Αλήθειες και ψέματα για την «ισπανική γρίπη»

Αλήθειες και ψέματα για την «ισπανική γρίπη»

2' 53" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Πριν από μερικές ημέρες διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον το εξαιρετικό και συγκινητικό άρθρο «Remembering the Spanish flu, a century later» της κυρίας Μαριάννας Κακαουνάκη, που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα σας και αναφερόταν στις αναμνήσεις των απογόνων ανθρώπων που βίωσαν τις δραματικές συνέπειες της πανδημίας του 1918.

Στην Ελλάδα, όπως και σε όλον τον κόσμο, οι συνέπειές της ήταν τρομακτικές σε τέτοιο βαθμό που και σήμερα, έναν αιώνα μετά, δεν έχουν ξεχαστεί. Υπολογίζεται ότι προκάλεσε τον θάνατο σε 20-50 εκατομμύρια ανθρώπους και ότι προσβλήθηκαν 1.800 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη.

Μόλις ενέσκηψε η πανδημία, ο ισπανικός Τύπος, ο οποίος δεν λογοκρινόταν όπως γινόταν με αυτόν των χωρών που συμμετείχαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αναφερόταν στις συνέπειες της πανδημίας στην Ισπανία που ήταν ολέθριες: 300.000 απεβίωσαν και 8 εκατομμύρια ασθένησαν, συμπεριλαμβανομένων του ιδίου του βασιλέως Αλφόνσο Η΄ και αρκετών μελών της κυβέρνησης. Ο ισπανικός Τύπος αναφερόταν αρχικά σ’ αυτήν ως «ο στρατιώτης της Νάπολης» (ονομασία που προήλθε από τους στίχους μιας δημοφιλούς οπερέτας εκείνης της εποχής με τίτλο «Το τραγούδι της λησμονιάς»).

Λόγω των συνθηκών πολέμου και της λογοκρισίας του Τύπου στις εμπόλεμες χώρες, η πανδημία είχε μετά βίας γίνει αντιληπτή στον κόσμο. Hταν η ονομασία που φαίνεται πως έδωσε ο ανταποκριτής στη Μαδρίτη της βρετανικής εφημερίδας The Times, περιγράφοντας την κατάσταση που είχε προκαλέσει η πανδημία –«η ισπανική γρίπη»– αυτή, που τελικά επικράτησε σε ολόκληρο τον κόσμο. Πράγμα το οποίο δεν εμπόδισε τις ΗΠΑ να κατηγορήσουν τη Γερμανία ως υπεύθυνη για την ασθένεια, ενώ παράλληλα η Γερμανία αναφερόταν σε αυτήν ως «ο πυρετός της Φλάνδρας».

Στην Ισπανία επιδιώχθηκε να αποφευχθεί αυτό το αδικαιολόγητο στίγμα με το επιχείρημα ότι η ασθένεια ερχόταν από την άλλη πλευρά των Πυρηναίων. Προσπάθεια ανώφελη γιατί πια είχε γίνει το κακό. Υπήρχε μια απλή και ξεκάθαρη αναφορά στην Ισπανία. Η Royal Academy of Medicine του Ηνωμένου Βασιλείου αναφέρθηκε σ’ αυτήν ως «η ισπανική γρίπη», καθιερώνοντας τον όρο. Το μόνο βέβαιο είναι ότι η προέλευση της «ισπανικής γρίπης» δεν είχε καμία σχέση με την Ισπανία.

Στην Ιστορία συναντάμε αρκετά παραδείγματα που καταδεικνύουν ταυτόχρονα την προσπάθεια να απαλλαγούμε από τις ευθύνες μας και να ενοχοποιήσουμε κάποιον άλλον. Ενα τέτοιο παράδειγμα ήταν η λαϊκή ονομασία της σύφιλης στα τέλη του αιώνα, που σε Ιταλία, Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο αναφερόταν ως «η γαλλική αρρώστια», στη Γαλλία ως «το ναπολιτάνικο χτικιό», στη Ρωσία «η πολωνική αρρώστια», στην Πολωνία «η γερμανική αρρώστια», στην Ιαπωνία «η κινέζικη αρρώστια», στις Κάτω Χώρες και στην Πορτογαλία «η ισπανική αρρώστια» κ.λπ.

Το 2015, ο ΠΟΥ απηύθυνε διεθνή έκκληση στην επιστημονική κοινότητα, στις εθνικές κυβερνήσεις και στον Τύπο γενικά να ακολουθούν μια σωστή πολιτική στην ονομασία νέων μεταδοτικών ασθενειών για να αποφεύγονται οι αρνητικές επιπτώσεις σε κράτη, λαούς ή ακόμα και σε ζώα. Σήμερα, η ονομασία οποιασδήποτε νέας ασθένειας ανατίθεται στη Διεθνή Ταξινόμηση Νόσων υπό την εποπτεία του ΠΟΥ.

Πέρασαν πάνω από 100 χρόνια και η καταστροφική πανδημία του 1918 παραμένει γνωστή εσφαλμένα και αδικαιολόγητα ως «η ισπανική γρίπη». Αν η Κίνα εκφράζει για κάποιους λόγους τη δυσαρέσκειά της όταν κάποιος διεθνής ηγέτης αναφέρεται επίμονα στον γεωγραφικό προσδιορισμό («ο κινεζικός ιός») μιλώντας για την COVID-19, παρά τις επικλήσεις του ΠΟΥ, πώς θα έπρεπε να αντιδράσει ένας Ισπανός όταν ακούει 100 χρόνια αργότερα για την «ισπανική γρίπη»; Λαμβάνοντας ιδιαιτέρως υπόψη ότι έχει αποδειχθεί πως όχι μόνο ο γεωγραφικός προσδιορισμός είναι απολύτως εσφαλμένος, αλλά και ότι η πιο φοβερή πανδημία του 20ού αιώνα αποδόθηκε σε μια χώρα η οποία, χάρη στην ανυπαρξία λογοκρισίας του Τύπου, ήταν η πρώτη που έκανε γνωστή τη δραματική της πραγματικότητα.

* Πρέσβης της Ισπανίας. 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή