«Τι θα κατέθετα ως κινηματογραφικό ημερολόγιο της καραντίνας μου; Καμία εικόνα. Μόνο ήχους»… Η Αθηνά-Ραχήλ Τσαγγάρη ακούγεται από το τηλέφωνο πειθαρχημένα ανήσυχη. Ψύχραιμη, αλλά η κατάσταση στην Ατλάντα, όπου μένει αυτόν τον καιρό μαζί με τον σύντροφό της Ιαν, δεν γεννά εφησυχασμό. «Εδώ είναι περίεργα τα πράγματα γιατί δεν υπάρχει ένα κοινό πρωτόκολλο από την κυβέρνηση ανάμεσα στις πολιτείες. Διαφορετικά λειτουργούν στη Ν. Υόρκη, διαφορετικά στην πολιτεία της Τζόρτζια όπου ζούμε… Πηγαίνοντας στο σούπερ μάρκετ, για παράδειγμα, περνάμε από ένα πάρκο που είναι ακόμη γεμάτο από ανθρώπους. Η Ατλάντα δεν έχει απαγορεύσεις, λειτουργούν ακόμη όλα με παραινέσεις προς τους πολίτες».
– Πώς ενημερώνεστε;
– Είμαστε συνέχεια στο Ιντερνετ… δεν ξέρω και πόσο υγιές είναι αυτό. Εκτεθειμένοι και εθισμένοι σε ένα διαρκή βομβαρδισμό πληροφορίας. Προσπαθώ να το μειώσω και να οργανώνω το πρόγραμμά μου, καθημερινά, να σηκώνομαι, να ντύνομαι σα να πηγαίνω στη δουλειά… Ξαφνικά αυτό που όλοι αναζητούσαμε, να έχουμε περισσότερο χρόνο, έχει γίνει δίκοπο μαχαίρι. Λες έχω επιτέλους τον χρόνο να γράψω, να δω ταινίες, να διαβάσω τα βιβλία που έχουν συσσωρευθεί στο κομοδίνο μου. Να είμαι παραγωγική. Αλλά ίσως τελικά είναι μια ευκαιρία να ενδώσω στην απραξία ως ένα είδος διαλογισμού. Η απραξία στον δυτικό πολιτισμό είναι αμαρτία. Ας δούμε αυτή την πανδημία ως άφεση αμαρτιών και ταυτόχρονα ως εξομολόγηση όλων των αμαρτιών μας… Εχεις απεριόριστο χρόνο και έρχεσαι αντιμέτωπος με τον εαυτό σου. Απεριόριστος χρόνος ενδοσκόπησης και ανασκόπησης. Σκέφτομαι αυτά που έχω κάνει στη ζωή μου ώς τώρα, αναρωτιέμαι για το ίχνος που θα αφήσω αν…
Δύο γνωστοί μου στη Νέα Υόρκη υπέκυψαν σήμερα από επιπλοκές του ιού. Η αόρατη απειλή και το πένθος ξαφνικά προσωποποιούνται. Απόψε χορέψαμε με τον άνδρα μου στην κουζίνα ενώ μαγειρεύαμε, αργά και για πολλή ώρα, για να τους αποχαιρετίσουμε.
«Θαυμάζω την ορμή που έχει αυτή η γενιά των 20άρηδων και 30άρηδων. Είναι συνειδητοποιημένη, πολιτικοποιημένη και, με έναν δικό της τρόπο, εξωστρεφής. Είναι μια νέα συλλογικότητα», λέει η Αθηνά-Ραχήλ Τσαγγάρη. Από τα γυρίσματα του «Trigonometry», το οποίο προβάλλεται ήδη στην Cosmote TV, κάθε Πέμπτη, στις 23.00.
– Κάνοντας αυτήν την «ανασκόπηση», είστε ευχαριστημένη από τη διαδρομή σας;
– Δύσκολο να το απαντήσω αυτή τη στιγμή… Δουλεύω αργά και επίπονα, αισθάνομαι ότι δεν έχω κάνει αρκετά.
Αρχισε μάλλον απότομα η συνομιλία μας με τη βραβευμένη σκηνοθέτιδα Αθηνά-Ραχήλ Τσαγγάρη («Attenberg», «Chevalier»), την οποία παρακολουθούμε από τα τέλη του ’90, πριν ενταχθεί στην ομάδα του Δημήτρη Παπαϊωάννου για τις τελετές έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών του 2004 (μαζί με τον Γιώργο Λάνθιμο και τον Γιώργο Κουμεντάκη). Πρόσφατα σκηνοθέτησε για λογαριασμό του BBC τη σειρά «Trigonometry», που προβάλλεται ήδη αποκλειστικά στην Cosmote TV, κάθε Πέμπτη στις 23.00. Για την ακρίβεια η κ. Τσαγγάρη σκηνοθέτησε τα πέντε από τα οκτώ επεισόδια, τα τρία η νεαρή Ιταλοβρετανή Στέλλα Κοράντι, αλλά είχε εποπτεία όλης της σειράς και του κάστινγκ (πρωταγωνιστούν οι Γκάρι Καρ, Ταλίσα Τεσέιρα και η Αριάν Λαμπέντ).
