Η ιστορία ξεκινά το 1980 στη Γαλλία. Ηρωάς μας είναι ο Ριάντ, ένα δίχρονο ξανθό αγόρι, με πατέρα Σύρο και μητέρα Γαλλίδα. Οι γονείς του γνωρίστηκαν στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, όπου η Κλεμεντίν ήταν φοιτήτρια και ο Αμπντούλ-Ραζάκ έκανε το διδακτορικό του. Το 1980, λοιπόν, ο Αμπντούλ-Ραζάκ ολοκληρώνει το διδακτορικό και παρότι δέχεται πρόταση να εργαστεί ως βοηθός καθηγητή στην Οξφόρδη, αποφασίζει τελικά να διεκδικήσει μια θέση καθηγητή στην Τρίπολη της Λιβύης, πιστός στο όραμα του παναραβισμού και ανταποκρινόμενος στην πρόσκληση του Καντάφι σε αραβόφωνους καθηγητές από το εξωτερικό να βοηθήσουν στην εκπαιδευτική ανασυγκρότηση της χώρας.
Ετσι ξεκινά «Ο Αραβας του μέλλοντος» (L’ Arab du futur), το βραβευμένο, αυτοβιογραφικό graphic novel του Ριάντ Σατούφ, ενός από τους καρτουνίστες του Charlie Hebdo. Μια ιστορία που θα ολοκληρωθεί σε πέντε (ή, σύμφωνα με κάποιες πηγές, σε έξι) τόμους – προς το παρόν έχουν κυκλοφορήσει οι τέσσερις. Και η οποία μοιράζεται στους δύο κόσμους, ανάμεσα στους οποίους έχει γεννηθεί ο ήρωας: τη Δύση (εν προκειμένω τη Γαλλία) και τον αραβικό κόσμο (αρχικά τη Λιβύη και στη συνέχεια τη Συρία και τη Σαουδική Αραβία).
Η σειρά έχει ένα ενδιαφέρον εύρημα, που σε εμάς θυμίζει τις δίχρωμες σελίδες από τα κόμικς της δεκαετίας του ’80: ο τόπος όπου εξελίσσεται η ιστορία διαχωρίζεται από το χρώμα. Το κομμάτι της διήγησης που αφορά τη Γαλλία είναι εικονογραφημένο με γαλάζιο, αυτό της Λιβύης με κίτρινο, της Συρίας με ροζ, της Σαουδικής Αραβίας με πράσινο.
Η μετακόμιση
Ο πρώτος τόμος ξεκινά με τη μετακόμιση της οικογένειας στη Λιβύη. Η διήγηση γίνεται φυσικά μέσα από τα μάτια του μικρού Ριάντ, με τις αναμνήσεις του συγγραφέα να εμπλουτίζονται με στοιχεία που ένα νήπιο δεν θα μπορούσε να γνωρίζει, όπως την πολιτική κατάσταση, ώστε να αντιληφθεί ο αναγνώστης το ευρύτερο πλαίσιο στο οποίο εξελίσσεται η ιστορία. Ετσι, η διασκεδαστική αφήγηση παρασύρεται από μικρές λεπτομέρειες, που δείχνουν σημαντικές στα μάτια ενός παιδιού (όπως τους παράξενους καρπούς που βλέπουν για πρώτη φορά στη Λιβύη και αποδεικνύεται ότι τρώγονται) και πολιτικά-κοινωνικά γεγονότα, όπως τη σκληρή προπαγάνδα του καθεστώτος στη Λιβύη σε αντιδιαστολή με τη γεμάτη στερήσεις καθημερινότητα του λαού.
Η σειρά έχει ένα ενδιαφέρον εύρημα, που σε εμάς θυμίζει τις δίχρωμες σελίδες από τα κόμικς της δεκαετίας του ’80: ο τόπος που εξελίσσεται η ιστορία διαχωρίζεται από το χρώμα. Το κομμάτι της διήγησης που αφορά τη Γαλλία είναι εικονογραφημένο με γαλάζιο, τη Λιβύη με κίτρινο, τη Συρία με ροζ, τη Σαουδική Αραβία με πράσινο. Το στυλ του Σατούφ είναι ξεχωριστό, με υπερμεγέθυνση των φυσικών χαρακτηριστικών των ανθρώπων, αυτών που κάνουν εντύπωση σε ένα παιδί και εντυπώνονται στη μνήμη του.
Εκτός από τον μικρό Ριάντ, που περνά ένα μεγάλο μέρος της παιδικής του ηλικίας ανάμεσα στη Γαλλία και στη Συρία, στην ιστορία ξεχωρίζει ο χαρακτήρας του πατέρα. Ενας άνθρωπος γεμάτος αντιθέσεις, τρυφερός προς τα παιδιά του και ιδίως προς τον πρωτότοκο Ριάντ, πιστός στην οικογένεια, ιδεολόγος, φιλελεύθερος θρησκευτικά (τουλάχιστον μέχρι ένα σημείο όπου ριζοσπαστικοποιείται για να κερδίσει τον σεβασμό της οικογένειάς του), αλλά ταυτόχρονα μισογύνης, ρατσιστής, τσιγκούνης, σκληρός προς αυτούς που θεωρεί κατώτερους. Ενας άνθρωπος που ξεκινά με τη φιλοδοξία να γίνει «κάποιος», να αποκτήσει μια Μερσεντές και μια βίλα, αλλά δέχεται διαδοχικές ήττες, από τον εργασιακό του χώρο, από τον περίγυρό του και τελικά από την οικογένειά του. Ενα αμήχανο χαμόγελο και ένα μηχανικό τρίψιμο της μύτης τον «προδίδουν» όταν αισθάνεται ότι βρίσκεται σε δύσκολη θέση.
Ακολουθώντας τον πατέρα στην προσπάθειά του για κοινωνική και οικονομική ανέλιξη, η ζωή του Ριάντ, της μητέρας του και των αδελφών του δεν είναι καθόλου εύκολη. Αναγκάζεται να πάει σχολείο σε ένα χωριό της Συρίας, χωρίς να μιλάει τη γλώσσα, αντιμετωπίζεται ως ξένος, δέχεται συνεχώς βίαιες επιθέσεις από άλλα παιδιά (ακόμα και ξαδέλφια του) που θεωρούν ότι είναι «Εβραίος». Η κατάσταση στο υποτυπώδες Δημοτικό –όπου βέβαια πηγαίνουν μόνο αγόρια– στο χωριό Τερ Μααλέχ, κοντά στην πόλη Χομς είναι σχεδόν εφιαλτική, καθώς κυριαρχούν η βία και ο σκοταδισμός.
Νέα κατάσταση
Επειτα από λίγα χρόνια επιστρέφει στη Γαλλία, όπου πρέπει να προσαρμοστεί και στη νέα κατάσταση, στην οποία νιώθει ξένος. Μετά τη γέννηση του δεύτερου αδελφού του γυρίζει με την οικογένειά του στη Συρία, με πρόφαση την κακή κατάσταση της υγείας της γιαγιάς του, έχοντας εν τω μεταξύ ξεχάσει τα αραβικά του. Για να επιστρέψει στη Γαλλία ως έφηβος, με την εσωτερική πολιτισμική του σύγκρουση να συναντάται με τα προβλήματα της εφηβείας. Σε μια σκηνή, δέχεται επίθεση με έναν φίλο του από παιδιά Αράβων μεταναστών. «Ετσι είναι οι Αραβες, δημιουργούν προβλήματα», του λέει ο φίλος του. «Μα κι εγώ Αραβας είμαι!», διαμαρτύρεται ο Ριάντ. «Δεν είσαι Αραβας… είσαι ένας Γάλλος με αραβικό όνομα», του απαντά εκείνος. Η οικογένεια είναι πια χωρίς τον πατέρα, που αποφάσισε να διδάξει σε πανεπιστήμιο στη Σαουδική Αραβία και επισκέπτεται περιοδικά τη Γαλλία, ολοένα και πιο επηρεασμένος από τον συντηρητισμό της χώρας εκείνης. Καθώς η διήγηση προχωρεί, στον τέταρτο τόμο η σύγκρουση των δύο πολιτισμών κορυφώνεται μέσα στην οικογένεια – και αφήνει ένα μεγάλο ερώτημα για το τέλος.
Οπως και το διάσημο «Περσέπολις», έτσι και «Ο Αραβας του μέλλοντος» παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον (και) για τον Ελληνα αναγνώστη, δείχνοντας δύο κόσμους (ανατολή /δύση) που σε κάποιο βαθμό μας είναι και οι δύο οικείοι (για παράδειγμα ο βασανισμός ενός κουταβιού από τα παιδιά στο χωριό της Συρίας, ή η βίαιη σωματική τιμωρία από τους δασκάλους στο σχολείο, όλα αυτά είναι εμπειρίες που ένας σημερινός 60χρονος –ή και νεότερος– στη χώρα μας μπορεί να έχει ζήσει). Το ίδιο ισχύει και για τη θρησκεία: το πώς οι Δυτικοευρωπαίοι εκλαμβάνουν τους μουσουλμάνους (οι Γάλλοι θεωρούν τους Αραβες κατώτερους, εξεγείρεται ο πατέρας του ήρωα), αλλά και οι μουσουλμάνοι τη χριστιανική Δύση (τους άπιστους, που θα καούν στην κόλαση, όπως λέει μια ξαδέλφη του). Η σειρά των βιβλίων έχει ήδη μεταφραστεί σε 21 γλώσσες (τα δικαιώματα έχουν αγοραστεί και στην Ελλάδα, ωστόσο δεν έχει ακόμα κυκλοφορήσει στα ελληνικά) και έχει τιμηθεί με σημαντικά βραβεία, όπως το Fauve d’ Or στο διεθνές φεστιβάλ της Ανγκουλέμ το 2015 και Los Angeles Times Graphic Novel Prize το 2016.