Δρ. Ελένη Λάμπρου,
Research Fellow, Alba Graduate Business School, The American College of Greece
Τον Απρίλιο του 2019 το Alba Graduate Business School, The American College of Greece διεξήγαγε έρευνα εκ μέρους του Συνδέσμου Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού Ελλάδας (ΣΔΑΔΕ) και με την υποστήριξη της Εταιρίας Ανώτατων Στελεχών Επιχειρήσεων (ΕΑΣΕ) με στόχο τη μελέτη των αντιλήψεων των στελεχών επιχειρήσεων για τις επικείμενες αλλαγές στη φύση της εργασίας. Τότε οκτώ στους δέκα συμμετέχοντες απάντησαν ότι προσδοκούν η φύση της εργασίας να αλλάξει αρκετά έως πολύ στα επόμενα τρία χρόνια. Πιο συγκεκριμένα, δύο ήταν οι βασικές εκτιμήσεις: (α) η αύξηση της χρήσης ευέλικτων μορφών εργασίας (π.χ. τηλε-εργασία, εικονικές ομάδες εργασίας) και (β) η διαφοροποίηση της κουλτούρας εργασίας, η οποία πρόκειται να είναι πιο ανοικτή στη συνεργατικότητα, την καινοτομία και τη διαρκή μάθηση.
Αν και το εφιαλτικό σενάριο μιας πανδημίας δε διαφαινόταν έναν χρόνο πριν, η πρώτη εκτίμηση των συμμετεχόντων έγινε – έστω και προσωρινά – πραγματικότητα. Ήδη ακούγονται φωνές που υποστηρίζουν ότι η φύση της εργασίας δεν θα είναι ποτέ πια η ίδια και οι κανόνες της φυσικής απόστασης που προκάλεσαν την αιφνίδια μετάβαση σε ευέλικτες μορφές απασχόλησης θα έχουν αντίκτυπο στον τρόπο που οργανώνεται η εργασία για πολύ καιρό ακόμη.
Η μετάβαση δεν ήταν απλώς αιφνίδια. Με κάποιον τρόπο υπήρξε βίαιη, καθώς πλήθος ανθρώπων που δεν είχαν προηγούμενη εξοικείωση με ευέλικτες μορφές απασχόλησης κλήθηκαν να προσαρμοστούν σε ένα νέο τρόπο οργάνωσης της εργασίας σε συνθήκες αβεβαιότητας, άγχους για την υγεία των ίδιων και των αγαπημένων τους προσώπων, καθώς και ανακατατάξεων στην καθημερινότητα, στις προσωπικές και οικογενειακές τους υποχρεώσεις. Εξίσου σημαντικές πιέσεις βίωσαν και τα στελέχη των επιχειρήσεων που ανέλαβαν την οργάνωση αυτής της μετάβασης και κλήθηκαν να εφαρμόσουν – με ελάχιστα χρονικά περιθώρια σχεδιασμού – κατάλληλες τεχνολογίες και πρακτικές σε πραγματικό χρόνο.
Πόσο έτοιμες ήταν οι ελληνικές επιχειρήσεις για αυτήν την μετάβαση και πώς ανταποκρίθηκαν στις προκλήσεις της συγκυρίας; Θα έχουμε την ευκαιρία να αξιολογήσουμε την κατάσταση με ψυχραιμία όταν ο κίνδυνος για τη δημόσια υγεία παρέλθει. Ωστόσο, με βάση τις αντιλήψεις των συμμετεχόντων στην παραπάνω έρευνα έναν χρόνο πριν, η ετοιμότητα των ελληνικών επιχειρήσεων για πειραματισμό με ευέλικτες μορφές απασχόλησης ήταν μέτρια. Πολλώ μάλλον, θα σκεφτεί κανείς, η ετοιμότητά τους για ευρεία εφαρμογή. Και εδώ αναδύεται η οργανωσιακή κουλτούρα ως περιοριστικός παράγοντας.
Γνωρίζουμε πλέον ότι σε ένα περιβάλλον ψηφιακού μετασχηματισμού απαιτείται προσαρμογή της οργανωσιακής κουλτούρας από το παλαιότερο πρότυπο διοίκησης και ελέγχου (command-and-control) σε ένα ευέλικτο (agile) πρότυπο με έμφαση στην εξωστρέφεια, τη θετικότητα, την αυτονομία των εργαζομένων, τον πειραματισμό και την ανάληψη υπολογισμένου ρίσκου. Η ενθάρρυνση της προσαρμοστικότητας, της διαρκούς μάθησης, της συνεργατικότητας, της λήψης αποφάσεων με προσανατολισμό στο μέλλον, της λογοδοσίας (accountability) επιτρέπουν στους εργαζόμενους να αναπτύξουν συμπεριφορές χρήσιμες για μια επιχείρηση στο σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον.
Είναι αυτές οι αξίες, οι συμπεριφορές και η λειτουργία των ηγετών ως προτύπων που επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να συνδιαλέγονται με το περιβάλλον τους με δημιουργικό τρόπο, ικανό να αξιοποιεί τις ευκαιρίες στη δέουσα ταχύτητα και να προκαλεί αντίκτυπο στο επιχειρηματικό πλαίσιο. Η εισαγωγή νέων τεχνολογιών και λοιπών καινοτομιών σε πρακτικές ή διαδικασίες χρειάζεται να γίνεται με φροντίδα για τον ανθρώπινο παράγοντα και με ενέργειες που επιτρέπουν την έγκαιρη διάγνωση και μείωση χασμάτων από την επιθυμητή οργανωσιακή κουλτούρα.
Η εφαρμογή ευέλικτων μορφών απασχόλησης στα πλαίσια μιας κουλτούρας διοίκησης και ελέγχου περιορίζει τη δυνατότητα των επιχειρήσεων να αναδείξουν τα οφέλη αυτής της πρακτικής. Η ουσιαστική αξιοποίηση ευέλικτων μορφών απασχόλησης είναι εφικτή μόνο στα πλαίσια μια ευέλικτης οργανωσιακής κουλτούρας. Έναν χρόνο πριν οι συμμετέχοντες στην έρευνα του ALBA αξιολόγησαν ως μέτρια την ετοιμότητα των ελληνικών επιχειρήσεων για ενθάρρυνση κουλτούρας με ευέλικτα χαρακτηριστικά. Στην παρούσα συγκυρία υπάρχει ίσως συγκεκαλυμμένη η ευκαιρία για αναθεώρηση της συνολικής ετοιμότητας των ελληνικών επιχειρήσεων για τον νέο κόσμο της εργασίας.