«Συμβαίνει συχνά στο αγγλικό σύστημα όταν γίνονται σειρές, ένας πιο έμπειρος σκηνοθέτης να συνυπάρχει μαζί με έναν νέο ως μέντοράς του. Αντιμετωπίζω ως μέρος της συνολικής αποστολής μου ως κινηματογραφίστριας, να μην επικεντρώνομαι μόνο στη σκηνοθεσία των δικών μου ταινιών, αλλά και στην εκπαίδευση, στη διοργάνωση φεστιβάλ (Cinematexas, 1997-2007) και στην παραγωγή ταινιών συναδέλφων μου (όπως της βραβευμένης πρόσφατα στο Φεστιβάλ Βερολίνου «Digger» του Τζώρτζη Γρηγοράκη)».
Από το 2014 έως το 2017 δίδαξε σκηνοθεσία, ιστορία του κινηματογράφου και σενάριο στο Χάρβαρντ ως επισκέπτρια καθηγήτρια στη Σχολή Καλών Τεχνών, πήρε την υποτροφία του ιδρύματος Radcliffe του Χάρβαρντ για να κάνει έρευνα για το επόμενο σενάριο. Θα έχει τίτλο «White Knuckles» και θα είναι μία νουάρ κωμωδία, που διαδραματίζεται στο Λος Αντζελες, με κεντρικό ήρωα μία σύγχρονη σαμουράι. Παράλληλα, είναι η καλλιτεχνική διευθύντρια του Oxbelly Screenwriting and directing lab (διεθνές εργαστήριο σεναρίου και σκηνοθεσίας), που ίδρυσε ο Χρήστος Β. Κωνσταντακόπουλος στο Costa Navarino.
– Τι σας συνδέει με την Αθηνά Τσαγγάρη της πρώτης σας ταινίας, της «Διαρκούς αναχώρησης της Πέτρα Γκόινγκ»; Με την ηρωίδα που γυρνούσε τον κόσμο έχοντας ως μοναδική αποσκευή μια κουνιστή καρέκλα;
– Νομίζω πως δεν έχω αλλάξει. Ηταν μια αρκετά αυτοβιογραφική ταινία. Μια γυναίκα που καταγράφει τον κόσμο γύρω της, ζει μόνη της σε δωμάτια ξενοδοχείων και είναι «πράκτορας μνήμης». Κάτι σαν ταξιδιωτικός πράκτορας του μέλλοντος. Οι εμφυτευμένοι ψηφιακοί φακοί της Πέτρα Γκόινγκ συνέλεγαν εικόνες και εμπειρίες, οι οποίες συγκεντρώνονταν σε μια κεντρική ψηφιακή μνήμη. Αυτό το πρακτορείο διέθετε το «αρχείο» της σε όσους δεν ήθελαν πια να ταξιδεύουν, να βγαίνουν από το σπίτι τους. Αρχισα την ταινία όταν ήμουν φοιτήτρια στο Οστιν το 1996 και ολοκληρώθηκε το 2000, πριν εμφανιστούν τα σόσιαλ μίντια και το Facebook. Κατά κάποιον τρόπο η ιστορία της ήταν προάγγελος της απομόνωσης και της έλλειψης προσωπικής επαφής των δύο δεκαετιών που ακολούθησαν. Ο καθένας μας ζει μέσα σε ένα δωμάτιο και επικοινωνούμε μέσα από μια κεντρική μνήμη, το Ιντερνετ… Μάλλον αυτή είναι η ταινία που με εκπροσωπεί περισσότερο απ’ όλες.
– Πόσο προκλητική είναι αυτή η εποχή για έναν κινηματογραφιστή; Αν δεν κινδυνεύατε να προσβληθείτε από τον ιό, τι θα καταγράφατε με μια κάμερα στο χέρι;
– Με πετύχατε σε μια στιγμή κατά την οποία αναρωτιέμαι αν υπάρχει λόγος να συνεχίσω να κάνω σινεμά, αν έχει νόημα να προσθέτω στο συνονθύλευμα εικόνων που μας τυραννούν, ακόμα και όταν μας εμπνέουν. Αυτός ο σιωπηλός κόσμος εκεί έξω ξαφνικά στην άδεια πόλη με ανακουφίζει. Τι θα κατέθετα; Ηχους. Την ακατάπαυστη ανοιξιάτικη βροχή στον αμερικανικό νότο, την αναπνοή του άνδρα μου όταν ξυπνώ (είμαστε τυχεροί που καταλήξαμε μαζί στο ίδιο σπίτι, ταξιδεύοντας αστραπιαία από διαφορετικά σημεία του πλανήτη), τις απογευματινές του συναυλίες για τη γειτονιά στο πιάνο, το οποίο μετακομίσαμε δίπλα στο αμάξι μας που ξέμεινε από μπαταρία, τη φωνή της αδελφής μου και της μαμάς μου στο τηλέφωνο από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, τη φωνή του ανθρωποειδούς Τραμπ στην τηλεόραση, το πλυντήριο ρούχων, το πλυντήριο πιάτων, τον βραστήρα, τον απορροφητήρα, το Τρίτο Πρόγραμμα στο ψηφιακό ραδιόφωνο, τη νοσταλγία μιας αφηρημένης πατρίδας…
Η Αθηνά-Ραχήλ Τσαγγάρη θα κατέθετε ως κινηματογραφικό ημερολόγιο της καραντίνας της μόνο ήχους. Καμία εικόνα.
