Ένας φίλος μου ζήτησε να κάνουμε βιντεοκλήση για να μου μιλήσει για “το θέμα του βήχα”. Απεχθάνομαι τις μη-απαραίτητες βιντεοκλήσεις σχεδόν όσο απεχθάνομαι τις μη-απαραίτητες δια ζώσης συναντήσεις, αλλά στην εποχή που ζούμε ένας βήχας είναι ένα θέμα σοβαρό, ενδεχομένως ζωής και θανάτου, οπότε δέχτηκα. Από ό,τι αποδείχτηκε ο βήχας δεν ήταν ένα νέο σύμπτωμα που απέκτησε ο φίλος, αλλά ένα παλιό που του έφυγε. Ο φίλος, ο οποίος ζει σε διαμέρισμα επί της Πατησίων, μου θύμισε ότι είχε ένα βήχα επίμονο και διαρκή εδώ και πολλά χρόνια. Τον απέδιδε πάντα σε κρυολογήματα και την απεχθή συνήθεια του καπνίσματος και, καθώς δεν ήταν δα και τόσο έντονος ή ενοχλητικός, τον είχε αποδεχτεί ως μέρος της καθημερινότητας και, ως ένα βαθμό, της προσωπικότητάς του. Ήθελε να μου μιλήσει επειδή είχε μόλις συνειδητοποιήσει ότι ξαφνικά, εδώ και λίγες εβδομάδες, ο βήχας του είχε ελαττωθεί σημαντικά και, μάλιστα, τις τελευταίες ημέρες είχε σταματήσει εντελώς. “Νιώθω ότι αναπνεύω καλύτερα”, μου έλεγε, “δεν έχω αυτή τη μόνιμη φαγούρα στο βάθος του λαιμού”. Κατά τη διάρκεια της βιντεοκλήσης δεν έβηξε ούτε μία φορά.
Η αιτία αυτής της αλλαγής, βεβαίως, δεν είναι κανένα τρομερό μυστήριο. Υποθέτω ότι την έχετε μαντέψει ήδη. Η Πατησίων δεν έχει πια κίνηση. Ελάχιστα αυτοκίνητα τη διασχίζουν. Έχω την εντύπωση ότι αυτό θα το είχαν παρατηρήσει πολύ περισσότεροι αν η περίοδος του #ΜένουμεΣπίτι δεν είχε πέσει απάνω στην περίοδο της γύρης: η ατμόσφαιρα είναι πολύ πιο καθαρή στην Αθήνα. Έίναι μια από τις πιο εντυπωσιακές επιπτώσεις των τελευταίων εβδομάδων, μαζί με τις αρκούδες που κατεβαίνουν στην Καστοριά και το ότι πλέον χρειαζόμαστε μερικά δευτερόλεπτα για να απαντήσουμε στην ερώτηση “τι μέρα είναι”. Η ραγδαία μείωση της κίνησης είναι οφθαλμοφανής σε όποιον κοιτάζει τους δρόμους ή το Google Maps, και έχει επίπτωση και στην ποιότητα του αέρα. Κι αυτό, με τη σειρά του, δεν έχει επίπτωση μόνο στο βήχα του φίλου μου.
Θυμήθηκα μια φανταστική παλαιότερη έρευνα η οποία έδειξε πως, όταν μπήκαν αυτόματα μηχανήματα σε σταθμούς διοδίων της Πενσιλβάνιας και του Νιου Τζέρσεϊ (σαν το e-Pass της Αττικής Οδού), μειώθηκαν σε αξιοσημείωτο βαθμό οι πρόωρες γεννήσεις στις κατοικημένες περιοχές που βρίσκονταν κοντά στους σταθμούς διοδίων. Η αιτία, βεβαίως, ήταν το ότι μειώθηκε σημαντικά η ατμοσφαιρική ρύπανση στην περιοχή, καθώς τα αυτοκίνητα δεν σταματούσαν/ξεκινούσαν πια, και περνούσαν πολύ λιγότερο χρόνο στα διόδια. Μια άλλη, πιο πρόσφατη έρευνα βρήκε ότι μαθητές σε σχολεία που απέχουν ίση απόσταση από αυτοκινητόδρομους έχουν σημαντικά διαφορετικές επιδόσεις ανάλογα με το αν ο αέρας συνήθως φυσάει από τον αυτοκινητόδρομο προς το σχολείο (οι μαθητές τα πηγαίνουν πολύ χειρότερα) ή προς την αντίθετη κατεύθυνση (οι μαθητές τα πηγαίνουν πολύ καλύτερα). Σύμφωνα με τον ΠΟΥ 4,2 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν πρόωρα κάθε χρόνο από αιτίες που σχετίζονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση. Και πρόσφατα ένας καθηγητής του Στάνφορντ υπολόγισε πως η βελτίωση της ποιότητας του αέρα στην επαρχία Γουχάν το τελευταίο τρίμηνο έσωσε τις ζωές είκοσι φορές περισσότερων ανθρώπων από αυτούς που πέθαναν από τον κορωνοϊό.
Κατά τη διάρκεια αυτού του τελευταίου, πρωτοφανούς στην ιστορία της ανθρωπότητας μήνα, πολλοί επανεξετάζουν τις ζωές τους, το πού βρίσκονται, το τι κατάσταση είχαν φτιάξει για τον εαυτό τους πριν ξεκινήσει η κρίση. Ζείτε σε ένα σπίτι μέσα στο οποίο θέλετε να περνάτε χρόνο; Έχετε έναν τρόπο ζωής που ωφελεί την κατάσταση της υγείας σας; Είχατε μια κατάσταση ζωής έτσι τακτοποιημένη ώστε να μπορείτε να αντιμετωπίσετε μια τέτοια κρίση σχετικά ανώδυνα; Πόσο εξαρτάται το βιος σας από εξωτερικούς, απρόβλεπτους παράγοντες; Και, ίσως το σημαντικότερο απ’ όλα: έχετε δίπλα σας ανθρώπους μαζί με τους οποίους θέλετε στ’ αλήθεια να περνάτε το χρόνο σας;
Καθώς περνούν οι εβδομάδες, σταδιακά και υπόγεια, πολλοί συνάνθρωποί μας αναθεωρούν πράγματα για τις ζωές τους. Όταν με το καλό βγούμε προσωρινά και, οπωσδήποτε, όταν επέλθει ξανά μιας μορφής κανονικότητα (ποιος ξέρει πότε), πολλοί δεν θα επιστρέψουν ολόιδιοι στην προ-Covid-19 ζωή τους. Θα ήταν άκομψο να πει κανείς ότι μια κρίση σαν κι αυτή μπορεί να είναι “ευκαιρία” οποιασδήποτε μορφής (με εκατόμβες νεκρών σε τόσες χώρες και μια ύφεση πρωτοφανούς έκτασης και βάθους να ξεκινά) αλλά είναι, ίσως, μια αφορμή για αλλαγές, αναθεωρήσεις, μαθήματα και αποφάσεις. Ίσως αρχίσουμε να σκεφτόμαστε λίγο καλύτερα το τι αναπνέουμε. Ο φίλος με το βήχα, ας πούμε, έχει ήδη αρχίσει να ψάχνει καινούργιο σπίτι.