Τίμοθι Γκάρτον Ας στην «Κ»: Τα χρήματα να φτάσουν γρήγορα στα κράτη

Τίμοθι Γκάρτον Ας στην «Κ»: Τα χρήματα να φτάσουν γρήγορα στα κράτη

6' 33" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τις αλλαγές, τις ελπίδες και τους κινδύνους που βλέπει για την Ε.Ε. εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού περιγράφει στην «Κ» ο ιστορικός και συγγραφέας Τίμοθι Γκάρτον Ας. Στην αποκλειστική αυτή συνέντευξη ενόψει της συμμετοχής του στο φετινό (ψηφιακό) Φόρουμ των Δελφών (9-12 Ιουνίου), ο διαπρεπής Βρετανός ευρωπαϊστής εκφράζει μεταξύ άλλων τον θαυμασμό του για την υπέρβαση της Αγκελα Μέρκελ και εξηγεί πώς η νέα κρίση επιδρά στις τέσσερις μεγάλες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ενωση.

«Υπάρχει μία γερμανική έκφραση, “να πηδήξεις πάνω από τη σκιά σου”. Αυτό έκανε η Μέρκελ ως μέλος των Γερμανών Χριστιανοδημοκρατών, και ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακό», λέει ο Γκάρτον Ας. «Εσπασε ταυτόχρονα δύο ταμπού: για την αμοιβαιοποίηση του χρέους και για τις επιχορηγήσεις. Είναι κάτι που την ικέτευα να κάνει εδώ και περίπου μία δεκαετία».

Γιατί πιστεύει ότι το έκανε; «Είναι ένα θαυμάσιο παράδειγμα του φαινομένου που ο Χέγκελ αποκαλούσε “η πανουργία της Ιστορίας” το γεγονός ότι η τελική ώθηση για την υπέρβαση αυτή δόθηκε από την απόφαση του Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου στην Καρλσρούη», σημειώνει. Η καγκελάριος, λέει, δεχόταν πιέσεις από την Ευρώπη και σε κάποιο βαθμό στο εσωτερικό της Γερμανίας. Αλλά η ετυμηγορία της Καρλσρούης «έχω την αίσθηση ότι ήταν το κλειδί, γιατί ουσιαστικά έλεγε ότι δεν μπορεί να επωμίζεται όλο το βάρος [διαχείρισης της κρίσης] η ΕΚΤ. Από αυτήν την άποψη, παρότι θεωρώ ότι η απόφαση του δικαστηρίου ήταν εξαιρετικά προβληματική –και σκέφτομαι εν προκειμένω ιδιαιτέρως τις αντιδράσεις της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, που με ανησυχούν πολύ– φαίνεται ότι έδωσε αυτήν την τελική ώθηση».

Πώς κρίνει τη διαχείριση της κρίσης μέχρι σήμερα από την Ε.Ε.; Παρά την πρόωρη καταστροφολογία που συνόδευσε τις αρχικές αστοχίες, σημειώνω, μοιάζει να έχει αντιδράσει πολύ ταχύτερα σε σύγκριση με την ευρωκρίση – και σε ορισμένες πτυχές πολύ πιο συντονισμένα από το ομοσπονδιακό κράτος των Ηνωμένων Πολιτειών. «Θα ήταν δύσκολο να τα πάει χειρότερα από τις Ηνωμένες Πολιτείες υπό τον Ντόναλντ Τραμπ», παρατηρεί ο Γκάρτον Ας.

«Αν και είναι κατανοητό ότι στην αρχή οι πολίτες στράφηκαν ενστικτωδώς στο έθνος τους για προστασία, θεωρώ το γεγονός ότι έκλεισαν τα σύνορα προς άλλους Ευρωπαίους πολίτες, χωρίς κανέναν συντονισμό, εξαιρετικά προβληματικό».

Θα δούμε ξανά στην περίπτωση της πανδημίας την Ευρώπη να προχωράει μπροστά μέσω μιας κρίσης; «Τα σημάδια είναι καλά, αλλά είναι πολύ νωρίς για να πούμε κάτι τέτοιο. Το κρίσιμο τεστ είναι η Ιταλία: θα μπορεί σε έναν χρόνο από σήμερα κάποιος σαν τον Ματέο Σαλβίνι να πει στους Ιταλούς ότι οι Βορειοευρωπαίοι εγκατέλειψαν τη χώρα του για τρίτη φορά, μετά την κρίση του ευρώ και το μεταναστευτικό; Αν δεν μπορεί πειστικά να ειπωθεί κάτι τέτοιο, αυτό θα είναι μία μεγάλη επιτυχία της Ε.Ε. Θα έχει αντιμετωπίσει επιτυχώς όχι μόνο τη διχόνοια που προκάλεσε αρχικά η κρίση του κορωνοϊού, αλλά και το δομικό πρόβλημα της Ευρωζώνης».

Η γραφειοκρατία

Αν ένα σχέδιο σαν αυτό που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή την περασμένη Τετάρτη εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, θα είναι αρκετό για να το πετύχει αυτό; «Κανείς δεν ξέρει, γιατί δεν ξέρουμε πόσο συντριπτική θα είναι η επερχόμενη ύφεση, πόσο μεγάλη θα είναι η απόκλιση μεταξύ Βορρά και Νότου και πόσο γρήγορα μπορούν να φτάσουν τα λεφτά στις χώρες που τα χρειάζονται. Ως γνωστόν, η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία καθυστερεί σημαντικά στην αποδέσμευση κοινοτικών πόρων. Θα πρέπει να επιταχύνει θεαματικά τους ρυθμούς της. Θα γνωρίζουμε πόσο καλά τα πήγε σε έναν χρόνο με 18 μήνες».

Μακροπρόθεσμα, πώς θεωρεί ότι η εμπειρία της πανδημίας θα αλλάξει την Ενωση; «Το μεγαλύτερο ερώτημα είναι αν η Ε.Ε. θα καταφέρει να εντάξει το σχέδιο ανάκαμψης στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία δεν είναι απλά η κορωνίδα της Επιτροπής Φον ντερ Λάιεν· δεν είναι απλά το πιο σημαντικό εγχείρημα το οποίο πρέπει να επιτελέσουμε· είναι επίσης το θέμα που, μαζί με τις θέσεις εργασίας και την κοινωνική ασφάλιση, έχει την περισσότερη σημασία για την ευρωπαϊκή νεολαία». Οπως αναφέρει, σε έρευνα που διοργάνωσε η ερευνητική του ομάδα στην Οξφόρδη τον περασμένο Μάρτιο και διενεργήθηκε από την εταιρεία eupinions, «το 53% των νέων Ευρωπαίων είπε ότι χώρες με αυταρχικά καθεστώτα είναι πιο ικανές να αντιμετωπίσουν την κλιματική κρίση από τις δημοκρατίες. Αρα είναι πολύ σημαντικό αν σε δύο-τρία χρόνια μπορούμε στην Ευρώπη να γυρίσουμε και να πούμε ότι αυτή η άποψη ήταν εσφαλμένη, ότι η ευρωπαϊκή πολιτική για την πράσινη μετάβαση είναι πολύ πιο αποτελεσματική από ό,τι κάνει η Κίνα».

Ευρύτερα, ο Γκάρτον Ας περιγράφει συνοπτικά πώς οι «τέσσερις μείζονες ρωγμές» που προϋπήρχαν στην Ευρώπη –πλην του χάσματος Βορρά – Νότου, αναφέρει το Brexit, την αντιπαράθεση Δύσης – Ανατολής και το ζήτημα της Ρωσίας– επηρεάζονται από τη νέα κρίση: «Στο μέτωπο του Brexit, επιδεινώνει την κατάσταση, γιατί δίνει την ευκαιρία στον Τζόνσον να μας βγάλει οριστικά στο τέλος του χρόνου και να αποδώσει τον οικονομικό πόνο που θα ακολουθήσει στον ιό. Στο ζήτημα Δύσης – Ανατολής είμαι πολύ ανήσυχος, η Ουγγαρία και η Πολωνία μπορούν να απαιτήσουν ως όρο για να συμφωνήσουν στο πακέτο ανάκαμψης να μην υπάρξουν προαπαιτούμενα σχετικά με το κράτος Δικαίου – και αυτά ενώ έχουμε ήδη ουσιαστικά δικτατορία σε ένα κράτος-μέλος της Ε.Ε. Τέλος, σχετικά με τη Ρωσία, η κακή διαχείριση της πανδημίας και η κατάρρευση των τιμών των υδρογονανθράκων αποδυναμώνουν τον Πούτιν, και αυτό είναι θετικό για την Ευρώπη». 

