Συναντήσαμε τη Μαρία Φιλοπούλου και τον Σωτήρη Φέλιο, με αφορμή τη μεγάλη αναδρομική έκθεση της αναγνωρισμένης Ελληνίδας δημιουργού στον ιδιαίτερο χώρο «16 Φωκίωνος Νέγρη».
Ο Σωτήρης Φέλιος μού διηγείται έκπληκτος και χαμογελαστός την αντίδραση που είχε μόλις πέρασε το κατώφλι του κομψού χώρου που ο ίδιος δημιούργησε στη Φωκίωνος Νέγρη 16, ώστε να παρουσιάζει στο ευρύ κοινό μεγάλα αφιερώματα από τους καλλιτέχνες της συλλογής του. Ευεξήγητο το φαινόμενο: ο νομικός και παθιασμένος συλλέκτης δεν αντιλαμβάνεται την τέχνη ως μια γιορτή για τα μάτια –όπως έλεγε και ο Ντελακρουά–, αλλά ως δόνηση, ως ψυχανέμισμα της ιδιοσυγκρασίας των καλλιτεχνών.
Η αλήθεια είναι πως τα έργα της Φιλοπούλου αναδίδουν ευεξία και χαρά. «Προσωπικοί Παράδεισοι» λέγεται, άλλωστε, η αναδρομική της, η οποία εγκαινιάστηκε σε πείσμα του κορονοϊού στις 11 Μαρτίου και ιχνηλατεί όλη τη ζωγραφική πορεία της καλλιτέχνιδας: δεκαοκτώ μεγάλες συνθέσεις από το 1986 μέχρι και το 2020, με όλες τις ενότητες της δουλειάς της, από τα εσωτερικά του σπουδαστικού ατελιέ του Κρεμονίνι έως τα θερμοκήπια, τους κολυμβητές στην αρχαία πισίνα του Παμούκαλε και εκείνους στις βάθρες των καταρρακτών στη Σαμοθράκη.
Η πρώτη φορά
«Λοιπόν, η πρώτη φορά που είδα έργο της Φιλοπούλου ήταν το 1990, σ’ ένα ομαδικό αφιέρωμα, μόλις η ζωγράφος είχε επιστρέψει από το Παρίσι. Να φανταστείς τότε δεν είχα ακόμα αποφασίσει ότι όλα αυτά τα έργα που είχα αγοράσει για το σπίτι ή το δικηγορικό μου γραφείο θα συναποτελούσαν συλλογή», λέει ο νομικός. «Νομίζω ότι η τομή αυτή έγινε όταν απέκτησα τη μνημειώδη “Νέκυια” του Χρόνη Μπότσογλου. Από την αρχή είχα ξεχωρίσει τη ζωγραφική της Μαρίας, μου έκανε μάλιστα εντύπωση πως, όταν τη γνώρισα από κοντά, είδα έναν άνθρωπο συνεσταλμένο. Η δική μου ερμηνεία του χαρακτήρα της είναι ότι, αφού μπορεί να βγάζει τέτοια πύκνωση στα έργα της, έχει επιλέξει τη ζωγραφική ως το κύριο μέσο της έκφρασής της. Ό,τι θέλει να πει το λέει στον καμβά. Και ο τρόπος της αυτός έχει βαθιά επιρροή στους ανθρώπους», προσθέτει.
