Η σκοτεινή και η φωτεινή όψη του εγκλεισμού

Η σκοτεινή και η φωτεινή όψη του εγκλεισμού

3' 14" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ολα αλλάζουν δραματικά. Φράχτη αποκτούν οι πρώτοι δρόμοι που ανοίγονταν μπροστά μας σαν υπόσχεση βελτίωσης κι ελευθερίας. Ενώ, οι τοίχοι που χτίζουμε γύρω μας για να κρατήσουν την αρρώστια μακριά, ωθούν με άλματα πιο γρήγορα από τη φθορά του εγκλεισμού και του ιού, σε κόσμους αποκομμένους, άυλους, σε τρόπους ζωής αλλότροπους, που θα ριζώσουν και θα επιβιώσουν –λένε– του λοιμού.

Να ’μαστε λοιπόν εδώ, οι ίδιοι, αλλά και ήδη λίγο διαφορετικοί, σε καραντίνα, τη μεγαλύτερη από καταβολής υφηλίου (780 εκατ. στην Κίνα, 60 εκατ. στην Ιταλία…). Καραντίνα, κι όλα φεύγουν, σπινθήρες, αγγίγματα, φιλήματα, διάθεση για επαφές. Καραντίνα με στόχους υγειονομικούς, αλλά και οικονομικούς, γεωπολιτικούς, όπως η μηνιαία απαγόρευση όλων των αφίξεων από χώρες της Ευρώπης στην επικράτεια των ΗΠΑ.

Καραντίνες για τον έλεγχο του εμπορίου, τον περιορισμό της μετανάστευσης, την απομόνωση ανεπιθύμητων, απόκληρων, μειονεκτούντων. Καραντίνες-ανθρωποπαγίδες, όπως το «Diamond Princess», με 7 θανάτους, 697 κρούσματα μεταξύ 3.711 ταξιδιωτών, ή το κτίριο απομόνωσης νοσούντων στην Καντόνα, που κατέρρευσε παγιδεύοντας 71 ψυχές.

Καραντίνα-σωτηρία. Μπορεί για τους ιστορικούς των επιδημιών οι κλειστές πόρτες των εκκλησιών και οι έρημοι δρόμοι, οι άδειες πλατείες στις ιταλικές πόλεις να θυμίζουν μέρες του 1918, όταν με την ισπανική γρίπη τα σχολεία, τα θέατρα, τα ταβερνεία έκλεισαν, οι δημόσιες συγκεντρώσεις, οι θρησκευτικές τελετές, οι κηδείες απαγορεύτηκαν και οι σκοτεινοί εγκαταλελειμμένοι δρόμοι φωτίζονταν μόνο από τις λάμπες των φαρμακείων, ωστόσο δεν παύουν να σημειώνουν ότι από τον Μεσαίωνα, και ακόμη νωρίτερα, με την καραντίνα, την αποφασιστική παύση, το κενό, οι άνθρωποι πολεμούσαν τα κύματα των λοιμών.

Η πρώτη που επεξεργάστηκε στα μέσα του 14ου αι. ένα περίπλοκο σύστημα υγειονομικής άμυνας κατά του Μαύρου Θανάτου –ο οποίος ξεκλήρισε σε δύο χρόνια (1347-1348) το 30% του ευρωπαϊκού πληθυσμού– ήταν η Βενετία. Λόγω γεωγραφικής θέσης και μεγάλης εμπορικής κίνησης, ήταν απόλυτα εκτεθειμένη στο διά θαλάσσης ερχόμενο κακό. Η λιμνοθάλασσα –δίοδος για την επιδημία– μετατράπηκε σε φυσική υγειονομική ζώνη, σε φράγμα κατά της νόσου για την υπόλοιπη Ιταλία, μαζί με λοιμοκαθαρτήρια σε νησάκια (λαζαρέτο) και μετακινήσεις «ύποπτου» πληθυσμού. Η ιατρική, αδύναμη να δαμάσει την ασθένεια, παρέδωσε τον έλεγχο της δημόσιας υγείας, των έκδηλων φόβων, των ανεπαλήθευτων συμβουλών, στις πολιτικές αρχές.

Αλλωστε και η λέξη καραντίνα προέρχεται από την ενετική παραλλαγή του «quaranta giorni» (σαράντα μέρες αποκλεισμού ανθρώπων και αγαθών). Τον 1348, μετά την επανεμφάνιση της πανώλης, οι αρχές της Βενετίας αποφάσισαν να κρατούν πλοία, πληρώματα και φορτία ανοιχτά της πόλης, στη θάλασσα. Βέβαια, το πρώτο ιστορικό τεκμήριο της ύπαρξης σταθμού απομόνωσης όσων κατέφθαναν από μολυσμένες περιοχές βρέθηκε στην ενετική Ραγκούσα, σημερινό Ντουμπρόβνικ, όπου από το 1377, με απόφαση της Γαληνοτάτης, οι αφιχθέντες παρέμεναν σε καραντίνα αρχικά για 30 ημέρες και από το 1448 για 40, χρονικό διάστημα κατά το οποίο πιστευόταν ότι κάποιος θεραπευόταν ή πέθαινε από τον λοιμό. Η αποφυγή της καταστροφής δεν ήταν ποτέ εγγυημένη. Ο ιταλικός Βορράς υπέστη για αιώνες κύματα επιδημιών που τον αποδυνάμωσαν πληθυσμιακά και πολιτικά.

Ωστόσο, αποκλεισμό ανθρώπων δεν επέβαλε πρώτη η Βενετία. Είναι γνωστές οι αναφορές στο 3ο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης, το Λευιτικό, με συγγραφέα τον Μωυσή (7ος αι. π.Χ.), για απομόνωση λεπρών.

Εκτος αιώνας μ.Χ. και από την Κωνσταντινούπολη ώς την Κίνα, πλοία ύποπτα για μεταφορά πανούκλας κρατούνται στα ανοιχτά. Εναν αιώνα αργότερα χτίζεται το πρώτο λεπροκομείο στη Δαμασκό – τον 13ο αι. αγγίζουν τις 2.000 στην Ευρώπη.

Πολλοί αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα της επιθετικής καραντίνας, που εκπίπτει σε αυταρχικές πρακτικές, τιμωρίες, στιγματίζει, σπέρνει δυσπιστία, θυμό, άγχος, σύγχυση, φόβο, πλήξη, φέρνει στερήσεις, απώλειες, ανανεούμενες απογοητεύσεις. Σκοτεινιά, ερήμωση, ζωτικότητα εν καταπτώσει. Επειτα, λένε, τα σημερινά κράσπεδα του κόσμου δεν είναι λιμνοθάλασσα, ένα φυσικό φράγμα ενάντια στον λοιμό. Ομως, οι κινεζικές αρχές διατρανώνουν ότι τα δρακόντεια μέτρα έθεσαν υπό έλεγχο τον ιό. Στη Δύση, επιστήμονες αντιπροτείνουν λελογισμένη καραντίνα από νωρίς για παρατεταμένο χρόνο, παράλληλα με επιπλέον μέτρα· άλλοι, τα πρώιμα αυστηρά μέτρα και τη μετέπειτα χαλάρωση, αν κριθούν υπερβολικά· μερικοί, τους σταθερά κλιμακούμενους περιορισμούς.

Καμία ομοφωνία, καμία ομοθυμία. Ισως να γνωρίζουμε όταν βγούμε από αυτή τη σκοτεινή ώρα, όταν κι αυτή η αδόκητη στροφή γίνει Ιστορία.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή