Η συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, καθώς και των φοροελαφρύνσεων, είναι το «εμβόλιο» για τον κορωνοϊό στην οικονομία, πιστεύει ο επικεφαλής του Οικονομικού Γραφείου του πρωθυπουργού, Αλέξης Πατέλης.
Το πρώην στέλεχος μεγάλων επενδυτικών τραπεζών, που ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του πρωθυπουργού και ανέλαβε το νευραλγικό πόστο του με βασικό στόχο να συμβάλει στην προσέλκυση επενδύσεων, θεωρεί ότι η επιτυχής αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης αποτελεί καλή βάση για να χτίσουμε το μέλλον, με επίκεντρο τη μεταρρυθμιστική ατζέντα. Υποστηρίζει ότι οι επενδυτές διατηρούν το ενδιαφέρον τους και θέλουν να δουν αν ο κορωνοϊός θα βγάλει την κυβέρνηση από τον δρόμο της. Μιλάει ενδεικτικά για το περιβαλλοντικό νομοσχέδιο και το τεράστιο, όπως λέει, ενδιαφέρον για επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Στην πρώτη του συνέντευξη σε ελληνικό μέσο, ο κ. Πατέλης επιβεβαιώνει ότι υπάρχει πρόθεση να μειωθούν οι ασφαλιστικές εισφορές, αν και ίσως λίγο αργότερα, καθώς εξετάζεται να καλυφθεί το κόστος από το υπό σύσταση Ταμείο Επανεκκίνησης της Ε.Ε. Νωρίτερα, αναφέρει, μπορεί να νομοθετηθεί η επιτάχυνση των αποσβέσεων, ενώ η μείωση της προκαταβολής φόρου είναι στο τραπέζι.
Δεν συμμερίζεται τις δυσοίωνες προβλέψεις για την ύφεση, αλλά εκφράζει προβληματισμό για την αύξηση της ανεργίας και τάσσεται υπέρ της θέσπισης και άλλων κινήτρων για τον περιορισμό της.
Τονίζει, πάντως, την ανάγκη αποτροπής ενός νέου δημοσιονομικού εκτροχιασμού, που θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια νέα κρίση χρέους.
Ακόμη, ο κ. Πατέλης μιλάει για τη διαφορετικότητα, τη διαφθορά, αλλά και την εμπειρία του δίπλα στον πρωθυπουργό.
– Θα ρισκάρατε μια πρόβλεψη για την ύφεση;
– Oτι δεν θα είμαστε οι πιο ευάλωτοι, όπως λένε οι εκτιμήσεις του ΔΝΤ και της Κομισιόν. Για παράδειγμα, η μηνιαία έρευνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης έδειξε ότι ο δείκτης οικονομικού κλίματος τον Απρίλιο έπεσε στην Ελλάδα λιγότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Και η βιβλιογραφία, π.χ. από την ισπανική γρίπη του 1918, δείχνει ότι όσο καλύτερα πάει το υγειονομικό τόσο καλύτερα θα πάει, κάποια στιγμή, και το οικονομικό κομμάτι.
Βέβαια, μπροστά μας έχουμε μια αύξηση της ανεργίας και αυτό μας απασχολεί. Γι’ αυτό και θα ξεκινήσουμε τον λεγόμενο μηχανισμό στήριξης της απασχόλησης, όπου το κράτος θα επιδοτεί την εργασία, αντί για την ανεργία. Και πρέπει να δούμε κι άλλα κίνητρα για νέες θέσεις εργασίας.
– Είναι ο τουρισμός το μεγάλο στοίχημα της χρονιάς; Θα λειτουργήσει υπέρ μας η καλή μας επίδοση στην πρώτη φάση αντιμετώπισης της υγειονομικής κρίσης;
– Οπως για κάθε πρόβλημα που έχει αντιμετωπίσει η κυβέρνηση, έτσι και για τον τουρισμό εργαζόμαστε πάνω σε ένα σχέδιο, το έχει αναλάβει ο υπουργός Τουρισμού κ. Θεοχάρης. Θα περιέχει πρωτόκολλα και διαδικασίες, είναι μια πολύ σοβαρή πρωτοβουλία και θα προταθεί και σε άλλες χώρες.
