«Οι επιδημίες είναι απρόβλεπτες. Αρκούν λίγοι υπερμεταδότες με δυνατότητα επαφών με επίνοσα άτομα για να αλλάξει η εικόνα», τονίζουν στην «Κ» η καθηγήτρια Πνευμονολογίας – Εντατικής Θεραπείας στην Α΄ Πανεπιστημιακή Κλινική Εντατικής Θεραπείας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εντατικής Θεραπείας, Αναστασία Κοτανίδου και η παθολόγος, καθηγήτρια Υγιεινής και Επιδημιολογίας, διευθύντρια Εργαστηρίου Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής του ΕΚΠΑ, πρόσεδρος καθηγήτρια Επιδημιολογίας πανεπιστημίου Χάρβαρντ, Παγώνα Λάγιου. Και οι δύο εκφράζουν συγκρατημένη αισιοδοξία για την έως τώρα εξέλιξη της επιδημίας στη χώρα, προειδοποιώντας για τον κίνδυνο η επιτυχής αυτή εικόνα να οδηγήσει σε χαλάρωση της εφαρμογής των μέτρων από τον πληθυσμό, και ξεκαθαρίζουν ότι «λήξη συναγερμού», με την έννοια του ότι γυρίζουμε στις παλιές μας συνήθειες και παύουμε να ανησυχούμε, δεν θα πρέπει να υπάρξει ποτέ. Η κ. Κοτανίδου και η κ. Λάγιου, ως επικεφαλής τμημάτων με στενή συνεργασία επί σειράν ετών για την προστασία της υγείας του πληθυσμού, ενώνουν ξανά τις δυνάμεις τους και απαντούν σε 15 ερωτήσεις της «Κ» σχετικά με ό,τι έχουμε μάθει για τη λοίμωξη COVID-19 ύστερα από 40 ημέρες μάχης με τον κορωνοϊό στη χώρα μας.
1. Ποια είναι τα συμπτώματα του νέου κορωνοϊού που εμφανίζουν οι ασθενείς, από τα ήπια έως τα σοβαρά;
Οι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν πυρετό, φαρυγγαλγία (πονόλαιμος), βήχα, δύσπνοια, κεφαλαλγία, μυαλγίες, καταβολή, με την ένταση των συμπτωμάτων να κυμαίνεται από ήπια, όπως σε μια απλή γριπώδη συνδρομή, μέχρι πολύ έντονη στις σοβαρές περιπτώσεις. Εχουν αναφερθεί επίσης απώλεια της γεύσης και της όσφρησης, καθώς και συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα, όπως διάρροιες. Στα σοβαρά περιστατικά που νοσηλεύονται σε μονάδες εντατικής θεραπείας, η εικόνα μπορεί να είναι πολύ πιο δύσκολη, με συμπτώματα όπως οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας και σηπτικού σοκ.
2. Μπορεί κάποιος να διακρίνει διαφορές στα συμπτώματα της COVID-19, της γρίπης και του κοινού κρυολογήματος;
Η συμπτωματολογία της νόσου COVID-19 δεν είναι ειδική, αλλά θυμίζει αυτή του κοινού κρυολογήματος, της γρίπης ή άλλων λοιμώξεων του αναπνευστικού. Οι ασθενείς δεν μπορούν με βάση τα συμπτώματα να αυτοδιαγνωστούν με COVID-19. Η επικοινωνία τους με τον γιατρό σε εμφάνιση ή επιδείνωση συμπτωμάτων, ειδικά αν ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου, όπως, για παράδειγμα, ηλικιωμένοι, άτομα με σοβαρά χρόνια αναπνευστικά ή καρδιολογικά νοσήματα, ανοσοκατεσταλμένοι, είναι απαραίτητη.
3. Πρέπει να ελεγχθεί ένα άτομο με συμπτώματα λοίμωξης από τον νέο κορωνοϊό και, εάν ναι, πότε;
Να ξεκαθαρίσουμε ότι η απόφαση για την ανάγκη ελέγχου για τον ιό είναι απόφαση που πρέπει να λαμβάνεται από τον γιατρό μας. Οταν δεν ανήκουμε σε ομάδα υψηλού κινδύνου και τα συμπτώματα είναι ήπια, δεν υπάρχει ανάγκη για έλεγχο. Μένουμε σπίτι και κάνουμε ό,τι θα κάναμε σε ένα απλό κρυολόγημα, αλλά αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας ως φορέα του ιού και προστατεύουμε τους γύρω μας. Αν εμφανίσουμε πυρετό >37,8 ή / και επίμονο βήχα, επικοινωνούμε με τον γιατρό μας, ο οποίος θα αποφασίσει αν χρειάζεται να ελεγχθούμε. Αν υφίσταται αυτό που λέμε «θετικό επιδημιολογικό ιστορικό», δηλαδή ταξίδι σε περιοχή όπου υπάρχουν πολλά κρούσματα της νόσου ή επαφή με κρούσμα, ο γιατρός μας ή ο ΕΟΔΥ θα μας καθοδηγήσουν αναφορικά με τον έλεγχο.
