Η λοίμωξη από τον COVID-19 φαίνεται να προκαλεί ποικίλη συμπτωματολογία στους ασθενείς από ήπια έως σοβαρή επιβάρυνση του αναπνευστικού που σε μικρό ποσοστό συνοδεύεται από πολυοργανική ανεπάρκεια. Τα μέχρι τώρα επιδημιολογικά δεδομένα, φαίνεται ότι υπάρχουν κρούσματα σε 199 χώρες/περιοχές. Ο ρυθμός θνητότητας (CFR, αριθμός θανάτων /διαγνωσμένων περιστατικών) διαφέρει σημαντικά μεταξύ των χωρών με την Κίνα να εμφανίζει αρχικά 2.3%, ενώ ακολούθως ο δείκτης πιθανότητας θανάτου μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων που παρουσίασαν (case fatality risk) ήταν 1.4%, αντίθετα με την γρίπη που είναι 0.1%, το MERS που είναι 34%, και το SARS 10%. Η μεταβλητότητα που παρατηρείται μεταξύ χωρών, μπορεί να αποδοθεί σε διάφορες αιτίες, όπως α) η νόσος μπορεί να είναι ασυμπτωματική έως ήπια συμπτωματική σε πολλές περιπτώσεις, β) οι διάφορες χώρες έχουν διαφορετική δυνατότητα ελέγχου του πληθυσμού με τεστ ακολουθώντας και διαφορετικά πρωτόκολλα (από μεγάλη κλίμακα ελέγχου έως έλεγχο μόνο των πιο σοβαρά συμπτωματικών) και γ) οι επιπλοκές και θάνατος επέρχονται 2 με 3 εβδομάδες μετά την λοίμωξη. Έτσι η απλή σύγκριση της επίπτωσης και θνητότητας μεταξύ των χωρών μπορεί να οδηγήσει σε μη ασφαλή συμπεράσματα που ενδέχεται να έχουν και κοινωνικές προεκτάσεις.
Καθώς βρισκόμαστε αντιμέτωποι με την πανδημία του COVID-19, o στόχος των Υγιειονομικών είναι η συνέχιση της προσφοράς μας του καρδιολογικού ελέγχου και θεραπείας στους ήδη πάσχοντες αλλά και σε όσους ανήκουν σε ομάδες υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου ή/ και έχουν συμπτώματα σημεία καρδιαγγειακής νόσου. Επίσης η ίδια η νόσος από τον SARS-COV2 δύναται να προκαλέσει επιπλοκές από το καρδιαγγειακό σύστημα, η έγκαιρη αναγνώριση των οποίων θα οδηγήσει και στην κατάλληλη κατεύθυνση θεραπείας. Όλη η ιατρική πράξη πρέπει να διέπεται από την ηθική υποχρέωση παροχής φροντίδας σε όλους τους ασθενείς και δυνατότητας πρόσβασης σε θεραπείες που αποδεδειγμένα μειώνουν την νοσηρότητα και θνητότητα, εξασφαλίζονται βέβαια την ασφάλεια τόσο των ασθενών όσο και του Υγειονομικού προσωπικού.
Ως Υψηλού κινδύνου ορίζονται ασθενείς με
- λήψη ανοσοκατασταλτικής θεραπείας
- αναμονή σε λίστα προς μεταμόσχευση ή έχουν ήδη μεταμοσχευθεί
- Συγγενή καρδιοπάθεια με καρδιακή ανεπάρκεια
- συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια ή λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή για βελτίωση της καρδιακής λειτουργίας
- σοβαρού τύπου μυοκαρδιοπάθειες
- σοβαρή πνευμονική υπέρταση
- ηλικία >65 ετών
Η κολπική μαρμαρυγή δεν θέτει τον ασθενή σε υψηλό κίνδυνο, εκτός εάν συνοδεύεται από παρουσία χρόνιων παθήσεων όπως πνευμονοπάθειες, καρκίνο, ή άλλες χρόνιες καταστάσεις όπως αναφέρονται παραπάνω.