Από κει και πέρα, εγώ ως οικονομολόγος δεν αναλύω την οικονομία ως την άθροιση των κλάδων, π.χ. των δικηγόρων, και των βιομηχανιών και της εστίασης κ.λπ. Εχω μια μακροοικονομική προσέγγιση, που κοιτάει από πάνω προς τα κάτω: Θα πάει καλά το υγειονομικό κομμάτι; Μέχρι τώρα φαίνεται πως ναι. Και αυτό αντανακλάται και μέσα και έξω. Για πρώτη φορά από τότε που ξέσπασε η κρίση στην Ελλάδα πριν από δέκα χρόνια, το 85% των Ελλήνων λέει πως η χώρα πηγαίνει στη σωστή κατεύθυνση. Είμαστε και πάλι υπερήφανοι που είμαστε Ελληνες και, γιατί όχι, η χώρα μας απέδειξε ότι μπορεί να τα πάει καλύτερα από άλλες.
Εξω, έχετε δει τα διάφορα άρθρα για την «έκπληξη» του κορωνοϊού που λέγεται Ελλάδα. Οι ξένοι μέχρι σήμερα μας είχαν για τον αδύναμο κρίκο. Σπάσαμε την εικόνα και την προκατάληψη που είχαν πολλοί για εμάς. Η χώρα μας προσκλήθηκε και συμμετέχει και στην πρωτοβουλία εννέα χωρών (Αυστρία, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Σιγκαπούρη, Νορβηγία, Τσεχία, Ισραήλ, Δανία και Ελλάδα) για θέματα κορωνοϊού. Είχαμε μια δεύτερη τηλεδιάσκεψη την Πέμπτη. Η Ελλάδα παύει να είναι μέρος του προβλήματος και τώρα αποτελεί μέρος της λύσης.
Αυτό είναι μια πολύ σημαντική παρακαταθήκη, που πιστεύω ακράδαντα, όταν κατασταλάξουν τα πράγματα, ότι θα οδηγήσει σε περισσότερες επενδύσεις και σε ενδιαφέρον των ξένων. Και, γιατί όχι, η Ελλάδα ως προορισμός δεύτερης ή πρώτης κατοικίας.
Θα πρέπει αντιστοίχως να προσελκύσουμε ξένες εταιρείες τεχνολογίας. Εκδίδεται η εφαρμοστική εγκύκλιος για τη φορολόγηση stock options 15%. Και σύντομα θα έρθουν προς ψήφιση διατάξεις που θα ενθαρρύνουν εταιρείες καινοτομίας και τεχνολογίας και με φορολογικές διευκολύνσεις. Και το τρίτο κομμάτι του παζλ είναι φυσικά το ανθρώπινο δυναμικό.
Εδώ θέλω να πω κάτι παρακινδυνευμένο: Είναι πιθανό μια παρακαταθήκη αυτής της κρίσης να είναι η αρχή της αντιστροφής του brain drain. Για πρώτη φορά η Ελλάδα ήταν πιο ελκυστική σε μια κρίση από πολλές άλλες χώρες.
Αλλά ας μην προτρέχουμε. Αυτή η κυβέρνηση εκλέχθηκε πάνω σε μια πλατφόρμα μεταρρυθμίσεων, και μεταρρυθμίσεις είναι αυτό που πρέπει να κάνουμε. Οι εύκολες εποχές για την παγκόσμια οικονομία τελείωσαν.
– Θα κάνετε μεταρρυθμίσεις εν μέσω πανδημίας;
– Εννοείται. Ο κορωνοϊός είναι μια μοναδική ευκαιρία να κάνουμε πράγματα που λέμε τόσα χρόνια ότι πρέπει να γίνουν και δεν έχουμε καταφέρει. Να αναβαθμίσουμε το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Να εισάγουμε την τηλεκπαίδευση και την τηλεργασία. Οι ΔΟΥ μας απαντούν σε e-mail! Καταργείται το φαξ στο Δημόσιο!
