Αναβαθμίστε τον για να δείτε σωστά αυτό το site. Αναβαθμίστε τον browser σας τώρα!
Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη μιλάει στην «Κ», από το Τατόι, για όλα τα ανοιχτά «μέτωπα» και δηλώνει αισιόδοξη.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 14.06.2020 • ΤΟΥ ΣΑΚΗ ΙΩΑΝΝΙΔΗ • ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ
Η πρώτη αίσθηση είναι η μυρωδιά της υγρασίας. Τα παράθυρα είναι ακόμα σφαλιστά για λόγους ασφαλείας και το εσωτερικό φωτίζεται από τις λάμπες των συντηρητών του υπουργείου Πολιτισμού. Η ατμόσφαιρα μέσα στο ανάκτορο του Τατοΐου είναι βαριά σαν την ιστορία του.
«Τις επόμενες μέρες ξεκινάμε τα σωστικά μέτρα για να μην επιδεινωθεί περαιτέρω η κατάσταση του κτιρίου ώστε να εγκατασταθεί αμέσως μετά ο ανάδοχος», λέει στην «Κ» η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, την οποία συναντούμε στον περίβολο του ανακτόρου μαζί με την ομάδα των συντηρητών του υπουργείου για μια διαφορετική συνέντευξη.
Οι πληροφορίες για τον εντοπισμό τεσσάρων αμαξών έφερε το Τατόι ξανά στην επικαιρότητα και τις προηγούμενες μέρες οι φήμες φούντωσαν σχετικά με την προέλευση και τη χρήση τους. Ωστόσο, η κ. Μενδώνη μας λέει ξεκάθαρα ότι οι άμαξες κάθε άλλο παρά άγνωστες ήταν στο υπουργείο.
«Γνωρίζουμε για τις άμαξες από το 2013. Ως εύρημα είχαν παρουσιαστεί στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, καθώς και σε επιστημονική ημερίδα το 2015. Είναι τέσσερις στον αριθμό και δεν ήταν ποτέ 12, όπως έχει γραφτεί κατά καιρούς. Αυτό το νούμερο είναι αυθαίρετο. Μακάρι να είχαν βρεθεί περισσότερες», επισημαίνει.
Η αξιοποίηση του Τατοΐου και η μετατροπή του ανακτόρου σε μουσείο, σε συνδυασμό με την αναπτυξιακή αξιοποίηση του πρώην βασιλικού κτήματος των 44.000 τ.μ. είναι ένα από τα μεγάλα έργα του υπουργείου Πολιτισμού (ΥΠΠΟ) που στο σύνολό του θα ολοκληρωθεί μέσα στην επόμενη δεκαετία.
Από το 2012 τα ψηλοτάβανα δωμάτια του ανακτόρου έχουν αδειάσει από τις χιλιάδες αντικείμενα που βρέθηκαν στο εσωτερικό και έχουν καθαριστεί επιμελώς. Η σκοτεινιά που απλώνεται στους τοίχους υποδηλώνει την έκταση της μούχλας και τους μύκητες που πολιορκούν το ανάκτορο και η μάσκα εδώ μέσα ήταν υποχρεωτική πολύ πριν από την επιδημία του κορωνοϊού.
Καθώς προχωράμε μέσα από τα δωμάτια με τα περίτεχνα τζάκια από πεντελικό μάρμαρο, βλέπουμε σημάδια από την πυρκαγιά που ξέσπασε το 1974, τα ξύλινα ράφια που κάποτε φιλοξενούσαν βιβλιοθήκες, τις μεταξωτές κουρτίνες που ακόμη στέκουν κρεμασμένες στην αίθουσα υποδοχής.
Αυτό ωστόσο που δεν ήταν γνωστό, μέχρι πριν από λίγους μήνες, είναι το δωμάτιο που φιλοξενούσε την ιδιωτική αίθουσα προβολής της βασιλικής οικογένειας, ένα Home Cinema της δεκαετίας του ’50 που βρέθηκε άθικτο από τον χρόνο. Τα μπάζα που είχαν καταπέσει εκεί έφραζαν την είσοδό του. Στην επόμενη ζωή του ανακτόρου η αίθουσα θα προβάλει ντοκιμαντέρ και φιλμ για την ιστορία του.
Οι συντηρητές μάς δείχνουν το δωμάτιο της Φρειδερίκης, την κρεβατοκάμαρα της Αννας Μαρίας και του Κωνσταντίνου, το γραφείο του Γεωργίου Α΄, αλλά την επόμενη στιγμή δεν μπορώ να θυμηθώ καμία λεπτομέρεια. Οταν δεν υπάρχουν οι άνθρωποι, τα αντικείμενα είναι αυτά που δίνουν ζωή και προσωπικότητα σε έναν χώρο. Γι’ αυτό, μας λέει η κ. Μενδώνη, αυτά θα επιστρέψουν.
«Το ανάκτορο θα γίνει μουσείο του εαυτού του. Δεν είναι στην καλύτερη κατάσταση σήμερα, αλλά μας επιτρέπει να το αποκαταστήσουμε. Οφείλει μεγάλο μέρος της φθοράς του στην ιδεοληψία», επισημαίνει. Εξωτερικά, κατά την προμελέτη, θα αποκατασταθεί στην περίοδο του Γεωργίου Α΄. Εσωτερικά, ο σχεδιασμός του υπουργείου είναι να διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να τεκμηριώνονται όλες οι ιστορικές περίοδοί του. «Τα αντικείμενα που θα συντηρηθούν θα επιστρέψουν στις θέσεις τους, όχι πίσω από βιτρίνες αλλά ανοιχτά για να τα βλέπει το κοινό. Ακόμη και τα φορέματα που έχουν σωθεί θα επιστρέψουν στην γκαρνταρόμπα τους».
Η μελέτη σκοπιμότητας που είναι σε φάση ολοκλήρωσης θα δείξει τον δρόμο για την αξιοποίηση του κτήματος των 44.000 στρεμμάτων και τη μορφή του φορέα που θα το διαχειριστεί. Υπάρχει ακόμη πολλή δουλειά να γίνει και το επόμενο διάστημα τουλάχιστον 500 νέα χαρτοκιβώτια θα ανοίξουν και το νέο υλικό θα καταγραφεί στα καινούργια τολ που απέκτησε το υπουργείο με ιδιωτική χορηγία.
Σε ένα από αυτά θα ξεκινήσει η συντήρηση της πολυτελούς Rolls Royce Silver Cloud του ’65 και των άλλων οχημάτων που τώρα είναι στο Βουστάσιο και μέσα στο καλοκαίρι θα είναι επισκέψιμα για το κοινό. Αν όλα πάνε καλά με την εξέλιξη της πανδημίας (και τη μόνιμη εγκατάσταση ρεύματος) το Τατόι ίσως να αποκτήσει κάτι από τη παλιά του αίγλη τα φετινά Χριστούγεννα.
Προτεραιότητα, σήμερα, είναι για την υπουργό η ολοκλήρωση της Εθνικής Πινακοθήκης και η επιτάχυνση της επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (ΕΑΜ). Το εργοτάξιο στην Πινακοθήκη έκανε «κοιλιά» λόγω κορωνοϊού, αλλά τώρα γίνεται προσπάθεια να ανακτηθεί ο χαμένος χρόνος, καθώς ο στόχος των εγκαινίων παραμένει η 25η Μαρτίου 2021. Στο έργο του ΕΑΜ το ΥΠΠΟ, σε συνεργασία με το υπουργείο Περιβάλλοντος και τον Δήμο Αθηναίων, προσπαθεί να λύσει τις θεσμικές δυσκολίες του ευρύτερου τετραγώνου και ετοιμάζει ένα τοπικό χωρικό σχέδιο για τον μελετητή.
– Το ΕΑΜ θα είναι το πρώτο μουσείο που θα μετατραπεί σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ);
– Το φθινόπωρο θα μπορούμε να πάμε στη Βουλή το νομοθέτημα για τη μετατροπή των μεγάλων μουσείων σε ΝΠΔΔ. Εκτός του ΕΑΜ σε ΝΠΔΔ θα μετατραπούν το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Αθηνών, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, το Αρχαιολογικό και το Βυζαντινό της Θεσσαλονίκης. Μελετάμε ένα, δύο μουσεία ακόμα, όπως το Μουσείο Ασιατικής Τέχνης. Το ποια μουσεία θα είναι θα συνδέεται απολύτως με την προοπτική της βιωσιμότητάς τους. Θεωρούμε ότι το να αποκοπούν από τη λογική μιας δημόσιας υπηρεσίας μπορεί να τους δώσει διαφορετικές προοπτικές.
– Σκέφτεστε να κάνετε κι άλλες αλλαγές στην αρχαιολογική υπηρεσία; Εχετε δει πώς λειτουργεί το μοντέλο των ενοποιημένων εφορειών αρχαιοτήτων.
– Παρά τις δυσκολίες σε ορισμένες περιπτώσεις, το μοντέλο της ενοποίησης λειτουργεί πιο αποτελεσματικά για τον πολίτη. Υπηρεσιακά κάνουν με τον ίδιο τρόπο τη δουλειά τους και θα συνεχίσουν να την κάνουν. Ενδεχομένως, να χρειάζονται κάποιες αλλαγές, πράγμα που σημαίνει τροποποίηση στο οργανόγραμμα. Δεν είναι κάτι που θα μας απασχολήσει το 2020, αλλά δεν μπορώ να το αποκλείσω για τη συνέχεια.
– Θα προχωρήσετε σε κρίσεις προϊσταμένων;
– Οι κρίσεις προϊσταμένων θα ξεκινήσουν. Από τον Σεπτέμβριο θα εκκινήσουν και οι διαδικασίες για τους νέους γενικούς διευθυντές.
Το νέο ΤΑΠΑ θα μετονομαστεί σε Οργανισμό Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων και θα στελεχωθεί με ανθρώπους της αγοράς και των νέων τεχνολογιών. Οπως επισημαίνει η κ. Μενδώνη, το υφιστάμενο δυναμικό περιλαμβάνεται στο νέο οργανόγραμμα, ενώ συνολικά οι θέσεις στελεχών που προβλέπονται στον νέο οργανισμό είναι σχεδόν 300. Ενα σημείο τριβής πολλών ετών είναι όμως η σύνδεση των εξαιρέσιμων υπαλλήλων του υπουργείου με το ΤΑΠΑ. Αυτό θα αλλάξει; «Οταν αυτά εξορθολογίζονται δεν δημιουργούν προβλήματα. Δεν είναι θέμα αν τα εξαιρέσιμα πληρώνονται από το ΥΠΠΟ ή από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων. Αυτό που πρέπει να επιβεβαιώνεται είναι ότι τα εξαιρέσιμα είναι γενόμενα. Νομίζω υπάρχουν σήμερα μηχανισμοί που μπορούν να τα ελέγχουν».
– Παρουσιάσατε πρόσφατα το σχέδιο αναδιάρθρωσης του ΤΑΠΑ και είπατε ότι μέσα από τον νέο οργανισμό θα στηριχθεί και ο σύγχρονος πολιτισμός. Πώς θα γίνει αυτό;
– Στον 21ο αιώνα κληρονομιά δημιουργείται κάθε μέρα. Επομένως, η ανάπτυξη συνεργειών ανάμεσα στην πολιτιστική κληρονομιά και στον σύγχρονο πολιτισμό δεν είναι απλώς κάτι δεδομένο. Είναι και αναγκαίο. Γίνεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια. Μέχρι σήμερα ο οργανισμός του ΤΑΠΑ αφορούσε μόνο την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Μέσα, όμως, από τις συνέργειες μπορείς να υποστηρίξεις και τη σύγχρονη δημιουργία. Μια ενδεχόμενη συνεργασία ανάμεσα σε κάποιον εποπτευόμενο ή φορέα της ελεύθερης αγοράς και στην Αρχαιολογική Υπηρεσία γιατί να μην χρηματοδοτηθεί από το ΤΑΠΑ;
– Με τα έσοδα τι θα κάνετε;
– Φέτος είναι μια πολύ δύσκολη χρονιά. Αρκεί να σας πω ότι τις δύο τελευταίες εβδομάδες του Μαΐου του 2019 είχαμε περίπου 205.000 επισκέπτες. Στο ίδιο διάστημα φέτος ήταν μόλις 3.500. Θέλουμε να είμαστε αισιόδοξοι. Οι ειδικοί λένε ότι θα υπάρξει επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Προσπαθούμε να ενισχύσουμε τα έσοδα μέσω των πωλητηρίων, αν και λόγω κορωνοϊού δεν θα βρίσκονται στο επίπεδο που θα θέλαμε. Ομως, θα έχουν πολλά νέα προϊόντα και υπολογίζουμε ότι οι επισκέπτες θα επενδύσουν κάτι περισσότερο από το μισό ευρώ κατά μέσον όρο που επένδυαν τα προηγούμενα χρόνια. Ολοκληρώνονται και οι διαδικασίες για τη μίσθωση 18 αναψυκτηρίων που ήταν κλειστά τα προηγούμενα πέντε χρόνια. Και, φυσικά, χρειάζεται καλύτερη διαχείριση διαφόρων άλλων ακινήτων του ΤΑΠΑ, όπως τα ακίνητα στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου, για τα οποία δεν έχουν καταβληθεί ενοίκια. Το είχε επισημάνει η κ. Χατζηπέτρου, το προχωράει ο κ. Νταής. Πρόκειται για ένα ποσό της τάξεως των 500.000 ευρώ.
