Στο μέτρημα τα χάνει κανείς: έξι παιδιά και έξι εγγόνια (με την αναλογία σταθερή, δύο κορίτσια και τέσσερα αγόρια), ένας οικογενειακός στόλος από 87 πλοία διαφορετικών δραστηριοτήτων, έξι ξενοδοχεία, ένα κι ένα, ξεκινώντας από τη «Μεγάλη Βρεταννία», όπου και γευματίσαμε με τον εφοπλιστή Θανάση Λασκαρίδη, ένα κοινωφελές ίδρυμα διακριτικού προφίλ με έντονη, όμως, δραστηριότητα. Στην απαρίθμηση θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και άλλα πολλά, όμως ο σκοπός της συνάντησής μας ήταν ένας: οι δύο μεγάλες πλατείες της Αθήνας, το Σύνταγμα και, πρόσφατα, η Ομόνοια, που αναμορφώθηκαν με δικές του δωρεές. Κυρίως η πρώτη, το 2013-14, για την οποία διέθεσε 1,45 εκατομμύριο. Πριν αφεθούμε στην πολυτέλεια μιας απρόσκοπτης συζήτησης, με μιαν εξίσου ανεμπόδιστη θέα στο αττικό τοπίο από το roof garden του ξενοδοχείου, σε ήσυχο σημείο, με κρατημένα τα γύρω τραπέζια για να είμαστε απερίσπαστοι, ρωτώ για την πολυπληθή, διάσπαρτη σε Ευρώπη και Αμερική, οικογένειά του.
– Η εικόνα σας μοιάζει να μην έχει ρωγμή: πλούσιος, υγιής, επιτυχημένος, με μεγάλη οικογένεια…
– Αναμφίβολα θα υπάρχει. Δεν θα ήταν λογικό. Είμαι αυτό που λένε οι Εγγλέζοι, content (ικανοποιημένος). Ευχαριστημένος με τη ζωή σου, με το γεγονός ότι η δουλειά σου δεν έχει πάει στράφι, άρα αφήνεις κάτι και για την επόμενη γενιά, και κυρίως γιατί έχω τη μεγάλη χαρά να δίνω, να προσφέρω στους άλλους, στην πόλη μου, στους πολίτες, στο κοινωνικό σύνολο, εν ζωή. Εχω δει άλλους που δεν το πρόλαβαν, άφησαν, φυσικά, ιδρύματα που κάνουν εξαιρετικό έργο, αλλά στερήθηκαν οι ίδιοι τη χαρά της προσφοράς εν ζωή.
Οι δύο πλατείες έρχονται αναπόφευκτα στο επίκεντρο: «Είμαι από εκείνους που πιστεύουν ότι ήταν σχεδόν εγκληματική ενέργεια το γεγονός ότι αφέθηκε η Αθήνα να καεί το 2008. Και μάλιστα επί ημερών κυβερνήσεως όχι φιλικής στους μπαχαλάκηδες. Η πόλη πήρε τότε την κάτω βόλτα. Διαλύθηκε, με μια ενδοτική συμπεριφορά λίγων ημερών. Επί δημαρχίας Καμίνη ζητήσαμε να κάνουμε κάτι για την πόλη, για την πλατεία Συντάγματος. Ο ίδιος μας είπε ότι ο δήμος δεν έχει την οικονομική δυνατότητα να συμμετάσχει. Η πλατεία είναι φτιαγμένη από μάρμαρο, ένα πολύ δύσκολο υλικό για τον καθαρισμό, και εξακολουθεί να κακοπαθαίνει κάθε τόσο από κακομεταχείριση, αυτοκίνητα, συνεργεία, κ.ο.κ. Ναι, δεν μου άρεσε να βλέπω μια άθλια κατάσταση. Στην Ομόνοια αναλάβαμε το κόστος του σιντριβανιού (500.000 ευρώ). Μόνο με αυτό ασχοληθήκαμε».
– Γιατί, κατά τη γνώμη σας, οι Ελληνες έχουμε τόσο κακή σχέση με τον δημόσιο χώρο;
– Νομίζω ότι είναι έλλειψη παιδείας. Θα πάρει χρόνια να διορθωθεί, αλλά κάθε μικροπροσπάθεια μετράει. Μόνο τις τσίχλες να δείτε, είναι ασύλληπτο. Παντού. Θέλει χρόνο, πόρους και εκπαίδευση (από το σχολείο), η σχέση με το περιβάλλον, εν γένει. Βλέπουν και οι Ελληνες σιγά σιγά ότι όταν καταστρέφονται οι δομές μειώνονται τα έσοδα, αλλά η ζημιά είναι ήδη μεγάλη.