Ποια προσόντα ηγεσίας έχει αναδείξει η πανδημία; Ποια ελαττώματα; Και ποιους θεωρεί ιδανικές ενσαρκώσεις των ιδιοτήτων αυτών; «Η πιο εντυπωσιακή περίπτωση ήταν η Τζασίντα Αρντερν της Νέας Ζηλανδίας· ο χειρότερος ήταν ο Τραμπ. Δεν ξέρω, ίσως και ο Μπολσονάρο. Αλλά η σύσταση του Τραμπ να πίνουμε Dettol νομίζω του δίνει τα πρωτεία», σχολιάζει σαρκαστικά. «Είναι συναρπαστικό το ότι στην αρχή, ανεξαρτήτως προηγούμενης δημοτικότητας και επιπέδου διαχείρισης, όλοι οι ηγέτες απολαμβάνουν τη στήριξη της κοινής γνώμης. Αυτό μας λέει κάτι ενδιαφέρον για τον Homo politicus.

Μετά όμως ξεχωρίζει η ήρα από το στάρι και οι ιδιότητες στις οποίες στέκομαι είναι τρεις: σωστή κρίση για τα επιστημονικά δεδομένα (εξαιρετικό παράδειγμα είναι η Αγκελα Μέρκελ)· συνεπής και αξιοπρεπής επικοινωνία· και ο συνδυασμός ενσυναίσθησης, φροντίδας και κοινής λογικής που επέδειξαν κυρίως γυναίκες στην ηγεσία, ενώ οι άνδρες όλοι μιλούσαν για πόλεμο.

Ο Βρετανός διανοητής προειδοποιεί, τέλος, για τον κίνδυνο που εγκυμονεί η χρήση της τεχνολογίας για την καταπολέμηση της πανδημίας. «Η μεγάλη μου ανησυχία αφορά κυρίως τα μέτρα παρακολούθησης που εφαρμόζονται. Θα ενισχύσουν σημαντικά την ισχύ των αρχών στο επίπεδο της πληροφόρησης και αυτό είναι πάντα επικίνδυνο».

Η Βρετανία

Η συζήτηση στρέφεται στη χώρα του, τη Βρετανία, οι επιδόσεις της οποίας απέναντι στην πανδημία είναι από τις χειρότερες στον κόσμο. Ηταν εν μέρει προϊόν της εμμονής του Μπόρις Τζόνσον με τον Τσώρτσιλ και την ιδέα ότι η Βρετανία μπορεί να σταθεί μόνη της αντί να ακολουθεί το παράδειγμα της ηπειρωτικής Ευρώπης; «Κατά μία έννοια, μακάρι να ήταν αυτό. Στην πραγματικότητα, δεν ήταν μία εσκεμμένη επιλογή, όπως στην περίπτωση της Σουηδίας. Απλά, δυστυχώς, τυχαίνει να έχουμε μία τρομερά ανίκανη κυβέρνηση. Είναι μία κυβέρνηση δεύτερης κατηγορίας, με έναν πρωθυπουργό δεύτερης κατηγορίας, εξαιρετικά ικανό στις σοφιστείες [σ.σ.: bullshitting skills στο πρωτότυπο] όπως κάθε πετυχημένος αρθρογράφος, αλλά που τη στιγμή της κρίσης παίρνει τη λάθος απόφαση». Τον εκπλήσσει ότι ο βασικός σύμβουλος του Τζόνσον, Ντόμινικ Κάμινγκς, παραμένει στη θέση του παρότι παραβίασε τους όρους της καραντίνας; «Δεν έχω απλά εκπλαγεί· είμαι βαθιά σοκαρισμένος και οργισμένος» απαντά ο Γκάρτον Ας. «Δεν μου συμβαίνει συχνά αυτό, γιατί έχω μάθει να έχω χαμηλές προσδοκίες από τους πολιτικούς. Αλλά εξοργίστηκα, γιατί τους είχαμε δώσει μία δεύτερη ευκαιρία: μπορεί να μας είπαν ψέματα για το Brexit, μπορεί να τους θεωρούσαμε ιδεολόγους δευτέρας διαλογής, αλλά έδειχναν να προσπαθούν να κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούσαν απέναντι στον ιό. Υπήρξε μία αίσθηση εθνικής αλληλεγγύης, οι Brexiters και οι Remainers συμπαρατάχθηκαν – όχι όπως οι ΗΠΑ και η Πολωνία, που παρέμειναν διχασμένες. Και μετά συνέβη αυτό. Σε ανθρώπινο επίπεδο, κατανοώ τον Κάμινγκς – σκεφτόταν το παιδί του, πανικοβλήθηκε. Αν είχε αποπεμφθεί, δεν θα υπήρχε ζήτημα. Το ζήτημα προκύπτει επειδή δεν το έκαναν, και αντ’ αυτού επιστράτευσαν την ίδια τακτική του ψεύδους, των υπεκφυγών και της υποκρισίας που έχουμε δει τόσες φορές στο παρελθόν, σε μία κατάσταση που απαιτούσε κάτι διαφορετικό».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή