Πολλά πράγματα αλλάζουν στον κόσμο της πανδημίας. Μερικά από αυτά ήρθαν για να μείνουν, άλλα θα ισχύουν όσο επικρατεί ο φόβος. Το σίγουρο είναι ότι ξεπερνιούνται αντιλήψεις που είχαν επικρατήσει τα τελευταία χρόνια. Η εύλογη αρχή ότι χρέος πάνω από το 100% του ΑΕΠ καθιστά τη χώρα υπερχρεωμένη, δεν ισχύει πλέον. Μαζί με τη δημοσιονομική ορθοδοξία, όμως, καταρρέουν και άλλα στερεότυπα.
Ο πατριάρχης της νεοφιλελεύθερης σκέψης Μίλτον Φρίντμαν, τον οποίο η Αριστερά καταριόταν πολλές δεκαετίες, ως υποστηρικτή της χούντας στη Χιλή και αλλού, έγινε ο πατέρας της λύσης. Ανακαλύπτουν ότι είχε διατυπώσει την (αριστερή;) πρόταση να πετάνε χρήμα από ελικόπτερο, να δίνονται επιδόματα σε όλους, προκειμένου να σωθεί η οικονομία. Δεξιοί και αριστεροί υιοθετούν την ευχάριστη κινηματογραφική σκηνή, ελικόπτερο να πετάει χαρτονομίσματα στους δρόμους και στις πλατείες, εικόνα πολύ πιο συναρπαστική από μια οθόνη υπολογιστή που δείχνει αγορά ομολόγων.
Η αλήθεια είναι ότι αυτή η (νεοφιλελεύθερη;) ιδέα δεν έχει δοκιμαστεί πλήρως, έως τώρα. Ολες οι χώρες «μοιράζουν» με διάφορες αφορμές χρήμα, ενώ στις κρίσεις του παρελθόντος το χρήμα κατευθυνόταν στον τραπεζικό τομέα για να μη χρεοκοπήσει και μάλλον δεν έφθανε στην κατανάλωση.
Μία από τις λίγες περιπτώσεις που μοιράστηκε «χρήμα ελικοπτέρου», υλοποιήθηκε στην Ιαπωνία. Τον Μάρτιο του 1999 διανεμήθηκαν 31 εκατ. κουπόνια αγορών αξίας 20.000 γιεν (περίπου 170 ευρώ σήμερα) σε οικογένειες με παιδιά και σε ηλικιωμένους. Τα κουπόνια έπρεπε να εξαργυρωθούν σε διάστημα έξι μηνών, μόνον σε τοπικά καταστήματα. Οι έρευνες δείχνουν ότι η κατανάλωση συγκρατήθηκε, αλλά η έκπληξη ήταν ότι τα περισσότερα κουπόνια κάλυψαν αγορές ημι-διαρκών αγαθών, όπως ρούχα και παπούτσια, μικροέπιπλα και φθηνά κοσμήματα. Η απόφαση είχε ληφθεί με πρόθεση να καλυφθούν πιεστικές ανάγκες αγοράς τροφίμων, αλλά η προτεραιότητα των ανθρώπων ήταν διαφορετική, ίσως επειδή αφορά χώρα με υψηλό ποσοστό αποταμίευσης. Πάντως, ο αντικειμενικός σκοπός, να συγκρατηθεί η κατάρρευση της κατανάλωσης, επιτεύχθηκε. Τα κουπόνια εξαργυρώθηκαν.
Η Ασία δεν φέρνει μόνον ιούς στον υπόλοιπο κόσμο, φαίνεται ότι δίνει και πρότυπα αντιμετώπισης των επιδημιών από εταιρείες που επιβιώνουν. Οι τράπεζες στην Ασία αποδεικνύονται πρωτοπόρες στην προσφορά ευκαιριών για ανέπαφες συναλλαγές. Η τράπεζα Ping An δημιούργησε εφαρμογές με βασικές τραπεζικές συναλλαγές αλλά και επενδυτικές κινήσεις, ασφαλιστικές υπηρεσίες και 24ωρη τηλεφωνική εξυπηρέτηση. Σε διάστημα δύο εβδομάδων πάνω από τρία εκατομμύρια πελάτες έκαναν 11,67 εκατ. συναλλαγές και πάνω από 400.000 πελάτες παρακολούθησαν από το σπίτι διαλέξεις για αμοιβαία κεφάλαια, φορολογική νομοθεσία, επενδύσεις.
Η DBS της Σιγκαπούρης προσέφερε δωρεάν ασφαλιστική κάλυψη, αναστολή πληρωμής δόσεων στεγαστικών δανείων, γρήγορα δάνεια χωρίς εγγυήσεις σε μικρομεσαίες εταιρείες που πλήττονται. Επίσης, η τράπεζα δημιούργησε «κανάλι» ιατρικών συμβουλών, online μαθήματα και παιχνίδια για παιδιά, προσέφερε εφαρμογές για αναζήτηση ταξί στον δρόμο.
Ολα αυτά και πολλά ακόμα προς την κατεύθυνση για ανέπαφες, απρόσωπες συναλλαγές, θα μείνουν και μετά την πανδημία, επιταχύνοντας την εφαρμογή τεχνολογιών όπως τεχνητή νοημοσύνη και μαζικά δεδομένα. Προφανώς, θα προπορεύονται όσοι αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και δεν περιμένουν μόνον τα ελικόπτερα να ρίξουν το χρήμα που όλοι χρειαζόμαστε. Ισως από τα μαθήματα που αφήνει η επιδημία, είναι ότι επιβιώνουν αυτοί που ανοίγουν νέους δρόμους. Στο παρελθόν, αντιμετωπίζοντας χρηματοοικονομικές κρίσεις, επιβίωναν όσοι περιόριζαν δραστηριότητες. Σήμερα, αποκτούν πλεονέκτημα όσοι κάνουν τη δουλειά τους διαφορετικά.