– Ασχολείστε και με τον καθαρισμό των ακτών.
– Το ίδρυμά μας έχει αγοράσει ένα πλοίο 85 μέτρων, τον «Τυφώνα», που έχει έξι μεγάλα φουσκωτά και αρκετό κόσμο. Από τον Ιούνιο του 2019 που ξεκινήσαμε έχουμε καθαρίσει γύρω στις 350 παραλίες. Το εξοπλίζουμε ώστε του χρόνου να μπορούμε να καθαρίζουμε και τον βυθό, με δύτη. Επίσης, σε συνεργασία με το ωκεανογραφικό τμήμα του Πανεπιστημίου Πατρών και του Πανεπιστημίου Αιγαίου προχωρήσαμε σε υποθαλάσσιες έρευνες ποντίζοντας μικρά σκάφη. Κάτι που λείπει από την Ελλάδα. Εχουμε άριστη υποστήριξη από το υπουργείο Ναυτιλίας και το Λιμενικό Σώμα.
– Ο πλούτος έχει πάντα ανοιχτές πόρτες στις κυβερνήσεις;
– Ασφαλώς, ναι. Και στην Ελλάδα και παγκοσμίως. Εξαρτάται υπό ποίους όρους γίνεται αυτή η επαφή, τι σκοπό έχει, τι αποτέλεσμα έχει και τι αφήνει πίσω της στο πέρασμα του χρόνου. Στην Ελλάδα, τα τελευταία 20 χρόνια, αυτός ο συναγελασμός έχει ξεχειλώσει. Δεν πρέπει, δεν μπορεί να είναι τόσο στενός, δεν πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα του καθορισμού της πολιτικής, εξωτερικής, εθνικής, διορισμού προσώπων, από παρέες επιχειρηματιών. Αυτό είναι απεχθές. Αλλά γίνεται κάθε μέρα.
Αναρωτιέμαι περισσότερο παρά ρωτώ, αν μπορεί να περιοριστεί. «Να σας πω», απαντά ο κ. Λασκαρίδης. «Καθώς περνούν τα χρόνια, γερνούν και οι ολιγάρχες νονοί. Η επόμενη γενιά είναι λίγο πιο καλλιεργημένη, ή χορτασμένη, ή πιο ταξιδεμένη, ή έχει παιδιά και εγγόνια που δεν αποδέχονται τον τρόπο αυτό της συναλλαγής. Η άλλη παράμετρος είναι ότι όσο ανοίγει η χώρα οικονομικά και σε ξένους επενδυτές, αυτό το απόλυτο μονοπώλιο του “κάνω ό,τι θέλω” περιορίζεται».
«Εχω τη μεγάλη χαρά να δίνω, να προσφέρω στους άλλους, στην πόλη μου, στους πολίτες, στο κοινωνικό σύνολο, εν ζωή», λέει ο Θανάσης Λασκαρίδης. Οι δύο μεγάλες πλατείες της Αθήνας, το Σύνταγμα και, πρόσφατα, η Ομόνοια, αναμορφώθηκαν με δικές του δωρεές. Για την πρώτη διέθεσε 1,45 εκατ. ευρώ.ΦΩΤ. ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ
«Σε ένα χρόνο θα έχουν αρχίσει οι εργασίες, διάβασα, για την εγκατάσταση στο Μαρούσι του καζίνο της Πάρνηθας», επισημαίνω. «Αυτή είναι η πρόβλεψη, αλλά τίποτα δεν είναι σίγουρο. Υπάρχουν πάντα και αντιδράσεις όχι δικαιολογημένες. Στο Μαρούσι, μερικές πρόσθετες αντιδράσεις είναι η επιβάρυνση στην κυκλοφοριακή κίνηση.
Στα 55 στρέμματα, οποιαδήποτε εμπορική εκμετάλλευση θα έχει παρόμοια κίνηση. Δεν θα προσθέσουμε κάτι που δεν θα γινόταν. Πολύ σοβαροί συγκοινωνιολόγοι και μελέτες προβλέπουν ότι δεν θα υπάρξει επιβάρυνση». «Γιατί θέλετε να ασχοληθείτε με τη βιομηχανία του τζόγου;» ρωτώ. «Δεν θέλω να ασχοληθώ», απαντά ευθέως.
