Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που διανύουμε, επέσπευσε τη χρήση νέων τεχνολογιών αλλά και τη δημιουργία νέων εφαρμογών που απλοποιούν την καθημερινότητα του πολίτη. Η τηλεργασία έγινε μέρος της ζωής για πολλούς εργαζομένους. Το 13033 σχεδιάστηκε και εφαρμόστηκε με επιτυχία σε χρόνο-ρεκόρ. Με την άυλη συνταγογράφηση μπορούμε πλέον να λαμβάνουμε ηλεκτρονικά τις συνταγές μας από τον γιατρό. Η Παιδεία στρέφεται προς τη διαδικτυακή εκπαίδευση. Οταν το κράτος θέλει, μπορεί!
Ο κορωνοϊός έχει και άλλες επιπτώσεις. Εφερε στο φως τις δυνατότητες παρακολούθησης των πολιτών μέσα από την τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης και μεγάλων δεδομένων. Τα εργαλεία δεν προσφέρουν πλέον μόνο τις βασικές δυνατότητες επιτήρησης, δηλαδή πού πάμε, ποιους βλέπουμε και πότε. Εχουμε πάει πολλά βήματα παραπέρα. Η τεχνολογία αναγνωρίζει τι αισθανόμαστε, τι προτιμήσεις έχουμε, τι συμβαίνει στο σώμα μας.
Θερμικές κάμερες εντοπίζουν πολίτες που έχουν πυρετό. Κάμερες αναγνωρίζουν τα πρόσωπά μας. Drones μας παρακολουθούν και μας δίνουν οδηγίες. Στη Σιγκαπούρη, εφαρμογή τηλεφώνου καταγράφει την επαφή του κατόχου με άλλους χρήστες εφαρμογών και εάν διαγνωσθεί με τον κορωνοϊό καλείται να απομονωθεί. Οσο χρήσιμα είναι τα μέτρα σε περίοδο κρίσης για να σώσουν ζωές, τόσο κρίσιμο είναι να μην παγιωθούν στον χρόνο και καταστούν πολιτικές που παραβιάζουν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.
Η κρίση μάς βρίσκει σε μια μεταβατική περίοδο, κατά την οποία διεθνώς επικρατεί ο λαϊκισμός, ο πολιτικός και οικονομικός εθνικισμός, η έλλειψη αλληλεγγύης και η σπάνις ηγεσίας. Λείπουν οι ηγέτες ισχυρών κρατών που θα εμπνεύσουν και θα καθοδηγήσουν. Το πράττειν καθορίζεται από το πολιτικό κόστος. Ο λαϊκισμός υφίσταται ως ιδεολογικοπολιτική στάση και συσσωρεύει δεινά. Υπονομεύει την εμπιστοσύνη μας όχι μόνο στα λεγόμενα από τις κυβερνήσεις και στα δημοσιεύματα των ΜΜΕ, αλλά και στις επιστήμες, στην ίδια την πραγματικότητα. Σε αυτή την κρίσιμη περίοδο που απαιτείται συνεχής ανταλλαγή πληροφοριών, εκτεταμένη συνεργασία και αλληλοϋποστήριξη, η διεθνής αλληλεγγύη έχει υποκατασταθεί από την αρχή «ο καθένας για τον εαυτό του».
Ο κορωνοϊός είναι πρωτίστως υγειονομική κρίση. Εχει δημιουργήσει, όμως, και μια πρωτοφανούς διαστάσεως οικονομική κρίση που δοκιμάζει όλες ανεξαιρέτως τις χώρες και βέβαια την Ευρωπαϊκή Ενωση, η οποία μετριέται από τους Ευρωπαίους και βρίσκεται ολιγοβαρής. Εάν η αλληλεγγύη προς τα κράτη που πλήττονται περιοριστεί στα τυπικά, η Ενωση θα βιώσει υπαρξιακή κρίση. Ο Ζακ Ντελόρ προειδοποίησε ότι «οι σχέσεις ανάμεσα στους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων και η έλλειψη αλληλεγγύης βάζουν την Ε.Ε. σε θανάσιμο κίνδυνο».
Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του Eurogroup προειδοποίησε ότι θα μπορούσε να οδηγήσει και στον κατακερματισμό της Ευρωζώνης. Οι προειδοποιήσεις αυτές ίσως ακούγονται υπερβολικές, αλλά οι δοκιμαζόμενοι λαοί της Ισπανίας και της Ιταλίας, με χιλιάδες νεκρούς, είναι δικαιολογημένα οργισμένοι. Αναπόφευκτα θέτουν ερωτήματα εάν αξίζει να συμμετέχουν σε μια Ενωση, η οποία στάθηκε αδιάφορα στην πανδημία και στις καταστροφικές προσωπικές και οικονομικές επιπτώσεις που αυτοί βιώνουν.
Η ασφάλεια στο επίπεδο και της υγείας είναι πρωταρχική και ζωτικής σημασίας αξία για τους πολίτες. Οσο νιώθουν ότι τους λείπει, όσο θα ανατρέπονται οι σταθερές του βίου τους, τόσο θα στρέφουν την πλάτη στο παραδοσιακό πολιτικό πρότυπο και βέβαια στην Ευρωπαϊκή Ενωση.
Η επόμενη ημέρα της πανδημίας, που δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα έλθει σύντομα, σίγουρα θα είναι διαφορετική από τις ημέρες προ κορωνοϊού.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Μπίτσιος είναι αντιπρόεδρος του ΣΕΒ.