Οι πρόσφατες εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, που επιβεβαιώνουν την πρόθεση της Τουρκίας να πραγματοποιήσει το σχέδιό της για υφαρπαγή ολόκληρης της θαλάσσιας έκτασης ανατολικά των ελληνικών νησιών, και να μην επιτρέψει στην Ελλάδα να ασκήσει τα νόμιμα δικαιώματά της για απόκτηση ζωνών, όπως η υφαλοκρηπίδα και η ΑΟΖ, αποτελούν τη φυσική εξέλιξη της επικύρωσης του μνημονίου με τη Λιβύη. Και η εξέλιξη αυτή δεν έχει μόνον ως συνέπεια τον αποκλεισμό της Ελλάδας να οριοθετήσει τις δύο παραπάνω ζώνες, αλλά αποκλείει και τη λογική επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης, αφού οι συμβατικές ορέξεις της Τουρκίας αγγίζουν τα 6 ν.μ. της τωρινής αιγιαλίτιδας της χώρας μας.
Πολλοί έχουν μιλήσει για την ανάγκη, εάν η Τουρκία προχωρήσει στην πραγματοποίηση όσων σήμερα βρίσκονται στα χαρτιά, στρατιωτικής απάντησης εκ μέρους της Ελλάδας. Η λύση αυτή δεν μπορεί να είναι παρά το ultimum refugium, στον κατάλογο των επιλογών μας, κι αφού έχουν εξαντληθεί όλα τα ειρηνικά μέσα επίλυσης της διαφοράς με την Τουρκία.
Προηγούνται, λοιπόν, τα μέτρα που προβλέπει το Αρθρο 33 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, από τα οποία η Ελλάδα θα επιλέξει για την επίλυση της διαφοράς. Κι από τη μακρά σειρά ενδεχόμενων λύσεων, προτείνω τη δικαστική επίλυση. Το Διεθνές Δικαστήριο παρουσιάζεται ως το πλέον ενδεδειγμένο μέσο επίλυσης. Εχει σημαντική εμπειρία διευθέτησης, και μια πλούσια νομολογία, η οποία έπειτα από παλινδρομήσεις και ανατροπές έχει κατασταλάξει στα κριτήρια και στις μεθόδους επίλυσης.
Πρώτα από όλα οι ενέργειες της Τουρκίας προκαλούν μια νομική διαφορά. Σύμφωνα με την απόφαση του Διαρκούς Δικαστηρίου Διεθνούς Δικαιοσύνης (του προπάτορα του σημερινού Δικαστηρίου) στην απόφασή του στην υπόθεση των Mavrommatis Palestine Concessions (Jurisdiction, 1934) «μια διαφορά είναι μια διαφωνία σε ένα σημείο του δικαίου ή των πραγματικών περιστατικών, μια σύγκρουση των νομικών απόψεων ή συμφερόντων ανάμεσα σε δύο πρόσωπα». Και είναι καιρός η Ελλάδα να απευθύνει πρόσκληση στη γειτονική χώρα για διαπραγματεύσεις με μοναδικό σκοπό τη σύνταξη συνυποσχετικού για την παραπομπή της διαφοράς στο Διεθνές Δικαστήριο. Ενδεχομένως, η Τουρκία να μην αποδεχθεί την πρόσκληση, ή να διευρύνει τον κατάλογο των θεμάτων που θα επιθυμούσε να υποβληθούν στο Δικαστήριο. Η Ελλάδα θα κρίνει εάν η διεύρυνση είναι προς το συμφέρον της κι ανάλογα θα πράξει.
Αν η Τουρκία αρνηθεί να συζητήσει, ή αν τα αιτήματα φαντάζουν παράλογα, υπάρχει η εναλλακτική λύση, της προσφυγής κατά της Λιβύης. Και σε αυτήν την περίπτωση το κύριο θέμα θα είναι η νομιμότητα του τουρκολιβυκού μνημονίου, καθώς αυτό αγνοεί και καταπατά τα ελληνικά δικαιώματα για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, με βάση τις ανατολικές και νότιες ακτές της Κρήτης. Σε αυτήν την περίπτωση χρειάζονται, επίσης, διαπραγματεύσεις για τη σύνταξη ενός συνυποσχετικού, πράγμα για το οποίο η Λιβύη έχει, μάλιστα, δείξει ότι συμφωνεί. Μια απόφαση του Δικαστηρίου πάνω σε αυτό το θέμα θα έλυνε οριστικά το ζήτημα της νομιμότητας του μνημονίου, και θα αποτελούσε καλό προηγούμενο για την ύπαρξη υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ των ελληνικών νησιών, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί κατά των τουρκικών διεκδικήσεων.
Η Ελλάδα είναι η χώρα που συνεχώς επικαλείται το Διεθνές Δίκαιο. Επομένως και στο σημείο αυτό δεν μπορεί να μην το εφαρμόσει, και να μην αναθέσει στο ανώτατο Δικαστήριο της διεθνούς κοινότητας την επίλυση μιας διαφοράς που πρέπει να επιλυθεί με ειρηνικό τρόπο. Αλλά γρηγορείτε, οι καιροί ου μενετοί.
* Ο κ. Χρήστος Ροζάκης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.