4. Πόσο μεταδοτικός είναι ο νέος ιός;
Ο ιός μεταδίδεται εύκολα. Εκτιμάται ότι, κατά μέσον όρο, ένα άτομο μπορεί να μολύνει δύο-τρία άλλα. Το πρόβλημα όμως είναι ότι κάποια άτομα, οι λεγόμενοι υπερμεταδότες, μπορούν να μολύνουν σε μεγάλο βαθμό τους γύρω τους. Η ευκολία με την οποία μεταδίδεται ο ιός, και το γεγονός ότι ενδεχομένως μεταδίδεται και από άτομα που δεν έχουν εκδηλώσει συμπτώματα ή έντονα συμπτώματα, καθιστά τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης ζωτικής σημασίας για τον έλεγχο της πορείας της επιδημίας και την προφύλαξη του συστήματος υγείας από την υπερφόρτωση.
5. Ποια είναι η διάρκεια των συμπτωμάτων στα ήπια περιστατικά COVID-19;
Μια ήπια λοίμωξη με τον ιό μπορεί να λήξει σε μία εβδομάδα, αλλά έχουν αναφερθεί και ήπια συμπτώματα για χρονικό διάστημα δύο εβδομάδων ή και περισσότερο.
6. Σε πόσο διάστημα μετά την έναρξη της νόσησης εμφανίζονται τα ανησυχητικά συμπτώματα;
Τα συμπτώματα της νόσου εμφανίζονται κατά μέσον όρο 5 ημέρες μετά την επαφή μας με τον ιό, αλλά το διάστημα αυτό μπορεί να κυμαίνεται από 1-14 ημέρες. Μετά την έναρξη των συμπτωμάτων, σε κάποια περιστατικά έχει αναφερθεί επιδείνωση της εικόνας έπειτα από 5-7 ημέρες, αλλά αυτό δεν αποτελεί τον κανόνα.
7. Πόσοι από αυτούς που έχουν προσβληθεί από τη νόσο θα χρειαστούν νοσηλεία σε νοσοκομείο;
Υπολογίζεται, αν και ξέρουμε ότι πρόκειται για υπερεκτίμηση, καθώς πολλά ήπια περιστατικά δεν καταγράφονται, ότι κατά μέσον όρο το 10% των νοσούντων θα χρειαστεί νοσηλεία. Τα ποσοστά, όμως, διαφοροποιούνται σημαντικά ανάλογα με την ηλικία. Είναι πολύ μικρά στις νεαρότερες ηλικίες και αυξάνονται σημαντικά στους ηλικιωμένους.
8. Πόσοι από αυτούς που νοσηλεύονται εισάγονται σε ΜΕΘ;
Το ένα τρίτο αυτών που θα νοσηλευθούν μπορεί να χρειαστεί υποστήριξη σε ΜΕΘ.
9. Ποια είναι η μέση διάρκεια νοσηλείας για τα σοβαρά περιστατικά, εντός και εκτός εντατικής;
Αυτή τη στιγμή, που τα νοσοκομεία μας μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες, η μέση διάρκεια νοσηλείας εκτός εντατικής είναι της τάξεως των 5-7 ημερών. Εντός εντατικής, οι ασθενείς παραμένουν κατά μέσον όρο 10-12 ημέρες.
10. Στην πλειονότητά τους οι ασθενείς με σοβαρή νόσηση από τον νέο κορωνοϊό έχουν υποκείμενα νοσήματα. Ποια είναι τα πιο συχνά στους ασθενείς στη χώρα μας;
Συνήθως χρόνια καρδιαγγειακά νοσήματα, που είναι και από τα συχνότερα χρόνια νοσήματα, αλλά και χρόνια αναπνευστικά νοσήματα και αρρύθμιστος σακχαρώδης διαβήτης.
