Η Ελλάδα πρέπει να περιορίσει άμεσα τη χρήση ειδικών πολεοδομικών εργαλείων για τη χωροθέτηση και αδειοδότηση στρατηγικών επενδύσεων και την εκμετάλλευση δημοσίων εκτάσεων, τα οποία παρακάμπτουν τον υφιστάμενο πολεοδομικό σχεδιασμό, καθώς αυτά ενέχουν σοβαρό κίνδυνο για το περιβάλλον. Θα περίμενε κανείς η προτροπή αυτή να προέρχεται από περιβαλλοντικές οργανώσεις, προέρχεται όμως από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Εξετάζοντας τις περιβαλλοντικές επιδόσεις της χώρας την τελευταία δεκαετία, ο ΟΟΣΑ ζητεί να σταματήσει η νομιμοποίηση αυθαιρέτων, να ληφθούν μέτρα για την ατμοσφαιρική ρύπανση και να ενσωματωθεί οριζόντια σε όλες τις πολιτικές των υπουργείων η ανάγκη προστασίας της βιοποικιλότητας.
Οι εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ για την κατάσταση του περιβάλλοντος στην Ελλάδα και οι προτάσεις του παρουσιάστηκαν την προηγούμενη εβδομάδα στο Παρίσι σε κλιμάκιο του υπουργείου Περιβάλλοντος, με επικεφαλής τον υπουργό Κωστή Χατζηδάκη.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι παρατηρήσεις του ΟΟΣΑ σχετικά με τον χωροταξικό σχεδιασμό στη χώρα μας. «Το πλαίσιο χρήσεων γης είναι ένας περίπλοκος συνδυασμός τοπικών ρυθμίσεων, ρυθμίσεων ανά κλάδους δραστηριότητας και ειδικών αδειοδοτικών καθεστώτων.
Ωστόσο, τα τοπικά χωρικά σχέδια συχνά απουσιάζουν. Ειδικά πλαίσια για στρατηγικές επενδύσεις και την εκμετάλλευση δημοσίων εκτάσεων μπορεί να υπερισχύουν των τοπικών και περιφερειακών σχεδίων ώστε να αδειοδοτήσουν με fast track διαδικασίες συγκεκριμένες επενδύσεις, συχνά με συνοπτικές διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης, δημιουργώντας πιθανό περιβαλλοντικό κίνδυνο», αναφέρει η έκθεση του ΟΟΣΑ.
Ο Οργανισμός προτείνει να εστιαστεί η προσπάθεια της πολιτείας στην κάλυψη της επικράτειας από χωρικά σχέδια και να αποφεύγονται οι «ειδικές διατάξεις» στην περιβαλλοντική αδειοδότηση. Επίσης, η χώρα προτρέπεται να σταματήσει τη νομιμοποίηση της παράνομης δόμησης, καθώς υπονομεύει τον χωρικό σχεδιασμό.
Ο ΟΟΣΑ χαιρετίζει τις προσπάθειες της χώρας τα τελευταία χρόνια να περιορίσει το διοικητικό βάρος στην επιχειρηματικότητα, καθώς και την πρόοδο που έχει συντελεστεί σε επίπεδο διαφάνειας. Επισημαίνει, ωστόσο, ότι το αποκεντρωμένο σύστημα διοίκησης της χώρας αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις, λόγω της έλλειψης πόρων και ανθρώπινου δυναμικού. «Η μείωση των πιέσεων σε ρυθμιστικό επίπεδο, σε συνδυασμό με την αδυναμία ελέγχου οδηγούν σε περιβαλλοντικό κίνδυνο», επισημαίνει. Σε σημείο της έκθεσης μάλιστα γίνεται ειδικά αναφορά στους Επιθεωρητές Περιβάλλοντος. «Η δραστική μείωση του προσωπικού του Σώματος οδήγησαν σε μεγάλη μείωση των ελέγχων. Οι έλεγχοι συμμόρφωσης γίνονται συνήθως μόνο έπειτα από καταγγελία», αναφέρεται.
Σε άλλα θέματα, ο ΟΟΣΑ επισημαίνει:
• Η Ελλάδα έχει σημειώσει πρόοδο την τελευταία δεκαετία στη βελτίωση της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Σημειώνεται δε ότι οι δραστηριότητες χαμηλής όχλησης (περίπου 70% των αδειών) υπόκεινται πλέον σε πρότυπες περιβαλλοντικές δεσμεύσεις (σ.σ. ένα είδος υπεύθυνης δήλωσης). Ωστόσο, η αδειοδότηση συγκεκριμένων δραστηριοτήτων (λ.χ. μονάδες ΑΠΕ σε νησιά, ξενοδοχεία, μεταλλεία κ.ά.) μέσω ειδικής νομοθεσίας χωρίς κατάλληλη εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων «αποδυναμώνει την περιβαλλοντική διακυβέρνηση», αναφέρεται.
• Παρότι η ύφεση της οικονομίας οδήγησε σε μείωση των εκπομπών ατμοσφαιρικών ρύπων, ορισμένοι ρύποι παραμένουν σε υψηλά επίπεδα, όπως το διοξείδιο του αζώτου (κυρίως λόγω της εξάρτησης των μεταφορών από το πετρέλαιο), τα αιωρούμενα μικροσωματίδια, το βενζοπυρένιο και το όζον. Η προσπάθεια της Ελλάδας να εφαρμόσει ένα εθνικό σχέδιο περιορισμού της ατμοσφαιρικής ρύπανσης εμφανίζει υστέρηση.
• Για τη βιοποικιλότητα, παρά τα βήματα που έχουν γίνει, η Ελλάδα εξακολουθεί να μην έχει ένα αξιόπιστο σύστημα παρακολούθησης. Επιπλέον εκτιμάται ότι χρειάζεται καλύτερη σύνδεση των πολιτικών του υπουργείου Περιβάλλοντος για την προστασία της βιοποικιλότητας με εκείνες των υπουργείων Αγροτικής Ανάπτυξης και Τουρισμού.
• Η Ελλάδα υστερεί σημαντικά στη διαχείριση των απορριμμάτων. Η έκθεση αναφέρεται σε αρκετά σημεία στον μεγάλο αριθμό παράνομων χωματερών, στην αδυναμία της χώρας να επιτύχει τους στόχους εκτροπής από την ταφή, την απουσία μονάδων διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων. «Η επένδυση για τη διαχείριση αστικών απορριμμάτων δείχνει πολύ υψηλή, συγκρινόμενη με την επένδυση που απαιτείται για τη χωριστή συλλογή, διαλογή και ανακύκλωση των υλικών», αναφέρεται. Επίσης, εκτιμάται ότι το υψηλό κόστος της συλλογής των απορριμμάτων από τους δήμους δεν είναι αντίστοιχο των επιδόσεών τους.