπεραμύνθηκε πάντα της ενότητας με όσα μέσα διέθετε -άλλωστε σε όλα τα συγκλονιστικά για την Αριστερά γεγονότα αυτός ήταν πάντα κρατούμενος ή εξόριστος- και χρόνια αργότερα πρωτοστάτησε στην «πολιτική επανασυγκόλληση» των δύο κομμάτων με τη δημιουργία του ΣΥΝ, προσβλέποντας ακόμη και στη δημιουργία ενιαίου κομματικού φορέα.
Την εποχή που συγκαλείται η 12η Ολομέλεια στο Βουκουρέστι εκείνος είναι φυλακισμένος στο Παρθένι της Λέρου. H κρίση έχει γενικευτεί. Είναι άρρωστος από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Δεν μένει ανενεργός. Στέλνει επιστολή προς το Π.Γ. και προς την K.E. του KKE (που υπογράφουν άλλοι 10 σύντροφοί του) και δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Νέος Δρόμος». Στην επιστολή γράφονται μεταξύ άλλων και αυτά:
«Αισθανόμαστε την ανάγκη να σας υπενθυμίσουμε το παρόν και εξ ονόματος του κομματικού συμφέροντος, της ενότητας και της αντιδικτατορικής πάλης του λαού και να σας καλέσουμε να ξανασκεφτείτε το όλο πρόβλημα, με όλη τη συναίσθηση της ευθύνης για τα παραπέρα».
Το 1974, στην πρώτη συνέντευξη Τύπου που παραχωρεί επανέρχεται στο ζέον θέμα της ενότητας.
Οταν ρωτήθηκε από τον Βρετανό δημοσιογράφο, γνωστό από τα κατοχικά, Κρις Γουντχάουζ πώς μπορεί να πείσει για τις προθέσεις του για την ενότητα της Αριστεράς, ο Χαρίλαος Φλωράκης απάντησε: Κύριε Γουντχάουζ όταν έγινε η διάσπαση εγώ ήμουν εξόριστος στο Παρθένι της Λέρου, στο… εσωτερικό του εσωτερικού, όπως και εκατοντάδες άλλοι σύντροφοι που βρίσκονται σήμερα στο KKE, το κόμμα που εσείς χαρακτηρίζετε ως… KKE Εξωτερικού»!
Αίτηση για ιθαγένεια
Τον Φεβρουάριο του 1972, ενώ η χούντα ψάχνει να διαπιστώσει αν είναι ακριβής η διεύθυνση της κατοικίας του Χαρίλαου Φλωράκη και αν διάγει νομιμοφρόνως η μνηστή του Μαγδαληνή Αναγνωστάκη, η K.E. τον εξέλεξε μέλος του Πολιτικού Γραφείου. Τότε, του ανατίθεται το δυσχερές έργο (σε συνθήκες παρανομίας) της ανασυγκρότησης των κομματικών οργανώσεων. O Χαρίλαος Φλωράκης αποφασίζει να δώσει μία διοικητική και νομική μάχη -όχι για να την κερδίσει αλλά για να αποπροσανατολίσει την Ασφάλεια- ζητώντας να αποκτήσει την ελληνική ιθαγένεια που του είχε αφαιρεθεί από το 1952. Προσήλθε λοιπόν στον Αστυνόμο B΄ Ευάγγελο Μάλλιο με τον οποίο έχει τον εξής «ιστορικό» διάλογο:
– Κύριε Φλωράκη, μου προξενεί κατάπληξη η αίτησή σας για επανάκτηση της ελληνικής ιθαγένειας.
– Γιατί κ. Αστυνόμε;
– Διότι πόσο αξίζει για σας η ιθαγένεια μιας πολιτείας που τόσο πολεμήσατε;
– Κάνετε λάθος. Δεν πολέμησα την Ελληνική Πολιτεία αλλά το καθεστώς που σφετερίστηκε την Πολιτεία αυτή και την έκανε φέουδό της. Αρα, θεωρώ άδικη πράξη να με διαγράψει από πολίτη της, ενώ το μόνο που έκανα ήταν να πολεμήσω τους εχθρούς της.
– Και η δράσις σας, κ. Φλωράκη, από τις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού δεν ζημίωσε την Πολιτεία; Και η κατασκοπευτική δράσις σας δεν ήταν εναντίον της;
– Θέσατε δύο διαφορετικά θέματα κ. Αστυνόμε. Κατά τη γνώμη μου αγωνίστηκα ως στέλεχος του KKE προς όφελος του Κράτους και συνεπώς καθόλου δεν έβλαψα την Πολιτεία. Και οι πράξεις μου, οι οποίες εκλαμβάνονται από ορισμένους εκπροσώπους ως προδοτικές, για μένα υπήρξαν επιβεβλημένο καθήκον. Οσο για την κατασκοπεία, ένα σας λέω. Με τη δική σας λογική, αν είχατε ηττηθεί εσείς, εμείς μεν θα είμαστε οι υπερπατριώτες και σεις οι προδότες.
– Δηλαδή, αμετανόητος…
– Φυσικά, αφού κανείς μέχρι σήμερα δεν με έχει πείσει με λογικά επιχειρήματα ότι κακώς αγωνίστηκα…
Αντιδικτατορικό Μέτωπο
Ο Χαρίλαος Φλωράκης επιμένει και υπερασπίζεται την εξωστρέφεια του Κόμματος, συνηγορώντας υπέρ των συμμαχιών με τις δημοκρατικές δυνάμεις. Στο 9ο Συνέδριο, που πραγματοποιήθηκε το 1973 στη Δρέσδη, αναλύει την πολιτική κατάσταση και υποδεικνύει, για άλλη μια φορά, συμμαχίες. «Το κόμμα πρέπει να κάνει ό,τι μπορεί για να συσπειρώσει τις δυνάμεις αυτές σε ένα Ενιαίο Μέτωπο, σε μία συμμαχία ενάντια στο νεοφασιστικό καθεστώς, ενάντια στα ντόπια και ξένα μονοπώλια. Το Κόμμα πρέπει να μελετήσει τη συγκεκριμένη μορφή αυτού του Δημοκρατικού-Αντιιμπεριαλιστικού Μετώπου».
Στη συνέχεια, προβαίνει σε λεπτομερέστερη κριτική προσώπων και πολιτικών φορέων και τάσεων. «H Ενωση Κέντρου έχει διασπαστεί σε διάφορα τμήματα. H πιο συντηρητική μερίδα της, με κύριο εκπρόσωπο τον Γ. Μαύρο, συνδέεται με μονοπωλιακούς, τραπεζικούς, εμπορικούς και εφοπλιστικούς κύκλους. Εκφράζει πολιτική υποτέλειας. H ομάδα αυτή αντιτίθεται στη χούντα και επιδιώκει να την αντικαταστήσει με ένα καθεστώς προχουντικό ή παραπλήσιο με αυτό. Στέκεται σε αντικομμουνιστικές θέσεις. Στα πλαίσια αυτής της πολιτικής κατεύθυνσης δρα και το δημοσιογραφικό συγκρότημα Λαμπράκη, που προσπαθεί να παγιδεύσει προοδευτικές μάζες, να πατρωνάρει νέους πολιτικούς οργανισμούς. H ομάδα βουλευτών που αποσπάστηκαν τον Ιούλη του ’65 από την Ενωση Κέντρου, η ΦΙΔΕΚ, δεν παρουσιάζει συνοχή. Το ηγετικό στέλεχός της Στ. Στεφανόπουλος είναι υπέρ του συμβιβασμού με τη χούντα. O K. Μητσοτάκης, που έχει ισχυρές συνδέσεις με το μεγάλο κεφάλαιο, είναι υπέρ ενός καθεστώτος που θα διατηρήσει βασικούς θεσμούς του χουντικού συντάγματος, με επικεφαλής τον K. Καραμανλή. Μία μικρή ομάδα με τον Γ. Μυλωνά, που στέκει «αριστερά» από τις δύο αυτές ομάδες συνδέεται με μη μονοπωλιακούς, επιχειρηματικούς κύκλους, έχει ορισμένους δεσμούς με δημοκρατικούς αξιωματικούς και με ορισμένους διανοούμενους και παίρνει αντιδικτατορική θέση. H ομάδα αυτή έχει ιδρύσει την αντιδικτατορική οργάνωση «Δημοκρατική Αμυνα». Στην Αριστερά των Κεντρώων δυνάμεων βρίσκεται η κίνηση