Ο προγραμματισμός της κυβέρνησης έχει συνολικά 26 νομοσχέδια που θα ψηφιστούν μέχρι τα τέλη Ιουλίου. Είκοσι έξι! Το περιβαλλοντικό νομοσχέδιο μειώνει τον χρόνο αναμονής για έκδοση άδειας από 6-8 χρόνια σε 100-150 ημέρες και εκσυγχρονίζει το πλαίσιο ΑΠΕ. Και, πιστέψτε με, από τις συζητήσεις μου με ξένους επενδυτές, υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Αντιστοίχως έρχεται και το χωροταξικό νομοσχέδιο, που διορθώνει πολλές στρεβλώσεις. Το νομοσχέδιο για το παρεμπόριο, που ενοποιεί τις υπηρεσίες ελέγχου με στόχο την πάταξη της φοροδιαφυγής. Το υπουργείο Ψηφιακής Μεταρρύθμισης θα μας δίνει έναν μόνο αριθμό με τον οποίο θα συναλλασσόμαστε με το Δημόσιο. Και το Δημόσιο θα είναι υποχρεωμένο πλέον να εκδίδει τα έγγραφά του και ηλεκτρονικά. Ολα αυτά αυξάνουν την παραγωγικότητα της οικονομίας μας, που είναι και ο μόνος τρόπος μακροπρόθεσμης ανάπτυξης.
Πολύ σημαντική τομή είναι το νέο νομοσχέδιο που θα κατατεθεί σύντομα για το ιδιωτικό χρέος. Εισάγεται η έννοια της «δεύτερης ευκαιρίας» και επιταχύνονται οι διαδικασίες, γιατί δεν έχει νόημα να σέρνεται κανείς για χρόνια στα δικαστήρια.
Πρέπει να καταπολεμήσουμε τη διαφθορά. Αυτή την εβδομάδα κλείνουν δύο χρόνια στο σκάνδαλο Folli Follie και ακόμη δεν έχουν κληθεί οι βασικοί μάρτυρες. Είναι μια περίπλοκη υπόθεση. Και η Δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη, δεν μπορεί και δεν πρέπει να παρέμβει μια κυβέρνηση. Το υπουργείο Οικονομικών έχει εργαστεί πάνω στο νομοσχέδιο για αναβάθμιση της εταιρικής διακυβέρνησης. Και δίνουμε περισσότερα οργανωτικά όπλα στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, αλλά και νομική προστασία προσωρινών διοικήσεων σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Δεν πρέπει να αφήσουμε τη διαφθορά να περάσει. Είναι σημαντικό προς τον επενδυτή.
Αλλά, πάνω από όλα, είναι υποχρέωσή μας προς τον αδύναμο και το αίσθημα δικαίου. Δεν υπάρχει οικονομική ανάπτυξη χωρίς δικαιοσύνη.
Στην Παιδεία, η ένταξη καινούργιων μαθημάτων στα σχολεία μας, όπως για παράδειγμα για τον εθελοντισμό, την επιχειρηματικότητα, τη σεξουαλικότητα, τη διαφορετικότητα. Χρειαζόμαστε περισσότερες γυναίκες στην αγορά εργασίας, δεν αρκεί μόνο η Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Εχουμε υποχρέωση να δώσουμε σε όλους τους Ελληνες και τις Ελληνίδες ίσες ευκαιρίες και τις δυνατότητες να αναδειχθούν χωρίς προκαταλήψεις, και αυτό θα βοηθήσει και την οικονομική μας ανάπτυξη. Η διαφορετικότητα επιδρά θετικά στο επιχειρηματικό περιβάλλον, υπάρχει σύγχρονη βιβλιογραφία για αυτό. Δεν ξέρω αν το γνωρίζετε, αλλά ήταν προγραμματισμένο για τον Ιούνιο να γίνει για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη το Europride, η ετήσια γιορτή υπερηφάνειας όλων των ευρωπαϊκών pride, αλλά αναβλήθηκε λόγω του κορωνοϊού. Εργαζόμαστε, όμως, για να διοργανώσουμε ένα διαδικτυακό συνέδριο με θέμα «Ανθρώπινα δικαιώματα στον χώρο εργασίας».
Ενα άλλο νομοσχέδιο που θα βγει σύντομα στη διαβούλευση είναι και αυτό που θα ρυθμίζει θέματα κοινωφελών φορέων και εθελοντισμού. Αν δείτε και την πρόσφατη έρευνα της διαΝΕΟσις, θα διαπιστώσετε χαμηλή εμπιστοσύνη στις ΜΚΟ. Αυτό είναι άδικο, διότι υπάρχουν εξαιρετικοί φορείς που κάνουν εκπληκτική δουλειά και είναι υποχρέωσή μας να τους στηρίζουμε. Η κοινωνική συνοχή είναι αναπόσπαστο μέρος της οικονομικής ανάπτυξης.
