Στο σπίτι της στο Παλαιό Φάληρο κάθεται μπροστά στον υπολογιστή της, από όπου μιλάμε μέσω Skype, και πίνει τον απογευματινό της καφέ. Το ίδιο κι εγώ, από το κέντρο της Αθήνας. Την αγαπάει πολύ τη γειτονιά της, γιατί «μοιάζει με νησί. Μου δίνει την αίσθηση ότι ξεπλένομαι από οτιδήποτε συμβαίνει, κάνοντας μια βόλτα στη θάλασσα· ότι δραπετεύω από την πόλη, όποτε νιώθω την ανάγκη».
Μόνο που τις τελευταίες εβδομάδες το ρήμα «δραπετεύω» έχει αποκτήσει άλλη διάσταση: του προσωρινώς ανέφικτου… Με την επιδημία σε πλήρη εξέλιξη, η Μαρία Ναυπλιώτου βρίσκεται σε καραντίνα, όπως και οι περισσότεροι, σε ολόκληρη τη χώρα. Μοιράζεται με όλους μας την ίδια ανησυχία, την ίδια αγωνία για τα αγαπημένα της πρόσωπα. Κι όμως, αυτή δεν είναι η χειρότερη κρίση που έχει αντιμετωπίσει στη ζωή της.
«Σε συλλογικό επίπεδο, πράγματι, βιώνουμε κάτι πρωτοφανές· ακόμα και η πιο άρτια ταινία επιστημονικής φαντασίας του Χόλιγουντ δύσκολα μπορεί να ανταγωνιστεί την πραγματικότητα. Σε προσωπικό επίπεδο, όμως, έχω ζήσει πολύ δύσκολες καταστάσεις και στο παρελθόν. Οι γονείς μου έφυγαν και οι δύο νωρίς, από καρκίνο. Ηταν την περίοδο που ξεκινούσα να δουλεύω ως ηθοποιός και, συγχρόνως, μπαινόβγαινα σε νοσοκομεία. Ξέρετε, λίγο πριν πεθάνει ο πατέρας μου –η μητέρα είχε πεθάνει πρώτη–, έλεγε “για τα παιδιά μου δεν ανησυχώ καθόλου, γιατί τα μεγάλωσα και ξέρω”. Είχε δίκιο. Ο τρόπος που μεγαλώσαμε, ο αδελφός μου ο Στάθης κι εγώ, μας έμαθε πώς να ανταποκρινόμαστε στα δύσκολα. Ακριβώς λόγω αυτών των εμπειριών, λοιπόν, έχω εκπαιδευθεί στο να βάζω προτεραιότητες. Αντιμετωπίζω καθετί μέρα τη μέρα, προχωρώ βήμα βήμα. Δεν αγωνιώ για τα προβλήματα πριν από την ώρα τους, παρά μόνο όταν προκύπτουν, δεν δίνω σημασία σε υποθετικά σενάρια, είτε είναι δυσοίωνα είτε αισιόδοξα. Εμαθα να κλείνω την πόρτα μου και στον εξωτερικό ζόφο, όπως ο διάχυτος πανικός απέναντι σε αυτόν τον ιό, αλλά και στο εσωτερικό μου σκοτάδι, αυτό που κυκλώνει όλους μας όποτε διαπραγματευόμαστε θέματα όπως η φθορά και ο θάνατος», λέει η δημοφιλής ηθοποιός.
«Ξέρω πια καλά ότι σε συνθήκες κρίσης, για να μπορέσεις να φανείς χρήσιμος σε αυτούς που σε χρειάζονται, πρέπει να διατηρήσεις την ψυχραιμία σου. Οποιος δεν το κάνει, είναι χαμένος από χέρι. Ακόμα κι όταν αυτή η περιπέτεια τελειώσει, θα έχει πέσει σε μια άβυσσο και δύσκολα θα μπορέσει να σηκώσει το κεφάλι του ξανά προς το φως».
Παράπλευρες συνέπειες
Μιλάμε για το μέλλον, για τις παράπλευρες συνέπειες της επιδημίας στην οικονομία, για τις χαμένες θέσεις εργασίας –μόνο στις ΗΠΑ πάνω από 3 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τις τελευταίες μέρες τη δουλειά τους– και για την ανάγκη «οι ισχυροί της γης να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να εκπονήσουν ένα σχέδιο ανοικοδόμησης», όπως τονίζει.
«Oλα αυτά όμως δεν είναι της παρούσης. Στο χέρι μας είναι να ξαναχτίσουμε ό,τι γκρεμιστεί. Με υπομονή και σκληρή δουλειά θα πάμε παρακάτω. Μετά. Τώρα πρέπει όλοι να μείνουμε συγκεντρωμένοι σε αυτό που συμβαίνει, στην προσπάθεια να μη θρηνήσουμε άλλες απώλειες. Ολα τα υπόλοιπα έρχονται δεύτερα. Δεν διαφωνώ ότι η οικονομική κρίση την οποία ήδη προκαλεί η πανδημία αποτελεί τεράστιο πρόβλημα. Αλλά δεν μπορεί με τίποτα να συγκριθεί με το πένθος. Ο θάνατος τόσων ανθρώπων –και ειδικά ο μοναχικός θάνατος των απομονωμένων ασθενών στα νοσοκομεία της Ευρώπης και της Αμερικής, χωρίς έναν δικό τους άνθρωπο στο πλευρό τους– είναι κόλαση…».
Από την πρώτη μέρα επιβολής των αυστηρών μέτρων για τον περιορισμό διασποράς του ιού, η Μαρία Ναυπλιώτου πειθάρχησε κι ας στερήθηκε και τη δουλειά της –τα θέατρα παραμένουν κλειστά– και πολλές από τις αγαπημένες της συνήθειες.
«Πάντως, τα έχουμε πάει καλά μέχρι τώρα», διαπιστώνει. «Και το εθνικό μας σύστημα υγείας, αν και αδύναμο, έχει αντέξει, δεν κατέρρευσε όπως πολλοί φοβόμασταν, και οι συμπολίτες μας, στη συντριπτική πλειονότητά τους, υπάκουσαν στις οδηγίες των ειδικών. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να εφησυχάσουμε. Γιατί υπάρχουν, δυστυχώς, κάποιοι στους οποίους ακόμη λειτουργεί αυτό που στην ψυχολογία λέγεται “reactance” – άεργη αντίσταση: όταν τους θέτουν περιορισμούς και κανόνες που δεν τους επιτρέπουν πρόσβαση σε συγκεκριμένες δραστηριότητες ή συμπεριφορές, τότε τις αποζητούν ακόμη περισσότερο, σχεδόν εμμονικά. Κάνουν το αντίθετο από αυτό που τους λένε! Δήθεν αντιστέκονται και δεν κατανοούν ότι το “Μένουμε σπίτι” δεν είναι προαιρετική επιλογή αλλά προϋπόθεση για την επιβίωση όλων μας. Κανείς δεν είναι άτρωτος απέναντι σε αυτόν τον ιό».
«Χάρη στις δυνατότητες που μας παρέχει η τεχνολογία, ο διάλογος είναι συνεχής· δεν μου φτάνει η μέρα να κάνω όλες τις βιντεοκλήσεις και τα τηλεφωνήματα που θέλω. Ειλικρινά, το απολαμβάνω», λέει από το σαλόνι του σπιτιού της η Μαρία Ναυπλιώτου.
Το κέρδος
Το κινεζικό ιδεόγραμμα για τη λέξη «κρίση» αποτελείται από δύο επιμέρους ιδεογράμματα. Το ένα είναι για τη λέξη «κίνδυνος» και το άλλο για τη λέξη «ευκαιρία». Η Μαρία Ναυπλιώτου συμφωνεί ότι «αυτή η κρίση δημόσιας υγείας έχει κατακρημνίσει πολλές από τις βεβαιότητές μας αλλά, πράγματι, αποτελεί και μία ευκαιρία: η πανδημία ίσως ήρθε για να μας υπενθυμίσει πραγματικά τι αξίζει στη ζωή. Μερικοί σίγουρα θα το ξεχάσουν μόλις περάσει η μπόρα. Στη μνήμη κάποιων άλλων, όμως, θα έχει εγγραφεί ανεξίτηλα. Αυτό θα είναι ήδη ένα κέρδος. Θα σημαίνει ότι αυτή η δοκιμασία δεν θα έχει πάει χαμένη…».
Πρέπει να έχουμε συνοχή ως κοινωνία σε αυτή την περιπέτεια
Η απόφαση για την αναστολή λειτουργίας των θεατρικών σκηνών την πέτυχε στην καλύτερη, ίσως, στιγμή της καριέρας της: να υποδύεται τη θρυλική Μαρία Κάλλας στο «Masterclass» του Αμερικανού συγγραφέα Tέρενς Μακ Νάλι (ένα ακόμη θύμα του κορωνοϊού, σε ηλικία 82 ετών), σε σκηνοθεσία του Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, στο θέατρο «Δημήτρης Χορν».
Η παράσταση παιζόταν για δεύτερη χρονιά με τεράστια επιτυχία και με τα εισιτήρια να είναι σχεδόν όλα προπωλημένα, πριν ο κορωνοϊός ανακόψει τη θριαμβευτική πορεία της. Λείπει το θέατρο στη Μαρία Ναυπλιώτου; «Δεν το σκέφτομαι καν», απαντά. «Στη φάση που βρισκόμαστε άλλα έχουν προτεραιότητα: η υγεία των συνανθρώπων μας και το να έχουμε συνοχή ως κοινωνία απέναντι σε αυτή την πρωτοφανή περιπέτεια. Το έχω πια πάρει απόφαση ότι η θεατρική σεζόν τελείωσε για φέτος. Δεν απογοητεύομαι, όμως. Αργά ή γρήγορα, θα βγούμε νικητές από αυτόν τον πόλεμο –γι’ αυτό είμαι σίγουρη, η επιστημονική κοινότητα θα βρει τα όπλα που χρειαζόμαστε, φτάνει να είμαστε σώφρονες και να κάνουμε υπομονή– και θα ξαναβρεθούμε και με το κοινό, και με την Κάλλας».
Δύσκολος ρόλος και απαιτητικός –και σωματικά και ψυχικά–, δοκίμαζε κάθε βράδυ επί σκηνής τις αντοχές της. Αλλά της δίδαξε και πολλά. «Συναντώντας αυτό το πλάσμα, τη Μαρία Κάλλας, γνωρίζοντας την τραγική ζωή της και την κατακερματισμένη ψυχή της, επιβεβαίωσα ότι η δουλειά μας, η τέχνη μας, η δημιουργία και η παραγωγικότητα είναι πηγές ικανοποίησης και πολύ σημαντικές για την αυτάρκεια, την ελευθερία και την αξιοπρέπειά μας, όμως η ζωή είναι πάνω από αυτά. Η ευτυχία μετριέται στο πόσο μπορούμε να είμαστε παρόντες σε ό,τι συμβαίνει γύρω μας και να δημιουργούμε δυνατούς και ουσιαστικούς δεσμούς με τους ανθρώπους», συνεχίζει η συνομιλήτριά μου.
«Οσες χαρές κι αν μου έχει δώσει το θέατρο, δεν συγκρίνονται με εκείνες που έχω πάρει μέσα από τις σχέσεις μου με τους ανθρώπους που έχω επιλέξει –ή με επέλεξαν– να βρίσκονται δίπλα μου. Η αγάπη, η προσφορά, η φροντίδα, η συγχώρεση, η ενσυναίσθηση, αυτά είναι τα πολύτιμα. Η λάμψη και η αναγνώριση από τη δουλειά δεν διαρκούν πολύ. Τα φώτα σβήνουν κι εσύ γυρνάς σ’ ένα σπίτι, όπως όλοι οι άλλοι. Και αν είναι άδειο, τίποτα δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη ζεστασιά μιας αγκαλιάς…».