– Ο εξωτερικός τουρισμός «ανοίγει» και επισήμως από αύριο. Είναι όλα έτοιμα; Εχουν ληφθεί όλα τα μέτρα ασφαλείας;
– Εχουμε πάρει σαφείς οδηγίες από τον ΕΟΔΥ και έχουμε δώσει εντολή για την απόλυτη τήρηση του υγειονομικού πρωτοκόλλου, ακόμα και αν χρειαστεί να γίνουμε δυσάρεστοι. Δεν γίνεται επειδή κάποιος μπορεί να μη θέλει να φορέσει τη μάσκα του να θέτει σε κίνδυνο τους υπόλοιπους.
– Το αναβατόριο στην Ακρόπολη;
– Το αναβατόριο δεν θα είναι έτοιμο. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό, θα ήταν έτοιμο στο τέλος Ιουνίου, αλλά το εργοστάσιο της Ιταλίας έκλεισε για 70 ημέρες και ακόμα δεν έχει επιστρέψει σε κανονικούς ρυθμούς. Υπάρχει ισχυρή πίεση από το Ιδρυμα Ωνάση που χρηματοδοτεί το έργο προς το εργοστάσιο της Ιταλίας και από το υπουργείο Πολιτισμού, ώστε ο χρόνος να επισπευσθεί όσο γίνεται περισσότερο.
– Κυρία υπουργέ, η τροπή που πήρε η υπόθεση του δεκαώροφου ξενοδοχείου με τις αντεγκλήσεις, την εμπλοκή της Εφορείας Αθηνών, τις αλλεπάλληλες συνεδριάσεις στο ΚΑΣ, ήταν μια δυσφήμηση για τις υπηρεσίες του ΥΠΠΟ;
– Θα έλεγα ότι ήταν λάθος η διαχείριση που έγινε το 2017-18, διότι αν τότε είχαν προσέξει λίγο περισσότερο τα πράγματα, δεν θα είχαν ανεγερθεί τα συγκεκριμένα ξενοδοχεία. Και επίσης, ακόμα και όταν ανεκλήθη από την κ. Ζορμπά η προηγούμενη απόφαση, νομίζω του 2017, και τότε, με το πρόσχημα ότι υπάρχει εκκρεμοδικία από το ΣτΕ, το θέμα δεν εισήχθη στο ΚΑΣ, πράγμα που πράξαμε τον Μάρτιο, όταν πια είχε εκδοθεί η απόφαση του ΣτΕ. Είχε γίνει μια αυτοψία την άνοιξη του 2019, αλλά το θέμα παρέμεινε σε εκκρεμότητα. Νομίζω ότι ήταν πολύ γενναία η γνωμοδότηση του ΚΑΣ να γκρεμιστούν δύο όροφοι συν τις απολήξεις για να προστατευτεί το μείζον αγαθό, που είναι η Ακρόπολη.
– Υπάρχει εδώ μια κριτική από την αντιπολίτευση που λέει γιατί δεν περιμένατε την απόφαση του ΣτΕ που καθόρισε τα ύψη των κτιρίων στην Ακρόπολη στα 21 μέτρα, πριν εισάγετε το θέμα στο ΚΑΣ.