(Φωτογραφία: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΖΑΒΟΣ)
Προτού ο Σωτήρης Φέλιος φτιάξει τον χώρο της Φωκίωνος Νέγρη, όπου οι θεατές έρχονται σε επαφή με κάποια από τα 1.000 και πλέον έργα του, είχε έναν άλλο τρόπο να δει ποιες είναι οι αντιδράσεις των ανθρώπων, και μάλιστα των μη φιλότεχνων, στην παραστατική ζωγραφική που συνέλεγε. «Είχα κρεμάσει ένα έργο της Φιλοπούλου σε μια αίθουσα συσκέψεων στο γραφείο μου, εκεί όπου έρχονται οι μελλοντικοί πελάτες να μου εμπιστευτούν την υπόθεσή τους, που συνήθως είναι δύσκολη ή περίπλοκη, σίγουρα πάντως δεν αφήνει περιθώρια να χαζεύουν δεξιά και αριστερά. Μου έχει κάνει μεγάλη εντύπωση πως όλοι αυτοί οι προβληματισμένοι άνθρωποι εστίαζαν το βλέμμα τους σε αυτόν τον πίνακα, πως τους έπαιρνε το μυαλό από το ζήτημα που τους απασχολούσε», υπογραμμίζει.
Σταδιακά ο συλλέκτης και η ζωγράφος ανέπτυξαν μια σχέση αμοιβαίας εκτίμησης: «Ο Σωτήρης Φέλιος είναι από τους συλλέκτες εκείνους που έκαναν και εξακολουθούν να κάνουν προσπάθειες να βγάλουν την ελληνική καλλιτεχνική παραγωγή από τα σύνορα», λέει η Φιλοπούλου αναφερόμενη στις εκθέσεις που έχει κάνει ο δημιουργός της Φωκίωνος Νέγρη, του ιδρύματος «Η άλλη Αρκαδία» στη Βενετία και στη Ρώμη. «Παράλληλα δίνει την ευκαιρία και στο εγχώριο κοινό που αγαπά την τέχνη, αλλά δεν ζει στην Αθήνα, να έχει τριβή μέσα από εκθέσεις που κάνει στην περιφέρεια. Το θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό για μας τους καλλιτέχνες που ανήκουμε στη συλλογή του».
Οι πρησμένοι αστράγαλοι
Παράλληλα με την εκτίμηση ήρθε και η εμπιστοσύνη. Οι καλλιτέχνες δείχνουν στους συλλέκτες έργα που έχουν ήδη ολοκληρωθεί, αλλά εξαιρετικά σπάνια τους δίνουν το προνόμιο να τους παρακολουθήσουν στην ίδια τη διαδικασία της ζωγραφικής. «Δεν θα ξεχάσω ποτέ ότι είδα πώς ζωγραφίζει η Φιλοπούλου, καθισμένη οκλαδόν, σκυμμένη ώρες ολόκληρες πάνω στον καμβά, είδα τους πρησμένους αστραγάλους της και κατάλαβα την ορμή και τη δύναμη του χρωστήρα της», τονίζει ο Σωτήρης Φέλιος.
«Εγγύτητα» (2011), λάδι σε καμβά, ιδιωτική συλλογή, ένα από τα έργα της Μαρίας Φιλοπούλου που παρουσιάζονται στον ατμοσφαιρικό χώρο της Φωκίωνος Νέγρη. (Φωτογραφία: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΖΑΒΟΣ)
Η προηγούμενη μεγάλη αναδρομική έκθεση της καλλιτέχνιδας είχε γίνει στη Σύρο το 2009 και έκτοτε και άλλες ενότητες έχουν προστεθεί στην πορεία της. Πώς αισθάνεται που έχει την ευκαιρία να δει όλα αυτά τα παλαιότερα έργα της, τα οποία έχουν συγκεντρωθεί στη Φωκίωνος Νέγρη από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές; «Είναι σίγουρα ένα είδος αποτίμησης και απολογισμού. Βλέποντάς τα όλα μαζί, καταλαβαίνω τις δικές μου αλήθειες, γιατί στη ζωγραφική μου είμαι εγώ, εντελώς ελεύθερη. Νομίζω ότι κάθε αναδρομική έκθεση είναι μια προσωπική ευκαιρία να καταλάβω πράγματα για τη ζωή μου περισσότερο από ό,τι για την τέχνη μου».
«Προσωπικοί Παράδεισοι», Χώρος «16 Φωκίωνος Νέγρη» (Κυψέλη) έως 16/05/2020.