Το πάθος για δικαιοσύνη και η αίσθηση του ρόλου του ελληνισμού

Το πάθος για δικαιοσύνη και η αίσθηση του ρόλου του ελληνισμού

2' 53" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

Διπλωματία και ποίηση – Η περίπτωση του Γιώργου Σεφέρη

εκδ. Ικαρος, 2020, σελ. 448

Η μελέτη του Βασίλη Παπαδόπουλου για τον Γιώργο Σεφέρη παρουσιάζει μια προσωπογραφία του ποιητή άγνωστη στο ευρύ κοινό. Με φόντο τις ημερολογιακές καταγραφές και τα δοκίμια του ίδιου του Σεφέρη από το «Τετράδιο γυμνασμάτων», τις «Μέρες», τα «Πολιτικά ημερολόγια», τις «Δοκιμές», καθώς και την «Αλληλογραφία» με τη σύζυγό του Μαρώ, ο πρέσβης, δοκιμιογράφος Παπαδόπουλος, λόγω της επαγγελματικής του ιδιότητας, εντοπίζει, συνθέτει και ερμηνεύει διορατικά τις ποικίλες εκφάνσεις της ιδιότυπης ζωής του Ελληνα διπλωμάτη-ποιητή. Ο νομπελίστας Γιώργος Σεφέρης αποτελεί μια «περίπτωση» της διεθνούς βιβλιογραφίας «διπλωματών-λογοτεχνών». Διπλωμάτες καριέρας αλλά συγχρόνως και σημαντικοί λογοτέχνες διακρίθηκαν στη Γαλλία ο νομπελίστας ποιητής Σεν-Τζον Περς και ο ποιητής-θεατρικός συγγραφέας Πολ Κλοντέλ. Διπλωματικά καθήκοντα ανέλαβαν περιστασιακά οι νομπελίστες Λατινοαμερικανοί ποιητές Πάμπλο Νερούδα και Οκτάβιο Παζ, οι οποίοι, αντιστρόφως, υπήρξαν «λογοτέχνες-διπλωμάτες».

Ο Β. Παπαδόπουλος υποστηρίζει ότι από την αρχαιότητα έως και τον 19ο αιώνα η λογοτεχνία δεν εθεωρείτο κύρια ασχολία βιοπορισμού, αλλά ούτε και η διπλωματία υπήρχε ως επάγγελμα. Συνήθως οι βασιλείς ή αυτοκράτορες έστελναν ευγενείς, οι οποίοι τύγχανε να είναι «άνθρωποι των γραμμάτων», ως εκπροσώπους τους στις αντίστοιχες αυλές των ξένων χωρών. Υπό τις συνθήκες αυτές, η συγγραφική δραστηριότητα και η διπλωματία ήταν απόλυτα συμβατές. Ομως, μετά τη Γαλλική Επανάσταση η παρουσία του διπλωμάτη σε ένα ξένο κράτος γίνεται μονιμότερη και το ταλέντο του «να βλέπει ποιητικά τον κόσμο» οδηγεί στη δημιουργία δύο διαφορετικών πτυχών της προσωπικότητάς του.

Αυτό το διττό προφίλ συναντάμε και στον Σεφέρη. Ο ποιητής γράφει στην καθαρεύουσα, επίσημη γλώσσα της διπλωματίας (ο ίδιος ένθερμα υποστήριζε τη χρήση της δημοτικής), και υπογράφει με το πραγματικό του επίθετο (Σεφεριάδης) τα τηλεγραφήματα, αναφορές και λοιπά επίσημα έγγραφα. Στα πεζά του κείμενα ο ποιητής περιγράφει λεπτομερώς τα εμπόδια που έθετε η υπηρεσιακή ζωή στο ποιητικό του έργο, λ.χ. η έλλειψη χρόνου, η διαρκής, αποδιοργανωτική μετακίνηση και οι σκληρές πολιτικές συνθήκες. Παρ’ όλα αυτά, παρατηρείται ότι η σαφήνεια και η ουδετερότητα στα υπηρεσιακά του γραπτά δεν απέχει από το ύφος της αποστασιοποίησης και λιτής έκφρασης στη γλώσσα και στον στοχασμό της ποιητικής του δημιουργίας.

Το πάθος για δικαιοσύνη και η αίσθηση του ρόλου του ελληνισμού-1

To βιβλίο είναι ένα «κλειδί» για την ερμηνεία του Σεφέρη – για τους προβληματισμούς του και για τη φιλοσοφική του ματιά.

Στο πλούσιο αρχειακό υλικό του υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο παραθέτει και σχολιάζει ο Β. Παπαδόπουλος στο τελευταίο μέρος του βιβλίου του, βλέπουμε το «Πολεμικόν ανακοινωθέν προς ξένον τύπον», μοναδικό κείμενο του Σεφέρη που βρέθηκε στα χαρτιά του απευθυνόμενο προς τους ξένους δημοσιογράφους σε συνέντευξη Τύπου στις 6 Απριλίου 1941. Ο ποιητής αναλάμβανε καθημερινά να ενημερώνει (στα γαλλικά) τους πολεμικούς ανταποκριτές στην Ελλάδα ως διευθυντής Εξωτερικού Τύπου (1938-1941). Το πάθος για δικαιοσύνη και η αίσθηση του ιστορικού ρόλου του ελληνισμού στο γλωσσικό του ύφος ξεχωρίζει ανάμεσα στις γραμμές των σκληρών επιθέτων και χαρακτηρισμών της αυστηρής πολεμικής προπαγάνδας που απαιτούσε η διπλωματική γλώσσα την κρίσιμη εκείνη περίοδο.

Από τη δράση του Σεφέρη στο πόστο του διευθυντή Κυπριακού του υπουργείου Εξωτερικών (1956-1957) πολύτιμο ντοκουμέντο αποτελεί ένα μήνυμα (8 Μαρτίου 1957), όπου ο Σεφέρης με το ψευδώνυμο «Βαρνάβας» απευθύνεται στον «Γλαύκο», δηλαδή τον επίσης διπλωμάτη-λογοτέχνη Αγγελο Βλάχο, τότε γενικό πρόξενο της Ελλάδας στη Λευκωσία. Πρόκειται για χαρακτηριστικό παράδειγμα κρυπτογραφημένης αλληλογραφίας. Το 1953, στο ποίημα «Νεόφυτος ο έγκλειστος», ο Σεφέρης ξεσπαθώνει εναντίον του αφελληνισμού και της ανελέητης προπαγάνδας των Αγγλων, διά στόματος του Κύπριου μοναχού και ασκητή Νεόφυτου, ο οποίος περιέγραψε στο χρονικό του την κατάκτηση του νησιού από τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο και άλλους σταυροφόρους τον 12ο αιώνα. Η διπλωματία των χαλεπών καιρών για τον Σεφέρη ήταν έκφραση ποιητικής ζωής.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή