Οι μέλισσες για τον ανθρώπινο πολιτισμό αποτέλεσαν ένα πολύ ισχυρό μυθοπλαστικό και κατ’ επέκταση κοινωνικό σύμβολο. Ισχυρό σύμβολο εργασίας, συνεργασίας, σωφροσύνης, αποταμίευσης, ευγενούς προσφοράς, άμυνας, ισορροπίας, αισθητικής … Φοβάμαι ότι τίποτε από όλα αυτά δεν είναι πραγματικό.
Ο άνθρωπος, παρατηρώντας μέλισσες και ανθρώπινες κοινωνίες, έπλασε μυθεύματα γιατί τον εξυπηρετούσαν στην εδραίωση και στην επέκταση του δικού του ηθικού πολιτισμού. Φυτά και μέλισσες, ακατάπαυστα και αμάντευτα, σκαρφίστηκαν έναν συγκλονιστικό στη σύλληψη τρόπο να επικοινωνήσουν τα τελευταία πενήντα πέντε εκατομμυρία χρόνια. Το ένα είδος προσφέρει τροφή και το άλλο ανταποδίδει με ένα ποικιλόμορφο και αποτελεσματικό τρόπο αναπαραγωγής. Δύο διαφορετικά είδη σε μια διαλεκτική συνεργασία. Επικονίαση το ονομάσαμε αυτό το εύρημα και είναι εκπληκτικό στις λεπτομέρειές του. Οι κόκκοι γύρης προσφέρουν εντυπωσιακές εικόνες απερίγραπτης ομορφιάς προσκολλημένες στις κεραίες και στα φτερά των μελισσών. Ο άνθρωπος, εδώ και λίγα εκατομμύρια χρόνια, τρυγάει όλους τους ωφέλιμους καρπούς και χρησιμοποιεί τις μέλισσες για το γλυκό τους μέλι, χωρίς να νοιάζεται ιδιαίτερα για τη συγκλονιστική αυτή σχέση φυτών και μελισσών. Το ίδιο θα έπραττε στη θέση του οποιοδήποτε ευφυές παμφάγο πρωτεύον θηλαστικό, χωρίς ενοχές για το μενού του, αλλά με μέριμνα προστασίας των γευμάτων του.
Με την εδραίωση των αγροχημικών στη γεωργία και στην τροφή μας, οι φυσικοί επικονιαστές εξοντώθηκαν. Οι μέλισσες, πολυπληθή έντομα γαρ, ήταν από τα πρώτα θύματα αυτού του άμετρου πολέμου. Μέλισσες δεν θα υπήρχαν σήμερα, αν δεν υπήρχαν οι φροντίδες των θεραπόντων τους. Μέλισσες δεν θα υπήρχαν σήμερα, αν δεν υπήρχε αυτή η επίμονη και επίπονη προσπάθεια κατανόησης αυτών των μικροσκοπικών φτερωτών πλασμάτων από μια σχεδόν αόρατη επαγγελματική ομάδα ανθρώπων.
Μελισσοκόμους τούς ονομάζουμε και είναι διασπαρμένοι πια στη σύγχρονη κοινωνία μας. Θα ήταν ίσως ευφυές και ωφέλιμο να βοηθήσουμε αυτούς τους αλλόκοτους εργάτες της φύσης, με τις άσπρες μάσκες τους και τις μελισσές τους, με όποιον τρόπο μπορούμε. Χρησιμοποιώντας το λιγότερο δυνατό αγροχημικά που τις σκοτώνουν; Φυτεύοντας λουλούδια όπου μπορούμε, προσκαλώντας τις χρωματιστές πτήσεις τους; Ακουμπώντας στην καθημερινότητά μας μέλι, γύρη, βασιλικό πολτό, πρόπολη; Προσφέροντας απλώς την ανοχή μας στην ακατανόητη αυτή σχέση τους;
Όπως και να δράσουμε, είναι βέβαιο ότι θα είναι μια μεγάλη και θαρρετή παρέμβαση στη ζωή των επόμενων γενιών που θα παλεύουν με τις ραγδαίες αλλαγές του περιβάλλοντος, που ο πολύτιμος πολιτισμός μας έχει προκαλέσει. Η δικιά μας στάση ζωής καθορίζει εν πολλοίς τις τύχες των μελισσοκόμων και τη ζωή των μελισσών, η οποία είναι δεμένη με την επικονίαση της συντριπτικής πλειονότητας των ανθοφόρων φυτών του πλανήτη, που με τη σειρά τους συνυφαίνουν την ποιότητα της τροφής μας. Η αλυσίδα του ευ ζην μας περιέχει και άλλα όντα σαν κι εμάς, αγελαία με κοινές δραστηριότητες. Προσβάλλονται και από ιούς επίσης, όπως σχεδόν όλα τα ζωντανά του ζωικού και φυτικού βασιλείου. Ένας από τους «αγαπημένους» μου μελισσοκομικούς ιούς, λόγω ονόματος και μόνο, είναι ο «ιός της νεφελώδους πτέρυγας» (CWV). Σαν τίτλος ποιητικού κόμικ. Μακριά από μας βέβαια, μιας και δεν υπάρχει φάρμακο ή εμβόλιο για τον CWV στις μέλισσες, παρά μόνο ευρωστία περιβάλλοντος, η απαραίτητη φροντίδα των μελισσοκόμων και όχι συνωστισμός στις κυψέλες! Συγκλονιστικό! Σαν τους ανθρώπους και αυτές! Η ανάγνωση πεντακοσίων είκοσι πέντε λέξεων στην έλλογη ζωή μας δύσκολα θα αντιζυγιάσει τη σιωπή τους. Ίσως το ανήσυχο βουητό τους να μερώσει με τις δράσεις μας.
- 20ή Μαΐου: Παγκόσμια Ημέρα Μέλισσας
- Ο Αλέξανδρος Γκουσιάρης είναι μαθηματικός, γιος και εγγονός αγρότη από το χωριό Ηλιάς της Καρδίτσας. Επέστρεψε εκεί ως παραγωγός βιολογικής ντομάτας και μελιού. Το 2012 βραβεύτηκε με «Βραβείο Ποιότητας» από τον «Γαστρονόμο». Πλέον τα προϊόντα του μικρού χωριού κυκλοφορούν σε πολλές χώρες στο εξωτερικό. Στην περίπτωσή του αναφέρεται το βραβευμένο ντοκιμαντέρ «Όταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες».
*Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στον Γαστρονόμο Μαΐου, τεύχος 169.