Τον Δεκέμβριο 2019, η ελληνική κυβέρνηση υπέβαλε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το αναθεωρημένο εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ), που καλύπτει την περίοδο 2021-2030. Το σχέδιο αυτό είναι βελτιωμένο σε σχέση με το αρχικώς υποβληθέν από την προηγούμενη κυβέρνηση. Εξακολουθεί όμως να αποκλίνει από ένα σχέδιο συμβατό με τη μακροπρόθεσμη στόχευση για ουδετερότητα από πλευράς εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου το 2050, όπως προκύπτει από τη σύγκρισή του με αναλύσεις διεθνών ενεργειακών οργανισμών και υπό το πρίσμα της πρόσφατα τεθείσας σε εφαρμογή ευρωπαϊκής πράσινης συμφωνίας (ΕΠΣ), η οποία εντατικοποιεί και επιταχύνει τον μετασχηματισμό του ενεργειακού συστήματος της Ε.Ε. Η απόκλιση κυρίως αφορά μειωμένους, έναντι των ενδεδειγμένων, βαθμούς εξοικονόμησης ενέργειας και υποκατάστασης υγρών ορυκτών καυσίμων από εναλλακτικές αειφόρες μορφές ενέργειας.
Οσον αφορά τον μειωμένο βαθμό εξοικονόμησης ενέργειας, το ΕΣΕΚ αλλά και η μέχρι στιγμής εφαρμοζόμενη πολιτική στη χώρα μας δεν εισάγουν κάποια δέσμευση για την εφαρμογή της βασικής αρχής «ενεργειακή απόδοση πρώτα», σύμφωνα με την οποία σε κάθε είδους απόφαση που σχετίζεται με σχεδιασμό, κατασκευή, λειτουργία και χρηματοδότηση στο ενεργειακό σύστημα, σε όλη την ενεργειακή αλυσίδα από την παραγωγή στη μεταφορά μέχρι και την κατανάλωση, είναι επιβεβλημένη η εξέταση της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης τουλάχιστον ως εναλλακτικής πολιτικής. Κριτήριο για τη σύγκριση εναλλακτικών πολιτικών και επιλογή τελικά της προσφορότερης αποτελεί η μεγιστοποίηση του μακροπρόθεσμου καθαρού οφέλους ως προς το κόστος για τη χώρα, όπως προκύπτει από εκπόνηση εμπεριστατωμένων αναλύσεων κόστους – οφέλους. Η εφαρμογή της παραπάνω αρχής είναι υποχρέωση της κυβέρνησης.
Οσον αφορά τον μειωμένο βαθμό υποκατάστασης ορυκτών υγρών καυσίμων, η κυβέρνηση πρέπει να επιδιώξει πιο φιλόδοξους στόχους σε όλο το φάσμα πολιτικών στον τομέα των μεταφορών σε σχέση με τους στόχους που υιοθετήθηκαν στο ΕΣΕΚ, υπερβαίνοντας την προσκόλληση σε ένα ρυπογόνο υπόδειγμα κινητικότητας της χώρας, και να επιταχύνει τη μετάβαση στην αειφόρα και έξυπνη κινητικότητα, στο πλαίσιο της ΕΠΣ.
Η νέα σχετική ευρωπαϊκή στρατηγική, που θα βελτιώσει την από το 2016 εφαρμοζόμενη στρατηγική κινητικότητας χαμηλού άνθρακα, αλλά και οι υπόλοιπες δράσεις που προτάσσονται στο πλαίσιο της ΕΠΣ, αναμένονται άμεσα, τη διετία 2020-2021. Κεντρικός πρέπει να είναι ο ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με την κατάρτιση/επικαιροποίηση και εφαρμογή σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας, την εντατικοποίηση της ηλεκτροκίνησης στο αστικό περιβάλλον, αλλά και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και των καυσίμων της παράκτιας ναυτιλίας της χώρας. Ηδη ανακοινώνονται από διάφορους φορείς σχέδια τροφοδότησης περιοχών της χώρας με φυσικό αέριο, χωρίς να είναι γνωστό αν έχουν εξετασθεί και συγκριθεί εναλλακτικά σχέδια βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, όπως για παράδειγμα μέσω μείωσης της ενεργειακής κατανάλωσης με την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων ή/και κάλυψης της εναπομείνασας ενεργειακής ζήτησης με αειφόρο ηλεκτρισμό μέσω αντλιών θερμότητας.
Η ΕΠΣ προτάσσει, μαζί με τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και την ηλεκτροπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγές, την απανθρακοποίηση του συστήματος φυσικού αερίου της Ε.Ε. και η ΕΤΕπ έχει αποφασίσει να μη χρηματοδοτεί μετά το 2021 έργα φυσικού αερίου. Οπως αποτυπώθηκε στο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ, η κυβέρνηση υιοθέτησε για την περίοδο 2021-2030 πολιτική πλήρους απολιγνιτοποίησης του ηλεκτρικού συστήματος, αλλά σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη αύξηση κατά ένα τρίτον της ισχύος μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο, με συνέπεια να εμπλέκει, τις επόμενες δεκαετίες, το ενεργειακό σύστημα της χώρας σε συνθήκες παρόμοιες με αυτές της εξάρτησης από τον λιγνίτη.
Στον βαθμό μάλιστα και για όσο χρονικό διάστημα δεν ευοδωθεί η ανεύρεση και αξιοποίηση ελληνικού φυσικού αερίου ή δεν λειτουργήσει νέα τροφοδοσία του συστήματος φυσικού αερίου της χώρας μέσω υγροποιημένου φυσικού αερίου ή αγωγών από Βορρά, Δύση, Νότο ή εγχώρια αποθήκευση, η χώρα κινδυνεύει να διολισθήσει με δικές της ενέργειες σε συνθήκες ομηρίας προς την Τουρκία για τις ποσότητες φυσικού αερίου που εισάγονται στη χώρα μας μέσω αυτής.
* Ο κ. Γιώργος Παπαρσένος είναι δρ ενεργειολόγος.