Εξηγεί το ιστορικό (ξεκινάει από το 1994 με πρότζεκτ καζίνο και ξενοδοχείο στη Θεσσαλονίκη) το οποίο έχει πολλές διακυμάνσεις και καταλήγει αμετακίνητος: «Μόλις φύγουμε από τα γραφειοκρατικά προβλήματα, η εταιρεία πρέπει να πουληθεί σε κάποιον στρατηγικό επενδυτή. Είναι θέμα για εμάς το πολύ δύο ετών να αποχωρήσουμε από αυτή τη δουλειά».
Ακριβό «χόμπι» για τη χώρα οι προβληματικές κρατικές εταιρείες
– Πού αποδίδετε τη δυσκολία ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα;
– Είναι ένας συνδυασμός παραγόντων στον οποίο οφείλεται η επενδυτική πενία. Και όποιος ήρθε και προσπάθησε έχασε την υπομονή του. Υπεύθυνος για την Ελλάδα είναι πάντα ο πρωθυπουργός της. Αυτός μπορεί και πρέπει να κάνει μεγάλη διαφορά. Και ο Μητσοτάκης νομίζω ότι έχει κάνει έργο του την επαφή του με ξένους επενδυτές. Επίσης, έχει ανοιχτή την πόρτα και για εκείνον που θέλει να επενδύσει 100 ευρώ ή 100 εκατ. Αυτό δεν το είχαμε στην Ελλάδα παλιά. Δεν ήταν φιλική στις επενδύσεις. Τουλάχιστον όσο είναι τώρα στα λόγια. Στα έργα, θα το δούμε.
Στην ερώτησή μας για την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ξεχωρίζει τον υπουργό Οικονομικών, Ευκλείδη Τσακαλώτο με τον οποίο «ο χώρος της ναυτιλίας είχε άριστη σχέση. Hταν εξαιρετικός συνομιλητής, κατανοούσε και προσπαθούσε σε συνθήκες πολύ δύσκολες για την Ελλάδα».
– Η κοινωνική ψαλίδα μεγαλώνει διαρκώς. Πώς πρέπει να αντιδράσει ο πλούτος;
– Θα πρέπει να αυξηθούν οι δωρεές και η φιλανθρωπία. Θεωρώ τη χώρα μας ουραγό στον τομέα αυτό, γιατί έχουμε καβουράκια στις τσέπες μας, πολλά. Τσιγκουνιά, θα την έλεγα. Υπάρχουν κάποιοι με πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες από εμάς που δεν κάνουν απολύτως τίποτα. Θα πρέπει να έρθει μεγαλύτερη φορολογία. Eρχεται ήδη στην Αμερική. Ο καπιταλισμός πρέπει να εξυγιανθεί και να δώσει πίσω εκουσίως ή με το ζόρι ένα μέρος του πλούτου που έχει συσσωρεύσει. Θέλει, βέβαια, δουλειά και προσοχή για να μην καταρρεύσει κιόλας, γιατί δεν υπάρχει εναλλακτική.
– Ποιο παράδειγμα λείπει από τη χώρα μας;
– Επειδή έχω μεγαλώσει δεν προσβλέπω σε θαύματα και θεαματικές αλλαγές. Θα ήμουν ενθουσιασμένος αν συνεχιζόταν κάποιος μεταρρυθμιστικός οίστρος ο οποίος είναι υπερ-απαραίτητος. Απομυζούν το ελληνικό Δημόσιο προβληματικές κρατικές εταιρείες που δεν προσφέρουν τίποτα και έχουν στοιχίσει δισεκατομμύρια. Αυτό είναι πολύ ακριβό «χόμπι» για τη χώρα. Η χώρα πρέπει να σοβαρευτεί. Ακόμα δεν έχει. Εχουμε μπει σε μια περίοδο με πλεονάσματα, με τρομερές θυσίες. Η πλειονότητα του πολιτικού προσωπικού, όμως, δεν έχει αλλάξει μυαλά. Ελάχιστες οι εξαιρέσεις. Ακόμη και σήμερα διορίζονται χαριστικά, άχρηστοι. Βάζω την αξιοκρατία πολύ ψηλά στη λίστα, όπως και την ισονομία για οποιονδήποτε δραστηριοποιείται στη χώρα. Δεν γίνεται ένα ξενοδοχείο να λειτουργεί σύμφωνα με όλους τους κανόνες, να πληρώνει ΕΦΚΑ για το δηλωμένο προσωπικό του και ο διπλανός να έχει παράνομους εργαζόμενους. Δεν γίνεται ένα ξενοδοχείο στη Ρόδο να πληρώνει το νερό και το άλλο επειδή ο ιδιοκτήτης του είναι φίλος του δημάρχου να μην το πληρώνει. Αυτά δεν υπάρχουν στην Ευρώπη. Οι κανόνες πρέπει να ισχύουν για όλους.