– Το ΣτΕ αποφάσισε για το ξενοδοχείο στη Φαλήρου 5 τον Νοέμβριο του 2019 και τότε ζήτησε την επανεισαγωγή του θέματος στο ΚΑΣ. Μεσολάβησε ο χρόνος Δεκεμβρίου - Μαρτίου επειδή έπρεπε να γίνει σειρά από αλληλογραφία μεταξύ των υπηρεσιών του υπουργείου, του Δήμου Αθηναίων και της πολεοδομίας και γι’ αυτό φτάσαμε στον Μάρτιο. Επομένως, το ΥΠΠΟ και το ΚΑΣ ήταν απολύτως συμβατά με την απόφαση του ΣτΕ. Μετά εκδόθηκε η απόφαση του δικαστηρίου που ορίζει τα ύψη στα 21 μ. για όλα τα νέα κτίρια. Δεν είδα την αντιπολίτευση όταν ήταν κυβέρνηση να πάρει απόφαση να γκρεμίσει πολυκατοικίες που είναι πάνω από τα 21 μέτρα. Ακόμα και σε αυτό το θέμα η πολιτική της ήταν μάλλον παρελκυστική.
– Πιστεύετε ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών ήταν «ελαστική» σε σχέση με τα ύψη των κτιρίων;
– Θυμάμαι πολύ καλά περίπτωση κτιρίου που η ΕΦΑ έφερε στο ΚΑΣ και το κτίριο από 9ώροφο έγινε 7ώροφο. Η υπηρεσία γενικά λειτουργούσε με τον τρόπο που της επέβαλλε το θεσμικό της πλαίσιο. Τώρα, το τι συνέβη τη συγκεκριμένη περίοδο, που ενώ υπήρχε απόφαση το 2014 του υπουργού Πολιτισμού, η οποία έδινε εντολή όταν ολοκληρωθεί η ανασκαφή να υποβληθούν προς έλεγχο τα τελικά σχέδια στην κεντρική υπηρεσία, δεν μπορώ να το ξέρω. Δεν πρέπει να αδικούμε όμως την αρχαιολογική υπηρεσία διότι αν έχουν σωθεί πολλά πράγματα στην Ελλάδα, σώθηκαν με τη φροντίδα και ίσως την καθ’ υπερβολήν μέριμνα της υπηρεσίας.
– Κυρία υπουργέ, υπάρχει η κριτική για το πρόγραμμα «Ολη η Ελλάδα ένας πολιτισμός», ότι ωφελεί πολύ λίγο την ελεύθερη αγορά. Τι απαντάτε;
– Οταν διά του προγράμματος αυτού εξασφαλίζεται εργασία σε 750 καλλιτέχνες, δημιουργούς, τεχνικούς και 500 άτομα υποστηρικτικών επαγγελμάτων, το πρόγραμμα δεν είναι πανάκεια, αλλά μια σημαντική ενίσχυση.
– Τα κλειστά θέατρα θα μπορούν να λειτουργήσουν τον χειμώνα;
– Θα λειτουργήσουν τα κλειστά θέατρα, αλλά υπό ποιες προϋποθέσεις είναι ακόμα νωρίς να το πούμε. Υπάρχει και το θέμα τού πόσα θέατρα, πόσες σκηνές αντέχει η Αθήνα. Αυτό είναι ένα ζήτημα που πρέπει να το επανεξετάσουμε όλοι.
– Θα πάρετε συγκεκριμένα μέτρα για το βιβλίο;
– Ετοιμάζουμε τους επόμενους μήνες μέτρα που θα πάρουν σάρκα και οστά. Θέλουμε να συσταθεί αυτός ο φορέας που θα αναλάβει την πολιτική του βιβλίου και στον οποίο θα εκπροσωπούνται και τα συναρμόδια υπουργεία. Επίσης, σε συνεργασία με τον ΟΑΕΔ ετοιμάζουμε ένα κοινό πρόγραμμα με το οποίο θα δώσουμε σε ανέργους κουπόνια για αγορές βιβλίων.
Συνέντευξη: ΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ
Φωτογραφίες: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ
Για την Kαθημερινή και το Kathimerini.gr.
14.06.2020