Η άποψη ότι η κατάρρευση των αγορών είναι συγκυριακή καθώς, ως υποστηρίζεται, οφείλεται αποκλειστικά στην αρνητική επίδραση του κορωνοϊού δεν είναι ακριβής. Αυτό έχει μια σημασία για τα επείγοντα μέτρα πολιτικής που λαμβάνονται και πρέπει εφεξής να ληφθούν. Τα μέτρα πρέπει οπωσδήποτε να είναι, κατ’ αρχάς, συντονισμένα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Πρέπει δε να συνδυάζουν όλα τα διαθέσιμα μέσα πολιτικής, τόσο τα δημοσιονομικά όσο και τα νομισματικά. Αρχικώς, η αντίδραση των κεντρικών τραπεζών δεν ήταν η αναμενόμενη. Η Fed ξόδεψε τα πυρομαχικά της μείωσης του επιτοκίου με άγαρμπο τρόπο, δίνοντας την εντύπωση ότι η ίδια βρίσκεται σε πανικό. Η ΕΚΤ φάνηκε στην αρχή να σηκώνει τα χέρια ή απλώς να συνεχίζει την πολιτική της αγοράς των περιουσιακών στοιχείων. Ετσι, τα μπαζούκα χρησιμοποιήθηκαν ως νεροπίστολα.
Το σημαντικότερο όλων τώρα είναι να αποφευχθεί ένας νέος γύρος νομισματικών πολιτικών, που στην ουσία, εδώ και αρκετό καιρό, έχουν επιδεινώσει το πρόβλημα της «δομικής/μακροχρόνιας στασιμότητας» που αντιμετωπίζει η πραγματική οικονομία διεθνώς και ιδίως στην Ευρώπη. Οπως έχω εξηγήσει σε παλαιότερα άρθρα μου στην «Καθημερινή», το κύριο χαρακτηριστικό όλης της προηγούμενης περιόδου είναι η αδυναμία της δαπάνης στην πραγματική οικονομία. Αδυναμία τόσο των επιχειρήσεων για επενδύσεις αλλά και των νοικοκυριών για καταναλωτική δαπάνη με αποτέλεσμα, παρά τη δραστική πτώση των επιτοκίων ή ακόμη και την περικοπή των φόρων (ΗΠΑ), οι αποταμιεύσεις να μετατρέπονται σε μια παγίδα ρευστότητας και η μεγέθυνση στις δυτικές οικονομίες να είναι περιορισμένη παρά τις επεκτατικές πολιτικές.
Είναι επείγον, λοιπόν, σήμερα το πρόβλημα να αντιμετωπιστεί στη ρίζα του πρωτίστως με την τόνωση της ζήτησης για επενδύσεις. Εφόσον οι ιδιώτες κατακράτησαν ρευστότητα λόγω των χαμηλών μελλοντικών προσδοκιών για κέρδη, τον ρόλο της επενδυτικής στήριξης πρέπει τώρα, στις συνθήκες αυτές, να αναλάβουν η κυβέρνηση, οι Αρχές. Αυτό, δυστυχώς, δεν σημαίνει ότι θα αποφύγουμε χρεοκοπίες, οι οποίες αντικατοπτρίζουν την υπερβολή των προηγουμένων ετών με την αθρόα στην ουσία παροχή του λεγόμενου fiat money. Αυτό όμως που πρέπει πάση θυσία να γίνει είναι να διασωθούν επιχειρηματικές δραστηριότητες που κατά βάση είναι υγιείς, αλλά κινδυνεύουν να πνιγούν πλέον από την έλλειψη ρευστότητας.
Τη διαφαινόμενη έλλειψη ρευστότητας, τη μετάδοση της οικονομικής νόσου από την πραγματική οικονομία στον χρηματοπιστωτικό τομέα επιχειρούν ορθώς κατά βάση να διασώσουν οι πολιτικές που ανακοινώθηκαν την Πέμπτη από την Κρ. Λαγκάρντ, συνοδευόμενες μάλιστα από τη φράση ότι η ΕΚΤ θα χρησιμοποιήσει «όλα τα μέσα» και ότι «θα αναθεωρήσει ακόμη και όσους κανόνες χρειαστεί» προκειμένου να υποστηρίξει τη ρευστότητα και να μην αποστερήσει επιχειρήσεις και νοικοκυριά από την αναγκαία χρηματοδότηση. Αυτό είναι αναγκαίο ώστε, σε συνεργασία με τις κοινοτικές και εθνικές δημοσιονομικές πολιτικές, να διατηρηθεί επαρκής ρευστότητα στην πραγματική οικονομία δεδομένης της απόφασης που έχει ληφθεί να κατεβάσει ο καπιταλισμός τα ρολά για ένα ή και δύο μήνες ώστε να διασωθεί.
Γιατί έχει γίνει κατανοητό ότι σε μια στιγμή που καταρρέουν οι τιμές όλων των περιουσιακών στοιχείων (μετοχές, ομόλογα, χρυσός, χαλκός, πετρέλαιο, πιστώσεις, τράπεζες κτλ.), μια ενδεχόμενη επιμήκυνση της κατάστασης αυτής μπορεί να αποβεί μοιραία για το σύστημα όπως το ξέραμε έως σήμερα. Βέβαια, η διόρθωση και η επανεκκίνηση των τιμών από χαμηλότερο επίπεδο θα γίνει και οι χρεοκοπίες, κυρίως των λεγόμενων «εταιρειών ζόμπι» που αναπτύχθηκαν λόγω του φθηνού χρήματος την πρότερη περίοδο, δεν θα αποφευχθούν. Ισως εδώ αξίζει να λεχθεί ξανά η φράση «καλό κουράγιο».
* Ο κ. Θοδωρής Πελαγίδης είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και NR senior fellow, Brookings Institution.