Από τα πρώτα λεπτά μιας κουβέντας μαζί του, γίνεται ολοφάνερο πως ο Αλέξης Πατέλης είναι ένας άνθρωπος που δεν σταματάει ποτέ να σκέφτεται. Οι προτάσεις του είναι λακωνικές, πάντα στοχευμένες, δίχως χρωματισμούς και αχρείαστες λεπτομέρειες – σίγουρα δεν θυμίζουν κάποιον που ασχολείται με τον πολιτικό βίο. Κι όμως, έπειτα από ένα λαμπρό ξεκίνημα στο Princeton πλάι στον πρώην επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας της ΗΠΑ, Μπεν Μπερνάνκι, και μια πολυετή καριέρα στις χρηματοοικονομικές πρωτεύουσες του κόσμου, ο 50χρονος οικονομολόγος είναι πλέον ο προϊστάμενος στο οικονομικό γραφείο του πρωθυπουργού. Πρόκειται σαφώς για ένα επαγγελματικό άλμα που σπάνια συναντά κανείς.
Ως μεγαλύτερα όπλα στη νέα πραγματικότητα, ο κ. Πατέλης ξεχωρίζει τον ρεαλισμό και το σχολείο των αγορών διότι «πάνω που νομίζεις πως έχεις καταλάβει τι συμβαίνει, κάτι καινούργιο πετάγεται από το πουθενά, και σου αλλάζει τον τρόπο που βλέπεις τα πράγματα» όπως αναφέρει. Για πολλούς λόγους –τους οποίος ξεδιπλώνει με αυτοπεποίθηση κατά τη διάρκεια του γεύματός μας– θεωρεί την οπτική που φέρνει στην κυβέρνηση διαφορετική. Ξεκινάμε την κουβέντα μας, λοιπόν, με ένα εύλογο ερώτημα: πώς και γιατί αποφάσισε ένας άνθρωπος σαν τον κ. Πατέλη να ασχοληθεί με τα κοινά;
– Είστε από τους λίγους που επέστρεψαν στην Ελλάδα στις αρχές της δύσκολης αυτής δεκαετίας, έπειτα από μια επιτυχημένη καριέρα στο εξωτερικό. Τι σας οδήγησε σε αυτή την επιστροφή;
– Δεν χρησιμοποιώ τη λέξη «επέστρεψα», αλλά «ήρθα». Συνολικά έζησα 7 χρόνια στις ΗΠΑ και 11 στο Ηνωμένο Βασίλειο. Από επαγγελματικής πλευράς, ήθελα πάντα να κάνω κάτι δικό μου, και μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση έκρινα πως ήταν η σωστή στιγμή. Ιδρυσα τη δική μου εταιρεία, όπου ουσιαστικά έκανα την ίδια δουλειά που έκανα πριν, ως αναλυτής της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά χωρίς το πλαίσιο μιας τράπεζας. Από προσωπικής πλευράς, μαζί με τον σύντροφό μου –δεν είναι Ελληνας, αν και θέλει να γίνει– με τον οποίο παντρευτήκαμε το 2009, ήρθαμε στην Ελλάδα και μας άρεσε. Οι πελάτες μου ήταν όλοι στο εξωτερικό, αλλά δεν τους ενδιέφερε πού ήταν η φυσική μου παρουσία –για χρόνια μερικοί νόμιζαν πως ήμουν ακόμα στο Λονδίνο!– αλλά αν τους προσφέρω καλές υπηρεσίες.
– Πόσο δύσκολο ήταν λοιπόν να κάνετε τη μετάβαση από τον πλήρη αυτοέλεγχο που απολαμβάνατε, στη θέση του συμβούλου του πρωθυπουργού;
– Δεν νομίζω πως είναι και τόσο διαφορετικό. Και στην προηγούμενή μου δουλειά, ως σύμβουλος-αναλυτής, με ανθρώπους είχα να κάνω. Τώρα αν ήταν ξένοι, και όχι Ελληνες, όλοι άνθρωποι είμαστε. Πέρα από τους αριθμούς και την αγάπη για τα οικονομικά, και οι δύο δουλειές προϋποθέτουν να ακούς τον άλλον, να καταλαβαίνεις τι χρειάζεται και ποια η οπτική του γωνία, και να μαθαίνεις να συνεργάζεσαι με διαφορετικούς ανθρώπους.
