Ο δρ Άντονι Φάουτσι ηγείται της προσπάθειας καταπολέμησης του κορονοϊού στις ΗΠΑ, έχοντας πίσω του δεκαετίες προσφοράς και δίπλα του έναν απρόβλεπτο αντίπαλο: τον πρόεδρο Τραμπ.
Σε μία από τις πιο χαρακτηριστικές στιγμές της κρίσης του κορονοϊού στις ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια ενημέρωσης του Τύπου στον Λευκό Οίκο, και ενώ τον λόγο είχε ο Ντόναλντ Τραμπ, λίγα μέτρα πίσω του, ο επικεφαλής των επιστημονικών του συμβούλων, Άντονι Φάουτσι, κάλυψε με απελπισία το πρόσωπό του με το αριστερό του χέρι. Μια «απαγορευμένη» χειρονομία για την περίοδο που ζούμε, ωστόσο κατανοητή, αν σκεφτεί κανείς το έργο που έχει να αντιμετωπίσει ο κορυφαίος επιδημιολόγος της Αμερικής· η διαχείριση της πανδημίας είναι ένας δυσεπίλυτος γρίφος, πόσω μάλλον όταν παράλληλα καλείται να διορθώνει και να διαψεύδει τον πρόεδρο της χώρας, ενίοτε και μπροστά του, περιορίζοντας το μέγεθος της παραπληροφόρησης και των ψευδών ειδήσεων.
Οκτώβριος του 1989, σε συνέδριο για το AIDS στο Σαν Φρανσίσκο. © San Francisco Chronicle/Hearst via Getty Images / Ideal Image
Ο Άντονι Φάουτσι γεννήθηκε την παραμονή των Χριστουγέννων του 1940, γιος φαρμακοποιών από το Μπρούκλιν και εγγονός μεταναστών από τον ιταλικό νότο. Μεγάλωσε μεταφέροντας φαρμακευτικές συνταγές με το ποδήλατό του και μαθαίνοντας να αγαπάει τα σπορ: έπαιζε μπάσκετ και υπήρξε ένα αστέρι στα σχολικά πρωταθλήματα και, αν ήταν λίγο ψηλότερος, όπως έχει πει, θα είχε γίνει μπασκετμπολίστας. Φοίτησε σε ένα κολέγιο Ιησουιτών στη Μασαχουσέτη και πήρε πτυχίο κλασικών σπουδών, μαθαίνοντας ελληνικά, λατινικά και φιλοσοφία. Τα καλοκαίρια δούλευε σε οικοδομές για το χαρτζιλίκι του και έτσι έτυχε να βοηθήσει και στην κατασκευή μιας πτέρυγας της βιβλιοθήκης της Ιατρικής Σχολής του Κορνέλ – η παρουσία του εκεί τον γοήτευσε και αποφάσισε μια μέρα να επιστρέψει ως φοιτητής, όπως και έγινε. Αποφοίτησε το 1966 και αμέσως εντάχθηκε στο Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας προκειμένου να αποφύγει τη στράτευσή του, που εκείνη την εποχή σήμαινε αποστολή στο Βιετνάμ. Το 1972 τοποθετήθηκε στο Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργιών και Λοιμωδών Νόσων (ΕΙΑΛΝ) και έπειτα από δώδεκα χρόνια ανέλαβε τη διεύθυνσή του, θέση που ο 79χρονος γιατρός διατηρεί μέχρι σήμερα.
ΟΤΑΝ ΕΓΙΝΕ ΓΝΩΣΤΟ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ
Το 1981 άρχισαν να φτάνουν στο γραφείο του αναφορές για κάποιους «περίεργους» θανάτους, καθώς αφορούσαν ανθρώπους κατά τα άλλα υγιείς, και μάλιστα αποκλειστικά ομοφυλόφιλους άνδρες. Ο δρ Φάουτσι συνειδητοποίησε ότι είχε να αντιμετωπίσει κάτι καινούργιο, έναν ιό που δεν ήταν έως τότε γνωστός και που κατέστρεφε το ανοσοποιητικό σύστημα. Η έρευνα για τον HIV ξεκίνησε πολύ πριν ο ιός αποκτήσει το όνομά του και γίνει ευρέως γνωστός, και ο Φάουτσι πιστώνεται ότι ήταν από τους πρώτους που τον μελέτησαν. Ήταν επίσης από τους πρώτους που προσπάθησαν να μιλήσουν ανοιχτά για την απειλή που αντιμετώπιζε η ανθρωπότητα, ωστόσο η επιστημονική κοινότητα τον κατηγόρησε τότε ως κινδυνολόγο. Το 1988, πάντως, ο πατέρας Μπους ανέφερε το όνομά του δημοσίως, κατά τη διάρκεια ενός προεκλογικού debate με τον Μάικλ Δουκάκη, έπειτα από ερώτηση για το ποιοι είναι οι ήρωές του. «Πιθανόν να μην τον έχετε ακούσει ποτέ. Είναι ένας έξοχος ερευνητής, ένας κορυφαίος γιατρός, εργάζεται σκληρά κάνοντας έρευνα για την ασθένεια του AIDS».
Ο Τζορτζ Μπους απονέμει, το 2008, στον δρα Φάουτσι το Μετάλλιο της Ελευθερίας, την υψηλότερη τιμή που μπορεί να δεχτεί ένας πολίτης στις ΗΠΑ. © KAREN BLEIER / AFP/visualhellas.gr
Πιθανόν οι περισσότεροι πράγματι να μη γνώριζαν τότε το όνομά του, ωστόσο κάποιοι το γνώριζαν, και μάλιστα καλά. Η απροθυμία ή αδυναμία της κυβέρνησης Ρίγκαν να κινηθεί ταχύτερα προς την ανεύρεση θεραπειών, η γραφειοκρατία των κλινικών δοκιμών, οι αποτυχίες των πρώτων φαρμάκων και η σύγχυση γύρω από πειραματικά σκευάσματα δημιούργησαν μια έντονη δυσαρέσκεια στους ασθενείς αλλά και σε σχετιζόμενες ακτιβιστικές ομάδες που στράφηκαν εναντίον του Φάουτσι – λόγω της θέσης του, ήταν αυτός που δεχόταν τα πυρά. Κυριολεκτικά, έως έναν βαθμό, καθώς διαδηλωτές έφτασαν να πετάξουν βόμβες καπνού έξω από το γραφείο του, κρατώντας πλακάτ στα οποία αναγραφόταν η φράση «Δρ Φάουτσι, μας σκοτώνετε». Ο ίδιος έχει πει ότι μπορούσε να κατανοήσει τους ανθρώπους που διαμαρτύρονταν και ότι, αν ήταν στη θέση τους, θα έκανε ακριβώς το ίδιο. Κάλεσε τους διαδηλωτές στο γραφείο του για να ακούσει και να εξηγήσει. Ενεπλάκη προσωπικά στην επιδημία του AIDS, ταξίδεψε, επισκέφτηκε κοινότητες και αφιερώθηκε ψυχή τε και σώματι στην εύρεση λύσεων τόσο σε επιστημονικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο.
ΕΞΙ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΙΣ, ΑΜΕΤΡΗΤΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ
Ο Μπους κέρδισε τις εκλογές του 1988 και έγινε ο δεύτερος πρόεδρος επί των ημερών του οποίου ο Φάουτσι εργάστηκε από το πόστο του επικεφαλής του ΕΙΑΛΝ. Οι πρόεδροι συνέχιζαν να αλλάζουν, όπως και οι προκλήσεις: ο Φάουτσι κλήθηκε να αντιμετωπίσει τον ιό SARS, τον Ζίκα, τη γρίπη των πτηνών και τη γρίπη των χοίρων, τον Έμπολα, ακόμα και τις τρομοκρατικές επιθέσεις με άνθρακα μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Έπρεπε επίσης να καλλιεργήσει το δημόσιο προφίλ του, να μάθει πώς να συμπεριφέρεται στις επισκέψεις του στον Λευκό Οίκο, πώς να εισακούονται οι εισηγήσεις του, πώς να αντιμετωπίζει τα μίντια, πώς να επιβιώσει σε έναν κόσμο που δεν έχει καμία σχέση με τη δουλειά του στο εργαστήριο. Αποδείχτηκε κοινωνικά επιδέξιος, ένας ικανός ομιλητής και επικοινωνιακός άνθρωπος που, το κυριότερο, είχε τη σύνεση να παραμείνει πολιτικά και ιδεολογικά ουδέτερος. Ήξερε ότι εκπροσωπούσε την επιστήμη και πάντα μιλούσε με βάση τα δεδομένα, ακόμα και αν όλοι γύρω του ήθελαν να ακούσουν κάτι διαφορετικό, όπως ότι το εμβόλιο για τον κορονοϊό θα είναι έτοιμο τον επόμενο μήνα, ότι το τάδε φάρμακο θα δώσει τη λύση, ότι για όλα φταίνε ο Κινέζοι, ο Ομπάμα, οι μετανάστες.
