Πέτρος Γαίτάνος: Το Πάσχα που θα μείνει
Ως διαχρονική μετα-μόδα, ο Γαϊτάνος έχει πια την πολυτέλεια του αυτοσαρκασμού. Υποδύεται τον εαυτό του και το απολαμβάνει. Ειδικά φέτος η ετήσια ανάδυσή του από την αφάνεια λειτούργησε ανακουφιστικά, σαν αγχολυτική βουτιά στο φολκλόρ. Ηρθε ο Γαϊτάνος. Αρα ήρθε και η γιορτή, που κατά τα άλλα κινδύνευε να φτάσει αθέατη. Ηρθε μέσα από αυτό το οικιακό βίντεο, στο οποίο ο βάρδος ειρωνεύεται το στυλιζάρισμά του την ώρα που το επαναλαμβάνει.
Η γιορτή φτάνει φέτος μέσα από πιο δεινές ανατροπές. Δεν είναι Πάσχα της Εξόδου. Είναι όμως Πάσχα της Εισόδου: Του επαναπατρισμού για πολλούς Ελληνες που επιστρέφουν, επειδή νιώθουν ξαφνικά μεγαλύτερη ασφάλεια εδώ.
Δεν είναι Πάσχα των μαζών. Είναι όμως Πάσχα του μαζί. Η κοινή εμπειρία, η μοιρασμένη αγωνία, πυκνώνουν τον κοινωνικό δεσμό σε ένα επίπεδο πιο βαθύ από το τυπικό της μαζικής λατρείας.
Δεν νιώθουν όλοι έτσι. Ομως, ο κοινός σκοπός επαναφέρει στους περισσότερους το αίσθημα της κοινότητας. Είναι άραγε αυτό μόνο ένα φευγαλέο συναισθηματικό μέγεθος;
Θυμάται κανείς τις έρευνες που, στην προηγούμενη κρίση, προσπαθούσαν να ανιχνεύσουν τα μύχια αίτια της ελληνικής χρεοκοπίας. Μιλούσαν για κατεστραμμένο κοινωνικό κεφάλαιο. Για ελάχιστη εμπιστοσύνη όχι μόνο προς τους θεσμούς, αλλά και προς αλλήλους.
Η πίστη περιοριζόταν στην οικογένεια. Εξω από τον κύκλο του αίματος, το κυρίαρχο κοινωνικό αίσθημα ήταν η καχυποψία απέναντι στον άλλο. Ο άλλος ήταν κατ’ αρχήν δόλιος. Μάλλον λαμόγιο. Και αυτό εμπόδιζε το ρίζωμα όλων των συλλογικών θεσμών. Υπονόμευε όλες τις μορφές του συνεταιρίζεσθαι, από την κοινωνία των πολιτών μέχρι την αγορά.
Αυτός ο «πόλεμος» –αντίθετα με τον πραγματικό πόλεμο– δείχνει να αποκαθιστά τα θεμέλια του κοινωνικού κεφάλαιου. Οχι μόνο την πίστη στο κράτος. Αλλά και την πίστη στον απλησίαστο πλησίον.
Η οικονομική καταστροφή που συντελείται ως παράπλευρη συνέπεια της καραντίνας είναι μεγάλη. Ακούγεται ιδεαλιστικό να πιστεύει κανείς ότι μπορεί να την ισοφαρίσει η δημιουργία άυλου κεφαλαίου.
Οταν όμως μιλάμε –και μιλάνε– για ελληνικό υπόδειγμα στην αντιμετώπιση της πανδημίας, τι εννοούμε; Τι εννοούν; Εννοούν μόνο την τήρηση του «προσκοπικού» καθηκοντολογίου –«πλένουμε χέρια», «μένουμε σπίτι»– που απευθύνει ένας χαριτωμένος Γαϊτάνος;
Αυτό το Πάσχα θα φύγει σχεδόν ανεόρταστο. Αλλά κάτι αφήνει. Κάτι που θα μείνει.
Βόπκε Χούκστρα: Πείραμα αντί πειράματος
Αξίζει, όμως, να αντισταθεί κανείς για λίγο στην ευρωκλάψα και να αναλογιστεί τι ευρωπαϊκές άμυνες έχουν μέχρι στιγμής εγερθεί στην πανδημική κρίση. Η χαλάρωση των δημοσιονομικών όρων του συμφώνου σταθερότητας, οι αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για (σχεδόν) απεριόριστη ρευστότητα, ο επώδυνος τοκετός του Eurogroup για τη στήριξη μέσω ESM και Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.
Είναι λίγα όλα αυτά; Ή μήπως έρχονται αργά; Αρκεί κάποιος να θυμηθεί πόσο χρόνο χρειάστηκε η Ευρώπη για να αντιδράσει στην προηγούμενη κρίση – πόσο ατελείς και καθυστερημένες ήταν οι αποσπασματικές απαντήσεις της, μέχρι να πει ο Ντράγκι το «ό,τι χρειαστεί». Τώρα, όλα γίνονται πιο γρήγορα.
Ακόμη και οι πηγές της ευρω-δυσανεξίας συνιστούν τεκμήρια για το πόσο στενοί είναι πια οι δεσμοί των εθνών που μετέχουν στο εγχείρημα.
Παράδειγμα, η ξαφνική εκτόξευση του Ολλανδού υπουργού Οικονομικών στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής σκηνής. Αναμασώντας τα ηθικολογικά κλισέ της προηγούμενης κρίσης κατά των κορωνοομολόγων, ο Βόπκε Χούκστρα αξιώθηκε για λίγο περιωπή ανθυποσόιμπλε.
Η ταχύτητα με την οποία εγκαταστάθηκε στην πολιτική ζωή των Νοτίων, έστω σαν καρικατούρα του αρχετυπικού αντιήρωα, είναι ακόμη μία ένδειξη de facto ενοποίησης.
Η Ευρώπη είναι μία. Και δεν είναι περισσότερο αιφνιδιασμένη απ’ ό,τι τα μέλη της. Δεν υπάρχει εγχειρίδιο γι’ αυτήν την κρίση. Οπως το είπε κι ένας μεγάλος Ευρωπαίος, ο Γιούργκεν Χάμπερμας, «ποτέ δεν ήταν μεγαλύτερη η γνώση της άγνοιάς μας».
Μοιάζει σαν ο ιός να πειραματίζεται μαζί μας. Σαν να δοκιμάζει το ύφασμα των κοινωνιών μας, τις εργασιακές μας συνήθειες, τα πολιτικά ήθη. Ολα.
Ακόμη και ο τρόπος που ασκείται η πολιτική έχει αλλάξει. Ευρωπαίος αξιωματούχος έλεγε στον ανταποκριτή του Economist στις Βρυξέλλες ότι οι τηλεδιασκέψεις θυμίζουν τη βαθμολογία της Γιουροβίζιον: τηλεπαράθυρα από κάθε πρωτεύουσα, μόνο που αντί για δευτεροκλασάτες διασημότητες πρωταγωνιστούν οι υπουργοί. Εχει χαθεί ακόμη και το αγαθό βασανιστήριο της αϋπνίας – της φυσικής κόπωσης που εκμαίευε τους συμβιβασμούς στις αξημέρωτες συνόδους κορυφής.
Σε αυτό το μεγάλο πείραμα της στοιχειώδους φύσης πάνω στο σώμα του πολιτισμού, το αντίδοτο είναι ένα εξίσου ρευστό ανθρώπινο μεγα-πείραμα – που μέχρι στιγμής επιβιώνει με αργές, δαρβινικές μεταλλάξεις. Το πείραμα της Ευρωπαϊκής Ενωσης.