Διανύουμε μια μακρά και αβέβαιη περίοδο συρρίκνωσης του ψυχικού πεδίου, με περιορισμό της φυσικής ενδοχώρας και της εσωτερικής περιοχής σε κάθε άνθρωπο. Και αυτή η συνθήκη μοιάζει να ενισχύει την ανάγκη για επένδυση σε πρότυπα συσπείρωσης. Στον αντίποδα των πρότερων μηνών της αισιοδοξίας και της προοπτικής ανάπτυξης, που ήταν ένα μοντέλο με φυγόκεντρες δυνάμεις, πιο εξωστρεφές και περισσότερο ατομικιστικό, η νέα περίοδος είναι ακριβώς στον αντίθετο πόλο: αναζητεί να επενδύσει σε μοντέλα ενοποιητικά, καθησυχαστικά, συσπειρωτικά που να δίνουν παρηγορία, εμψύχωση και επιβεβαίωση.
Ο άνθρωπος του 2020 τελεί υπό το κράτος ισχυρού σοκ. Ολα συνέβησαν γοργά, σαν ένας σεισμός σε επιβράδυνση και κανείς δεν είχε πραγματικά πιστέψει ότι το μεγάλο οικοδόμημα θα ραγίσει. Μιλούν πολλοί, βιαστικά ίσως αλλά όχι αναιτιολόγητα, ότι ο κόσμος αλλάζει πλέον τελεσίδικα και όταν κάπως ηρεμήσει η κατάσταση και υπάρξει ένας τρόπος να επιστρέψουμε στον εξωτερικό κόσμο, θα διαπιστώσουμε πως πρώτα από όλα εμείς οι ίδιοι θα είμαστε διαφορετικοί. Πιο διψασμένοι αλλά και πιο επιφυλακτικοί. Ο φόβος θα έχει γίνει βίωμα καθημερινό, έστω και σε χειμερία νάρκη. Θα υπάρχει σκιά. Για ένα διάστημα, μικρό ή μεγάλο, άγνωστο.
Αυτή η μεταβολή που σημειώθηκε στον εσωτερικό πυρήνα του ανθρώπου θα ζητήσει εκπροσώπηση και στην πολιτική και μέσω αυτής και στην οικονομία. Είναι πρακτικά αδύνατον να προβλέψει κανείς αν θα μιλάμε επί της ουσίας για ένα εντελώς διαφορετικό τοπίο, μετά την πανδημία, καθώς είναι αδύνατον να γνωρίζει κανείς τη διάρκεια και τις διακυμάνσεις αυτής της κρίσης που γνωρίζει η ανθρωπότητα. Ωστόσο, αυτό που φαίνεται βέβαιον είναι πως εξ αντικειμένου πολλά θα αλλάξουν, με τον τρόπο με τον οποίον σημειώνονται οι αλλαγές στις μεγάλες τομές της Ιστορίας.
Και αυτές οι αλλαγές επωάζονται και ωριμάζουν και δίνουν καρπούς σε πέντε και δέκα χρόνια, ασχέτως αν οι πρώτες μεταβολές είναι άμεσες. Η επίδραση του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου φάνηκε επί της ουσίας μετά το 1925 με την ενηλικίωση της γενιάς που οριακά δεν είχε στρατευθεί. Σήμερα δεν μπορεί να μιλάει κανείς για την τρέχουσα πανδημία με όρους ενός παγκοσμίου πολέμου. Μπορεί όμως να μιλάει για τον ισχυρότερο κλονισμό του μεταπολεμικού ανθρώπου και τον βίαιο θρυμματισμό σωρείας βεβαιοτήτων.
Ο αποπροσανατολισμένος άνθρωπος σε αυτήν τη συγκυρία, λόγω φόβου θανάτου, θα τείνει προς τις ήρεμες φωνές της λογικής, που συσπειρώνουν και ομιλούν με απλότητα και θάρρος.