του Ανδρέα Παπανδρέου. O A. Παπανδρέου κινείται σήμερα κυρίως σε μικρομεσαία αστικά στρώματα. Ακολουθείται και από κύκλους της δημοκρατικής διανόησης, τεχνοκρατών και επιστημόνων. Δημιούργησε το ΠΑΚ. Παίρνει σαφή αντιδικτατορική και αντιαμερικανική θέση. Με τα συνθήματά του πάει να μας υπερφαλαγγίσει πολιτικά και να κινηθεί και μέσα στο χώρο της Αριστεράς. Εχει δεσμούς με τη διεθνή σοσιαλδημοκρατία». Αναφερόμενος στην αλλαγή της 25ης Νοεμβρίου κατά την οποία ανετράπη ο Γ. Παπαδόπουλος και τοποθετήθηκε ως «Πρόεδρος της Δημοκρατίας» ο στρατηγός Φ. Γκιζίκης λέει:
«Το ότι δεν άλλαξε σε τίποτα η ουσία του φασιστικού καθεστώτος, δεν πρέπει να μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι καμία αλλαγή δεν σημειώθηκε. H στάση του Στρατού κατά τους μαχητικούς αντιφασιστικούς αγώνες του Νοέμβρη, οι δυνάμεις που πραγματοποίησαν τη μεταβολή, μαρτυράνε ότι τα δυναμικά στηρίγματα του καθεστώτος, οι Ενοπλες Δυνάμεις, δεν είναι στέρεα και ασφαλή.
Η μάζα του Στρατού δεν συμπαθεί το καθεστώς και το στελεχικό δυναμικό είναι διασπασμένο σε διάφορες ομάδες. Ταυτόχρονα πρέπει να δούμε ότι η αμερικανική ΚΥΠ (CIA) έχει γερά νήματα σύνδεσης μέσα σε αυτές».
Ο Κωσταντίνος Καραμανλής για τις δίκες του ’60
Το 1960, ο Χαρίλαος Φλωράκης δικάζεται ενώπιον του διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών με την κατηγορία ότι υποστήριξε εδαφικές διεκδικήσεις της Βουλγαρίας εις βάρος της Ελλάδας. H δίκη εκείνη υπήρξε μία καλοστημένη παράσταση -κατά γενική ομολογία- στη διάρκεια της οποίας κινήθηκαν όλοι οι αντιδραστικοί μηχανισμοί του καθεστώτος. Δίκη που ζημίωσε την κυβέρνηση της EPE, η οποία διά του Κωσταντίνου Καραμανλή, άρχισε να ερωτοτροπεί -μετά τη Συνθήκη της Ρώμης- με τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας.
Χρόνια αργότερα, τον Μάιο του 1991, ο -συγγγραφέας του βιβλίου- Χρήστος Θεοχαράτος συνομιλεί με τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Καραμανλή:
– Κύριε Πρόεδρε, η μεγάλη δίκη στο Στρατοδικείο της Αθήνας το 1960 σας ζημίωνε πολιτικά. Γιατί αφήσατε να διεξαχθεί;
– Πρώτα-πρώτα δεν ήταν δίκη. Ηταν δίκες. Τις οποίες, όσο μπορούσα τις μετακύλια. Και άφησα να διεξαχθούν μόνο όταν σχημάτισα την πεποίθηση ότι ορισμένοι κύκλοι επεδίωκαν τη διεξαγωγή τους.
– Εννοείτε το παρακράτος;
– Ακου να σου πω, άστε τα, επιτέλους όλα αυτά περί παρακράτους. Εννοώ το Παλάτι και τους Αγγλοαμερικανούς, που είχαν αρμούς στο Κράτος…
– Και γιατί τις ήθελαν αυτές τις δίκες;
– Προφανέστατα ήθελαν να δοκιμάσουν την Ατλαντική και Αντισοβιετική νομιμοφροσύνη μου…
– Και τη δοκίμασαν κ. πρόεδρε;
– Αν κρίνει κανείς από τις εξελίξεις που ακολούθησαν, τη δοκίμασαν και θα πρέπει να μην τη βρήκαν αυθεντική ή έστω επαρκή…
– Προφανέστατα ήθελαν να δοκιμάσουν την Ατλαντική και Αντισοβιετική νομιμοφροσύνη μου…