Να θυμόμαστε κάθε μέρα ότι λεφτόδεντρα δεν υπάρχουν
– Πέρα από τις μεταρρυθμίσεις, είναι στα σχέδια της κυβέρνησης να προχωρήσει, σε δεύτερο στάδιο, στις μειώσεις φόρων και ασφαλιστικών εισφορών που σχεδίαζε προ κρίσης; Σας αναφέρω ενδεικτικά: μείωση της προκαταβολής φόρου των επιχειρήσεων, μείωση συντελεστή φορολογίας των κερδών, μείωση των ασφαλιστικών εισφορών.
– Είναι ακόμα πιο σημαντικό από πριν να δημιουργήσουμε καλές θέσεις εργασίας και να γίνουν επενδύσεις. Οι υψηλές ασφαλιστικές εισφορές αποθαρρύνουν τις νέες θέσεις εργασίας και ενθαρρύνουν φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή. Πρέπει, λοιπόν, να τις μειώσουμε. Αλλά, βέβαια, στο πλαίσιο των δημοσιονομικών δυνατοτήτων μας. Μια ιδέα θα ήταν μέσω του λεγόμενου Recovery Fund. Θα δούμε.
Aλλες παρεμβάσεις, που δεν έχουν τόσο μεγάλο δημοσιονομικό κόστος, για παράδειγμα η προεκλογική δέσμευση για υπεραποσβέσεις ή επιταχυνόμενες αποσβέσεις, θα μπορούσαν να νομοθετηθούν εμπροσθοβαρώς. Την προκαταβολή φόρου την εξετάζουμε.
– Πώς σχολιάζετε τα μέτρα που έχει αποφασίσει έως τώρα η Ευρωπαϊκή Ενωση και το αναμενόμενο Recovery Fund;
– Είμαστε ακόμη σε διαπραγματεύσεις, οπότε θα μου επιτρέψετε να είμαι προσεκτικός σε αυτά που λέω. Η θέση της Ελλάδας είναι σαφής: Αν μιλάμε για μια «κολοσσιαία» κρίση «άνευ προηγουμένου», λέξεις που έχουν επανειλημμένα χρησιμοποιηθεί, τότε εξίσου κολοσσιαία και άνευ προηγουμένου πρέπει να είναι και η απάντηση. Και, φυσικά, το να δημιουργήσουμε γραφειοκρατικά προγράμματα που απλώς αυξάνουν το χρέος δεν έχει νόημα, γι’ αυτό και πολεμάμε για εκτεταμένη χρήση επιχορηγήσεων, grants και όχι δανείων. Είναι επίσης σημαντικό να υπάρχει ευελιξία. Τέλος, όλα αυτά πρέπει να γίνουν γρήγορα, μακριά από τακτικές καθυστερήσεων.
– Είναι το ευρωομόλογο ένα χαμένο όνειρο για την Ευρώπη; Και μήπως κινδυνεύει γενικά το πρότζεκτ Ευρώπη λόγω άτολμης αντίδρασης στην κρίση αυτή;
– Αν είχα ένα ευρώ για κάθε φορά που έχω ακούσει αυτά τα λόγια… Είμαι βαθιά ευρωπαϊστής και πιστεύω πως η Ευρώπη βαδίζει συνεχώς μπροστά. Αν δούμε, για παράδειγμα, πόσο γρήγορα έχουν γίνει πράγματα σε αυτή την κρίση και συγκρίνουμε με τις προηγούμενες, θα δούμε ότι βαδίζουμε συνεχώς μπροστά. Οι δημοσιονομικοί κανόνες έχουν χαλαρώσει, το πλαίσιο ανταγωνισμού, η ευελιξία στα διαρθρωτικά ταμεία, η αντίδραση της ΕΚΤ, το πρόγραμμα SURE, που για πρώτη φορά εισάγει κοινή αντιμετώπιση στο θέμα της ανεργίας, και τώρα η δημιουργία ενός καινούργιου Recovery Fund, και όλα αυτά σε 2-3 μήνες. Σας θυμίζω την πρωτοβουλία για το ευρωομόλογο που συνυπέγραψε ο πρωθυπουργός. Πίσω από τις κορώνες στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων υπάρχει κατανόηση από όλες τις χώρες της σοβαρότητας των καταστάσεων και προσπάθεια να βρεθούν λύσεις, με σεβασμό πάντα στη διαφορετικότητά μας και στην αλληλεξάρτησή μας. Αλίμονο αν συμφωνούσαμε σε όλα.