11. Πότε μπορεί κάποιος που έχει αρρωστήσει από τον νέο ιό να βγει με ασφάλεια για τους άλλους από την καραντίνα;
Μετά 3-4 ημέρες απυρεξίας (χωρίς τη λήψη αντιπυρετικών) και απουσίας συμπτωμάτων από το αναπνευστικό (βήχας), που ακολουθούνται από τουλάχιστον άλλες 5 ημέρες μετά τη διακοπή των συμπτωμάτων, εκτιμάται ότι θα μπορούσε κάποιος να βγει από την καραντίνα. Για την ασφάλεια και του ίδιου, όμως, αλλά και των άλλων, τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης θα πρέπει να συνεχίσουν να τηρούνται. Στις περιπτώσεις ατόμων που παίρνουν εξιτήριο από το νοσοκομείο, τις οδηγίες δίνουν οι θεράποντες ιατροί τους.
12. Ενα άτομο που έχει νοσήσει αποκτά ανοσία έναντι του ιού και, εάν ναι, για πόσο διάστημα;
Αυτή τη στιγμή δεν γνωρίζουμε πολλά για την ανοσία που καταλείπει η λοίμωξη από τον ιό. Φαίνεται ότι όντως καταλείπει ανοσία, καθώς δεν έχουν αναφερθεί περιστατικά επαναλοιμώξεων, αλλά δεν ξέρουμε πόσο διάστημα διαρκεί η ανοσία αυτή.
13. Τι γνωρίζουμε για την επιβίωση του ιού στις καιρικές συνθήκες;
Δεν είμαστε βέβαιοι ότι ο ιός εξασθενεί με την άνοδο της θερμοκρασίας, παρότι υπάρχουν κάποιες τέτοιες αναφορές. Αν και γνωρίζουμε ότι το κοινό κρυολόγημα που προκαλείται από κορωνοϊούς μάς απασχολεί κυρίως τους χειμερινούς μήνες, η εμπειρία μας από τους κορωνοϊούς που προκάλεσαν τις επιδημίες SARS και MERS ενισχύει τις αμφιβολίες μας. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η βελτίωση του καιρού επιτρέπει τον καλύτερο αερισμό των χώρων, γεγονός που βοηθά στον περιορισμό της μετάδοσης του ιού.
14. Πότε αναμένεται να έχουμε μια σαφή εικόνα για την εξέλιξη της επιδημίας στη χώρα μας;
Οι επόμενες εβδομάδες θα είναι καθοριστικές. Χάρη στην έγκαιρη λήψη μέτρων από την πολιτεία, αυτή τη στιγμή η πορεία της επιδημίας στη χώρα μας δικαιολογεί συγκρατημένη αισιοδοξία, με έμφαση στο «συγκρατημένη». Οι επιδημίες, όμως, είναι απρόβλεπτες – αρκούν λίγοι υπερμεταδότες με δυνατότητα επαφών με επίνοσα άτομα για να αλλάξει η εικόνα. Επίσης, το διαχρονικό πρόβλημα της προληπτικής ιατρικής είναι ότι όταν η πρόληψη είναι επιτυχής, η απειλή φαντάζει μακρινή στον πληθυσμό και οι προφυλάξεις χαλαρώνουν, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά την εξέλιξη της επιδημίας στη χώρα μας.
15. Με βάση ποια επιδημιολογικά δεδομένα θα μπορεί η πολιτεία να σημάνει λήξη συναγερμού και να ξεκινήσει τη σταδιακή άρση των μέτρων κοινωνικής απομόνωσης;
Αν κάτι μας δίδαξε αυτή η πανδημία, είναι ότι λήξη συναγερμού με την έννοια του ότι γυρίζουμε στις παλιές μας συνήθειες και παύουμε να ανησυχούμε και να προσπαθούμε να είμαστε προετοιμασμένοι για την αντιμετώπιση επιδημιών, σε μια εποχή που ο κόσμος δεν γνωρίζει σύνορα, δεν θα πρέπει να υπάρξει ποτέ. Στην παρούσα επιδημία, για να αρχίσουμε να εξετάζουμε το ενδεχόμενο σταδιακής άρσης των μέτρων, θα πρέπει πρώτα να δούμε μια σταθερή, διαχρονική και σημαντική μείωση των κρουσμάτων και να αποκτήσουμε τη σαφέστερη δυνατή εικόνα της ανοσιακής κατάστασης του πληθυσμού με μελέτες που ήδη προγραμματίζονται.