Όσον αφορά την αρτηριακή υπέρταση, τα τρέχοντα δεδομένα υποδεικνύουν ότι:
- Δεν υπάρχει καθαρή απόδειξη ότι η υπέρταση αυτή καθ’ εαυτή συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης με COVID-19. Η αυξημένη ηλικία συσχετίζεται όμως με αυξημένο επιπολασμό αρτηριακής υπέρτασης. Συνεπώς οι υπερτασικοί ασθενείς θα πρέπει να ακολουθούν τις ίδιες προφυλάξεις με τους συνομηλίκους τους και τους έχοντες ίδιο προφίλ συν-νοσηροτήτων.
- Σε υπερτασικούς ασθενείς με μόλυνση COVID-19 η θεραπεία με ACEI ή αναστολείς των υποδοχέων Ang II πρέπει να συνεχίζεται κανονικά υπό τις οδηγίες των θεραπόντων ιατρών βάσει των 2018 ESC/ESH κατευθυντήριων οδηγιών.
- Τα υπάρχοντα δεδομένα δεν υποστηρίζουν υπεροχή ή υστέρηση των ACEI ή των αναστολέων των υποδοχέων Ang II σε ασθενείς με μόλυνση από τον COVID-19.
- Σε ασθενείς με μόλυνση με COVID-19 και σοβαρή συμπτωματολογία, τα φάρμακα που μπλοκάρουν το νευροορμονικό σύστημα πρέπει να χρησιμοποιούνται ή να διακόπτονται σε εξατομικευμένη βάση λαμβάνοντας υπόψη τις αντίστοιχες κατευθυντήριες οδηγίες.
- Περαιτέρω έρευνα για την επίδραση της υπέρτασης αλλά και των αντιυπερτασικών φαρμάκων στη έκβαση των ασθενών με μόλυνση από κορονοϊό COVID-19 είναι αναγκαία.
Ο λόγος για τον οποίο οι καρδιοπαθείς αποτελούν ομάδα υψηλού κινδύνου σε περίπτωση προσβολής από τον ιό, έγκειται στο ότι η στεφανιαία νόσος, η μη ρυθμισμένη αρτηριακή υπέρταση, ο αρρύθμιστος σακχαρώδης διαβήτης και η καρδιακή ανεπάρκεια προκαλεί ενεργοποίηση νευροορμονικών ουσιών, τις οποίες ο ιός χρησιμοποιεί ως όχημα στην προσβολή του οργανισμού μας. Η χορηγείσα φαρμακευτική αγωγή δύναται να φέρει σε καλή ισορροπία την νευροορμονική αυτή διέγερση, εξασφαλίζοντας καλό λειτουργικό στάδιο και ποιότητα ζωής στους ασθενείς.
Γι’ αυτό με βάση τα μέχρι τώρα επιστημονικά δεδομένα δεν συνιστάται διακοπή της αγωγής για την καρδιακή ανεπάρκεια, αλλά συστήνουμε στους ασθενείς να παρακολουθούν το σωματικό τους βάρος, καθώς και συμπτώματα και σημεία απορρύθμισης της κατάστασης τους (όπως εμφάνιση δύσπνοιας, ευκολότερης κόπωσης, οιδημάτων και δυσκολία κατάκλισης) ώστε να επικοινωνήσουν άμεσα με τον θεράποντα ιατρό τους. Δεν πρέπει να διακόπτεται η αγωγή με αναστολείς του συστήματος ρενινής-αγγειοτενσίνης- αλδοστερόνης ή τα σύνθετα όπως σακουμπιτρίλη-βαλσαρτάνη γιατί είναι τα μόνα φάρμακα, όπως και οι β-αποκλειστές που αποδεδειγμένα μειώνουν τη θνητότητα των ασθενών αυτών.
Η ψηφιακή τεχνολογία αποτελεί αυτή τη στιγμή ένα ασφαλή και αποτελεσματικό τρόπο απομακρυσμένης παρακολούθησης των ασθενών με χρόνια καρδιολογικά νοσήματα, κυρίως για την καρδιακή ανεπάρκεια, την αρτηριακή υπέρταση και την κολπική μαρμαρυγή. Πλατφόρμες τηλεϊατρικής με συνεχή μεταφορά δεδομένων μεταξύ των ασθενών και των επαγγελματιών υγείας αποτελούν τρόπο παρακολούθησης των ασθενών από απόσταση, ιδιαίτερα σε συνθήκες απόλυτης ανάγκης όπου οι ασθενείς καλούνται να διατηρήσουν τις εξωτερικές επαφές τους στο απολύτως απαραίτητο.
Γίνεται μια ιδιαίτερη επισήμανση ότι η οδηγία «Μην πηγαίνετε στο Νοσοκομείο» δεν ισχύει για ασθενείς με ύποπτα συμπτώματα (πόνος στο στήθος, δύσπνοια) με ή χωρίς ιστορικό γνωστής καρδιαγγειακής νόσου, που οφείλουν να επικοινωνήσουν άμεσα με τον θεράποντα ιατρό τους ή να καλέσουν το 166 για βοήθεια. Η στεφανιαία νόσος εξακολουθεί να αποτελεί την κύρια αιτία θνησιμότητας των πληθυσμών.
Επιπλέον, οι συστάσεις που έχουν ανακοινωθεί από την Αμερικανική, Ευρωπαϊκή και Ελληνική Καρδιολογική εταιρεία προτρέπουν τους καρδιοπαθείς να:
- Ακολουθούν αυστηρά τις οδηγίες του ΕΟΔΥ. (Μένουμε σπίτι, συχνό πλύσιμο χεριών, όχι συναθροίσεις κλπ.)
- Μην αλλάζουν θεραπεία (φ. αγωγή) για την ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Δεν υπάρχει επίσημη οδηγία για αλλαγή από τις άνω αναφερόμενες καρδιολογικές εταιρείες.
- Είναι προσεκτικοί στην τήρηση των οδηγιών που αφορούν στην θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας, Σακχαρώδη διαβήτη, στεφανιαίας νόσου, υπέρτασης, για να αποφύγουν άσκοπες εισαγωγές στο νοσοκομείο.
- Δίνουν μεγάλη προσοχή στη δίαιτά μας (όχι αλμυρά, λιπαρά, μεγάλες ποσότητες, πολύ οινόπνευμα).
- Εάν παρουσιαστούν συμπτώματα όπως θωρακικό άλγος, δύσπνοια, ζάλη, συνεχείς αρρυθμίες, πυρετός, να συμβουλευτούν άμεσα τον ιατρό τους.
- Να μειώσουν ή να κόψουν το κάπνισμα. Οι καπνιστές είναι επιρρεπείς στις ιώσεις.
- Η επίσκεψη σε νοσοκομεία και ιατρεία αναβάλλεται για λίγο καιρό εκτός και εάν είναι επείγον. Εάν χρειαστούν συνταγή υπάρχει δυνατότητα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης ή αποστολής των συνταγών με courier ή μέσω κάποιου συγγενικού τους προσώπου.
- Πραγματοποιούν σωματική άσκηση εντός λογικών ορίων (ιδίως περπάτημα) εφόσον οι καιρικές συνθήκες και η διάθεσή μας το επιτρέπουν. Επίσης, διατήρηση καλής ψυχικής διάθεσης εκμεταλλευόμενοι το διαδίκτυο, τα βιβλία και πραγματοποιώντας δουλειές σπιτιού που συνεχώς αναβάλλαμε.
- Βάση των τελευταίων οδηγιών συνιστάται η χρήση της μάσκας σε κλειστούς κοινόχρηστους χώρους (super market, φαρμακεία, νοσοκομεία, τράπεζες). Όσον αφορά στη χρήση των γαντιών δεν θεωρείται απαραίτητη και δεν αντικαθιστά το καλό πλύσιμο των χεριών για 20-30 δευτερόλεπτα.
Δρ. Χριστίνα Χρυσοχόου
Καρδιολόγος, Διευθύντρια ΕΣΥ, Α Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική, Γ.Ν.Α. «Ιπποκράτειο»