– Φοβάστε μια νέα κρίση χρέους, που θα μπορούσε, π.χ., να πυροδοτηθεί λόγω Ιταλίας; Τι πρέπει να κάνουμε για να την αποτρέψουμε;
– Περάσαμε μια δεκαετή κρίση που ρίζα της ήταν ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός. Δεν πρέπει ποτέ να επιτρέψουμε να ξανασυμβεί αυτό. Είναι απλό το τι πρέπει να κάνουμε: να θυμόμαστε κάθε μέρα ότι λεφτόδεντρα δεν υπάρχουν. Δεν είναι η κοινωνία ένα συνονθύλευμα κλαδικών αιτημάτων.
Από κει και πέρα, το δημόσιο χρέος θα αυξηθεί σχεδόν σε όλες τις χώρες του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Αυτό κάνει τις μεταρρυθμίσεις ακόμα πιο επιτακτικές.
– Πέσατε στα βαθιά, ιδίως με τον κορωνοϊό. Μετανιώνετε καμιά φορά για την επιλογή σας; Τι σας λείπει από τον παλιό Alex Patelis των funds και των τραπεζών; Και τι πιστεύετε ότι κερδίσατε από τη νέα σας εμπειρία;
– Δεν το βλέπω καθόλου έτσι όπως το θέσατε (γελάει). Eχω περάσει πολλές κρίσεις στις αγορές. Σε funds μιλούσα πριν, σε funds μιλάω και τώρα. Τρομερό σχολείο και τιμή για εμένα είναι να παρακολουθώ από κοντά τον πρωθυπουργό μας να ηγείται της προσπάθειας καταπολέμησης του κορωνοϊού. Ο τρόπος που σκέφτεται, που αντιδρά, που χειρίζεται καταστάσεις, κάθε μέρα μαθαίνω κάτι καινούργιο. Μας εμπνέει. Εξάλλου, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι ο λόγος που είμαστε όλοι εδώ.
Στην επαγγελματική μας καριέρα κάθε κεφάλαιο έχει τις δικές του προκλήσεις, αλλά μας βοηθάει και να εξελισσόμαστε και να γινόμαστε καλύτεροι. Κρινόμαστε στις κρίσεις, όχι στα εύκολα. Στην κρίση υπάρχει το αίσθημα του «sense of purpose», που λένε και οι Αγγλοι, βάζουμε τα κεφάλια κάτω και εργαζόμαστε. Ελπίζω να μπορέσω να προσφέρω κάτι στην πατρίδα μου και, αν το καταφέρω, αυτό από μόνο του θα είναι η μεγαλύτερη ικανοποίηση. Η ζωή είναι μαραθώνιος, όχι σπριντ. Μετά την τωρινή εμπειρία μου θα υπάρξει κάτι άλλο.
Οι επενδύσεις
– Yπήρχε πράγματι όρεξη για επενδύσεις πριν από τον κορωνοϊό; Και τώρα; Τι ζητούν οι επενδυτές;
– Υπήρχε και υπάρχει ακόμη μεγάλο ενδιαφέρον επενδύσεων στην Ελλάδα. Οι επενδυτές θέλουν να δουν αν ο κορωνοϊός, στη συγκεκριμένη περίπτωση, θα μας αποσυντονίσει και θα μας βγάλει από την πορεία μας. Εχουν εμπειρία από κρίσεις και ξέρουν ότι ο δρόμος προς την κόλαση είναι καμιά φορά στρωμένος με τις καλύτερες προθέσεις. Καραδοκούν πάντα οι σειρήνες του λαϊκισμού.
Τι πιο απλό από το να πεις, δεν βαριέσαι, ας δώσω επιδόματα, πιο εύκολο είναι. Οχι. Δουλειά μας είναι να κρατάμε στο πίσω του μυαλού μας ότι πρέπει να αλλάξουμε την Ελλάδα. Μέρα μπαίνει, μέρα βγαίνει.