Σε κάθε μεγάλη κρίση κάτι τελειώνει. Ουδείς μπορεί να πει με ασφάλεια τι, αλλά από τότε που ο Φράνσις Φουκουγιάμα έγινε διάσημος με το «Τέλος της Ιστορίας», όλοι ψάχνουν να προβλέψουν κάποιο «τέλος»· όποιο και να είναι αυτό.
Για το «τέλος του νεοφιλελευθερισμού» το ακούσαμε ξανά και ξανά. Το ακούμε πάλι: «Ο κορωνοϊός, μαζί με χιλιάδες ανθρώπους, σκότωσε και το νεοφιλελευθερισμό», έγραψε σε άρθρο του ο κ. Αλέξης Τσίπρας (Εθνος, 22.3.2020). Ο Σλοβένος μαρξιστής Σλαβόι Ζίζεκ (που κατά έναν περίεργο τρόπο μεταφράζεται αμέσως στα ελληνικά κάθε παραδοξότητα που εκστομίζει) βλέπει ότι «η επιδημία του κορωνοϊού μπορεί να δώσει νέα ώθηση στην ιδέα του κομμουνισμού». Σιγά το νέο. Στην Ελλάδα, αυτοκίνητο τρακάρει και κάποιοι βλέπουν τα σημάδια έλευσης του Μεσσία. Ο γενικός γραμματέας του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος (Partito Comunista) Μάρκο Ρίτσο δηλώνει: «Ο κορωνοϊός σκότωσε την Ε.Ε. και τον καπιταλισμό. Μόνη λύση ο σοσιαλισμός».
Υπάρχουν όμως και οι πιο σοβαροί, όπως ο Γάλλος φιλόσοφος Πασκάλ Μπρικνέρ, ο οποίος δεν βλέπει το «τέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης» αλλά «το τέλος του γερμανικού δεσποτισμού στην Ευρώπη του Μάαστριχτ.
Καθώς η Γερμανία βρίσκεται σε δύσκολη κατάσταση κι επιπλέον σημειώνεται εκεί μια αναβίωση του ναζισμού, η Φράου Μέρκελ δεν εισακούγεται πλέον ως μαντείο»…
Ο δικός μας Γιώργος Πρεβελάκης βλέπει «αναστροφή του παγκόσμιου εκκρεμούς». Οπως γράφει, «απέναντι στον ανορθολογικό πανικό τού έξωθεν εισαγομένου θανάτου, υψώνεται το σύνδρομο της απομόνωσης, των κλειστών συνόρων. Οι Ευρωπαίοι αποδέχονται αδιαμαρτύρητα, αν όχι και ασμένως, την επαναλειτουργία των εθνικών συνόρων. Επειτα από σαράντα χρόνια ανοίγματος, ελευθερίας και ελευθεριότητας, οι κοινωνίες δείχνουν σαφή σημεία κόπωσης. Το εκκρεμές κινείται προς το κλείσιμο, τον συντηρητισμό, την αναζήτηση της προστασίας, ακόμη και του αυταρχισμού» (Τα Νέα, 21.3.2020).
Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρουμε. Πριν από περίπου είκοσι χρόνια ο κόσμος είχε πάλι συγκλονιστεί και τα ίδια συμπεράσματα είχαν βγει. Τότε διαβάζαμε ότι «“οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου ήταν το Τσερνόμπιλ της παγκοσμιοποίησης”, γράφει ο Γερμανός καθηγητής Ούλριχ Μπεκ στους “Φαϊνάνσιαλ Τάιμς”.
Οπως εκείνη η πυρηνική καταστροφή κλόνισε την εμπιστοσύνη μας στην πυρηνική ενέργεια, έτσι και η 11η Σεπτεμβρίου κλόνισε την πίστη μας στον νεοφιλελευθερισμό. Ξαφνικά, όλες οι αρχές, όλα τα αξιώματα αυτού του συστήματος έχασαν τη δύναμή τους. Οχι, η οικονομία δεν μπορεί να κυριαρχήσει επί της πολιτικής» (Μιχάλης Μητσός, Τα Νέα, 7.11.2001).
Κατά έναν περίεργο τρόπο η παγκοσμιοποίηση δεν ενοχλήθηκε από το σοκ της 11ης Σεπτεμβρίου και ο νεοφιλελευθερισμός ενισχύθηκε, αφού ιδιωτικοποιήθηκε ακόμη και το ιερό δισκοπότηρο του κράτους που είναι η εθνική άμυνα· είναι γνωστή η δράση των σκοτεινών στρατιωτικών εταιρειών τύπου Blackwater στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν. Αυτό που παραμένει σε ισχύ, 19 χρόνια μετά, είναι οι εξονυχιστικοί –μέχρι εξευτελισμού– έλεγχοι των πολιτών στα αεροδρόμια και τα αποτελέσματα του αχρείαστου και παράνομου πολέμου στο Ιράκ, που υπό τη σκέπη του πανικού των πολιτών εξαπέλυσε η κυβέρνηση του Τζορτζ Μπους τζούνιορ.