H επιθυμία μου
– Τι σας δεσμεύει στην πόλη;
– Να τη δω να βελτιώνεται. Αυτή είναι η επιθυμία μου. Πλατείες, πράσινο, καθαριότητα… Δεν γίνονται όλα σε λίγο χρόνο. Με αργούς ρυθμούς η βελτίωση είναι ορατή. Λιγότερα κλειστά μαγαζιά, καινούργια ξενοδοχεία, αυξάνεται ο αριθμός των ανθρώπων που επιθυμούν την εύρυθμη λειτουργία της πόλης. Με μεγάλη χαρά θα έβλεπα βελτίωση και της περιοχής του Αρχαιολογικού Μουσείου, σχέδιο που είμαστε πρόθυμοι να υποστηρίξουμε. Η κ. Μενδώνη ξέρει τη δουλειά, της έχω εμπιστοσύνη. Μια άλλη μελέτη που χρηματοδοτούμε είναι για τα βασιλικά κτήματα στο Τατόι.
– Ζείτε μεγάλο μέρος του χρόνου στο Λονδίνο…
– Δυστυχώς, μερικοί από τους καλύτερους Eλληνες ζουν εκτός Ελλάδος. Tο μονοπώλιο της αγάπης δεν το έχουν μόνο οι κάτοικοι της χώρας, αλλά όλοι που είναι ελληνικής καταγωγής και αισθάνονται Eλληνες.
Η συνάντηση
Ολα ήταν έτοιμα στο roof garden της «Μεγάλης Βρεταννίας» για τη συνάντησή μας. «Γίνομαι οπαδός της θεωρίας ότι μετά τα 65 οι άνθρωποι είναι ευτυχέστεροι, αφού βρίσκονται εν ζωή και είναι υγιείς. Και για να μην κρυβόμαστε, η οικονομική ανεξαρτησία φέρνει κι άλλες ανεξαρτησίες», σχολιάζει ο κ. Λασκαρίδης. Επιλέξαμε το ίδιο πιάτο: τριλογία καρπάτσιο με λαβράκι, σολομό και τόνο, σορμπέ yuzu (γιαπωνέζικο φρούτο) και λάδι μαστίχας. Ηπιαμε νερό San Pellegrino, έναν καφέ φίλτρου και έναν εσπρέσο. Αρνήθηκα το –αναμενόμενο– κέρασμα, για λόγους αρχής της στήλης. Ο λογαριασμός (41 ευρώ) είχε μια γενναία έκπτωση της τάξεως του 50%.
Οι σταθμοί του
1952
Γεννήθηκε στην Αθήνα.
1976
Ολοκλήρωση σπουδών στην Αγγλία: πτυχίο Ηλεκτρολόγου Μηχανικού, μεταπτυχιακά στα Συστήματα Αυτόματου Ελέγχου (Imperial) και στα Οικονομικά (LSE).
1977
Παντρεύεται την Αλεξάνδρα Βοβολίνη (μητέρα πέντε παιδιών του) και ιδρύει τον ναυτιλιακό όμιλο Lavinia μαζί με τον αδελφό του Πάνο.
1982
Η κόρη του Χλόη, η πρώτη από τα έξι παιδιά του, γεννιέται στο Λονδίνο.
1994
Συνεργάζεται με τον Τζέι Πρίτσκερ, της γνωστής οικογενείας, και αρχίζει να επενδύει στην Ελλάδα. Αγοράζει το Lucknam Park Hotel στην Αγγλία.
2000
Αποκτά τον έλεγχο της «Λάμψα», ιδιοκτήτριας της «Μεγάλης Βρεταννίας», του King George και του King’s Palace (θα λειτουργήσει στα τέλη Απριλίου).
2006
Ολική πώληση σημαντικών συμμετοχών στη Hyatt Regency, καθώς και στην ακτοπλοΐα και στην εταιρεία Elmec.
2016
Δημιουργεί το Κοινωφελές Ιδρυμα Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη με επικεφαλής τη σύντροφο και μητέρα του έκτου παιδιού του, Εύη Λαζού.