Ο δρ Φάουτσι και η γιατρός Ντέμπορ Μπριξ ακούνε τον Ντόναλντ Τραμπ να ενημερώνει τους δημοσιογράφους για τις εξελίξεις του κορονοϊού. © J. Botsford/ Washington Post, via Getty Images / Ideal Image
Ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ο έκτος και ο πιο «δύσκολος» από τους προέδρους με τους οποίους έχει συνεργαστεί, και ήταν πραγματικά κακή τύχη ότι στη μεγαλύτερη κρίση του αιώνα έπρεπε να δουλέψει μαζί του. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν εκτιμά ιδιαίτερα ότι ο Φάουτσι δεν συμμερίζεται τις απόψεις και τη ρητορική του, και μάλιστα πριν από λίγο καιρό αναπαρήγαγε μέσω Twitter ένα μήνυμα που υπονοούσε ότι ο Φάουτσι πρέπει να απολυθεί – η «αυλή» του Τραμπ, πολιτικοί σύμμαχοι και μιντιακές περσόνες της ακροδεξιάς, δεν ανέχονται ότι κάποιος αμφισβητεί τα λόγια του προέδρου και ο Φάουτσι έχει βρεθεί στο στόχαστρό τους. Του καταλογίζουν ότι αρχικά υποτίμησε την απειλή του κορονοϊού (αυτό όντως συνέβη, όπως παντού στον κόσμο, καθώς οι πληροφορίες για τον ιό ήταν ελάχιστες) και ότι αρνείται να συνυπολογίσει τις οικονομικές συνέπειες μιας καραντίνας. Παρά τις διάφορες κραυγές εναντίον του, πάντως, σε πρόσφατη έρευνα φάνηκε ότι το 78% των Αμερικανών τον εμπιστεύονταν απόλυτα, πολύ περισσότεροι από ό,τι τον ίδιο τον Τραμπ, το αντίστοιχο ποσοστό του οποίου ήταν στο 46%. Γι’ αυτό ίσως και ο γιατρός βρίσκεται ακόμη στη θέση του. Κατά κάποιον τρόπο είναι αναγκασμένος να τον ανεχτεί.
Μέσα σε αυτούς τους μήνες ο Φάουτσι έγινε ξαφνικά μια παγκοσμίως αναγνωρίσιμη φυσιογνωμία και, προβάλλοντας αντίσταση στον Τραμπ, καθιερώθηκε στη συνείδησή μας ως ένας άνθρωπος-σύμβολο της επιστήμης και της ποιότητας. Εν τω μεταξύ, μάλλον λογικά, η δημοφιλία του αυτή τη στιγμή στις ΗΠΑ αγγίζει τα επίπεδα ενός ποπ σταρ ή κάποιου κορυφαίου αθλητή. Προ ημερών τον υποδύθηκε ο Μπραντ Πιτ σε ένα σκετσάκι του Saturday Night Live, όπου υποτίθεται ότι προσπαθεί να ερμηνεύσει κάποιες από τις απόψεις του Τραμπ. Στο τέλος του βίντεο ο Πιτ σταματά να μιμείται τη νεοϋορκέζικη προφορά του γιατρού, βγάζει την περούκα, και απευθυνόμενος πια στον «αληθινό δρα Φάουτσι» λέει πόσο τον ευχαριστεί για την ηρεμία του και τη σαφήνεια του λόγου του αυτή την ανησυχητική εποχή. Κάθε καιρός χρειάζεται τους ήρωές του, και η Αμερική έχει βρει τον δικό της. ■