Ταβανοσκόπηση
Μοιάζει η καραντίνα με θεατρικό μονόλογο; τη ρωτάω. «Το αντίθετο! Χάρη στις δυνατότητες που μας παρέχει η τεχνολογία, ο διάλογος είναι συνεχής· δεν μου φτάνει η μέρα να κάνω όλες τις βιντεοκλήσεις και τα τηλεφωνήματα που θέλω. Ειλικρινά, το απολαμβάνω», απαντά γελώντας. Πώς περνούν οι ώρες της; «Μαγειρεύω πολύ –έχω ανακαλύψει κάποιες συνταγές που είχε αφήσει η μανούλα μου–, διαβάζω, βλέπω ταινίες, βγαίνω στο μπαλκόνι και αγναντεύω μια “φέτα” θάλασσας και… ταβανοσκοπώ. Αν έχω μάθει κάτι ακόμη από τις προηγούμενες ζόρικες καταστάσεις που αναγκάστηκα να διαχειριστώ, είναι η αξία της ταβανοσκόπησης. Κάποτε είχα ενοχή να είμαι απλώς ξαπλωμένη και να κοιτάζω το ταβάνι· δεν ησύχαζε το μέσα μου αν δεν έκανα κάτι. Τώρα πια απολαμβάνω αυτή τη σπουδαία ενασχόληση. Ολοι την έχουμε ανάγκη και σας τη συνιστώ ανεπιφύλακτα!».
H επικοινωνία
Μιλήσαμε μέσω Skype. Καραντίνα, γαρ… Μέσα από τέτοιες δοκιμασίες ο ηθοποιός γίνεται καλύτερος, άραγε; «Εξαρτάται από τον ψυχισμό του και τον βαθμό της αυτογνωσίας του. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η δύναμη που έχουμε –ή δεν έχουμε– μέσα μας κερδίζεται από το αν μπορούμε να ζούμε κάθε μέρα», λέει η Μαρία Ναυπλιώτου. Η ίδια έτσι αντιμετωπίζει τον αναγκαστικό εγκλεισμό. Ποιο θα είναι το πρώτο πράγμα που θα κάνει μόλις αρθούν τα μέτρα; «Θα συναντήσω τους αγαπημένους μου ανθρώπους, των οποίων τη φυσική παρουσία έχω στερηθεί. Και μόλις επιτραπούν ξανά οι πτήσεις, θα ταξιδέψω στο Βερολίνο, να δω τον αδελφό μου. Ελπίζω να επιτρέπονται οι αγκαλιές και τα φιλιά μέχρι τότε…».
Οι σταθμοί της
1980
Ξεκινά σπουδές χορού. «Ηταν κεραυνοβόλος έρωτας και η απόφαση πάρθηκε αμέσως».
1987
Σπουδάζει στην επαγγελματική σχολή χορού της Ραλλούς Μάνου και επιλέγεται από την ίδια ως μέλος του ιστορικού Ελληνικού Χοροδράματος.
1992
Συμμετέχει στην ταινία «Από δω και πέρα» της Μαρίας Ντούζα. «Ετσι ήρθα σε επαφή με το “μικρόβιο” της υποκριτικής».
1997
Υποδύεται τη Γλαύκη στην τηλεοπτική σειρά «Αίθουσα του Θρόνου», σε σκηνοθεσία Πηγής Δημητρακοπούλου.
1999
Κάθριν στο «Ξαφνικά πέρυσι το καλοκαίρι», στη Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.
2001
Γίνεται μέλος της πρώτης, ιστορικής πλέον, ομάδας της Πειραματικής Σκηνής του Εθνικού Θεάτρου του Στάθη Λιβαθινού.
2008
Πρωθιέρεια στην Τελετή Αφής της Ολυμπιακής Φλόγας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνου.
2017
«Το τραμ με το όνομα πόθος», η δεύτερη συνεργασία με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό.
2018
«Masterclass», σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου, η «συνάντηση» με τη Μαρία Κάλλας.