Μια τέτοια οριακή κατάσταση είναι μια κινηματογραφική κατάσταση
Η υπόθεση του «Trigonometry» περιστρέφεται γύρω από τη σημερινή γενιά των τριαντάρηδων, με πρωταγωνιστές έναν άντρα και δύο γυναίκες: ένα ζευγάρι καλεί ένα τρίτο πρόσωπο για να μείνει μαζί τους στο διαμέρισμά τους προκειμένου να μοιραστούν τα οικονομικά βάρη. Η συγκατοίκηση αλλάζει τη ζωή τους με τρόπο απροσδόκητο. Το σενάριο συνυπογράφουν οι έμπειροι Ντάνκαν Μακμίλαν («The Crown») και Εφι Γουντς («Brexit»). Η σειρά είναι διαθέσιμη και μέσα από τη δωρεάν, on demand υπηρεσία, Cosmote TV Plus.
– Στο 3ο επεισόδιο του «Trigonometry», μια κοπέλα διαβάζει ένα ποίημά της. Ενας στίχος του λέει: «I’ m not angry, I’ m tired». Είναι μια γενιά θυμωμένη ή κουρασμένη η γενιά των τριών πρωταγωνιστών;
– Ο λόγος που αποφάσισα να κάνω αυτήν τη σειρά είναι ότι είδα τρεις πολύ σύγχρονους ανθρώπους που επιβιώνουν με τόλμη στη σημερινή μητρόπολη, όπως το Λονδίνο, αλλά θα μπορούσε να είναι η Αθήνα. Μπορεί να ακούγεται παλιομοδίτικο, αλλά η τόλμη τους είναι ότι ξέρουν πώς να αγαπούν, η τόλμη τους είναι η συντροφικότητά τους. Υπάρχει συμπόνοια μεταξύ τους, μια παρεξηγημένη λέξη. Τρεις νέοι άνθρωποι που βρίσκονται ξαφνικά στο ίδιο διαμέρισμα και δημιουργούν μια επιλεγμένη οικογένεια (chosen family). Θαυμάζω την ορμή που έχει αυτή η γενιά των 20άρηδων και 30άρηδων. Είναι συνειδητοποιημένη, πολιτικοποιημένη και, με έναν δικό της τρόπο, εξωστρεφής. Είναι μια νέα συλλογικότητα.
– Πώς την εννοείτε;
– Η συλλογικότητα ως ένα άθροισμα μοναχικοτήτων. Με κάποιο τρόπο, αυτή είναι μια πιο ισχυρή συλλογικότητα, ως μια απενοχοποιημένη εξίσωση μοναδικών ταυτοτήτων που δεν ανήκουν πουθενά εκτός από τον εαυτό τους, και η οποία είναι αδύνατον να περιγραφεί με συμβατικούς όρους κοινωνικής, φυλετικής, σεξουαλικής, εθνικής ταυτότητας. Το θεωρώ απελευθερωτικό αυτό, είναι το δώρο του 21ου αιώνα. Είμαστε όλοι μόνοι μας/μαζί, μοναδικοί, μικροί ήρωες μιας ψηφιακής αναπαράστασης. Το Διαδίκτυο είναι η νέα σωματικότητά μας και το κινητό το επίκτητο μέλος του σώματός μας. Ο ιός μεταδίδεται σωματικά και διαδίδεται ηλεκτρονικά. Είμαστε όλοι cyborgs (σ.σ. ανθρωποειδή ρομπότ).
– Με τον εγκλεισμό λείπει η ανθρώπινη επαφή, η αγκαλιά.
– Και όμως. Είμαστε για πρώτη φορά τόσο κοντά ο ένας στον άλλον. Το ανθρώπινο, το δημιουργικό και το οικονομικό γίνονται ένα κοινωνικό παλίμψηστο. Ολοι μας αναρωτιόμαστε πώς θα είμαστε μετά από αυτό. Μια τέτοια οριακή κατάσταση είναι μια κινηματογραφική κατάσταση. Μια παγκόσμια ταινία είδους. Είναι σαν να γυρίζουμε όλοι μαζί μια ταινία χιλιάδων ωρών. Ο,τι ανεβαίνει καθημερινά στο Διαδίκτυο είναι το συλλογικό ημερολόγιο της εποχής του κορωνοϊού.