– Στην πολιτική οι ευκαιρίες για αλλαγές είναι πολύ λίγες. Ποιες είναι οι μεγάλες προτεραιότητες που θέλετε να προωθήσετε από τον ρόλο του οικονομικού συμβούλου του πρωθυπουργού;
– Δεν νομίζω πως είναι μονάχα θέμα πολιτικής – σε κάθε δουλειά πρέπει να έχει κανείς προτεραιότητες, αλλιώς πολύ γρήγορα χάνεσαι στην καθημερινότητα. Η οικονομική πραγματικότητα είναι η εξής: η χώρα δεν μπορεί να υποτιμήσει το νόμισμά της. Οπότε η πολιτική μας πρέπει να στηρίζει τις εξαγωγές, αλλά και να αποθαρρύνει τις εισαγωγές. Δηλαδή ναι στην παραγωγή και όχι στην κατανάλωση. Οι αλλαγές στη φορολογία πρέπει να είναι σε αυτές τις κατευθύνσεις. Μεγαλύτερη προτεραιότητα, λοιπόν, πρέπει να είναι η μείωση του μη μισθολογικού εργατικού κόστους και του κόστους παραγωγής. Αλλά και η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, διότι είναι στη βάση της η μεγαλύτερη κοινωνική αδικία από όλες. Σε όλο αυτό η δική μου συμβολή πιστεύω είναι να προσφέρω μία οπτική λίγο διαφορετική από τους άλλους, από την εμπειρία μου στο εξωτερικό, και με βάση τις βασικές αρχές της οικονομικής επιστήμης. Από κει και πέρα ο πρωθυπουργός ακούει και συνθέτει. Είναι από τα μεγάλα του προτερήματα ως ηγέτη.
– Υστερα ήρθε ο κορωνοϊός, αλλάζοντας σαφώς την εικόνα της οικονομικής πραγματικότητας. Ποιες στιγμές ξεχωρίσατε και πώς θα κινηθείτε από εδώ και πέρα;
– Η έλευση της πανδημίας άλλαξε τις προτεραιότητές όλων. Δεν θα μιλήσω για τα επιδημιολογικά, διότι προφανώς δεν είμαι ο ειδικός. Οι βασικές αρχές στη δουλειά παραμένουν οι ίδιες. Σοβαρότητα, προσήλωση στον στόχο, και αντικειμενική ανάλυση των δεδομένων. Σε επαγγελματικό επίπεδο το πιο σημαντικό είναι το να είναι κανείς συστηματικός. Θυμάμαι στην αρχή της καριέρας μου, πολλά χρόνια πριν, είχα πετύχει ένα στέλεχος στο ασανσέρ σε ένα ουρανοξύστη στη Νέα Υόρκη και τον είχα ρωτήσει, ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας. Μου είχε κάνει εντύπωση η απάντησή του: «70% της επιτυχίας είναι να κάνεις τη δουλειά σου, κάθε μέρα που περνάει, συνεχώς και ακατάπαυστα». Η επιτυχία της κυβέρνησης δεν θα κριθεί σε κάποιο ταξίδι σε 7 μήνες, αλλά στην ικανότητά της να αποδίδει συνεχώς, και ακατάπαυστα. Και φυσικά να αλλάξει την Ελλάδα.
Από κει και πέρα έχουμε μπροστά μας δύο θέματα. Πρώτα, να σταθούμε στο πλάι των συνανθρώπων μας και να στηρίξουμε την οικονομία. Δεν έχει τελειώσει η κρίση ακόμα, έχουμε δουλειά. Και δεύτερον, να εκμεταλλευθούμε το καλό όνομα που δημιουργήθηκε για την Ελλάδα από την αποτελεσματικότερη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης για να προσελκύσουμε επενδύσεις. Είναι μία πολύ σημαντική παρακαταθήκη για το μέλλον.
Τεράστια ευθύνη
– Ποια είναι η στρατηγική για τα 32 δισ. που αναμένεται να έρθουν από την E.E.;
– Δεν έχει έρθει τίποτα ακόμα, ας μην προτρέχουμε, έχουμε μία διαπραγμάτευση ακόμα μπροστά μας. Ως κυβέρνηση έχουμε μια τεράστια ευθύνη να χρησιμοποιήσουμε τους πόρους αυτούς με πειθαρχία, σύνεση και προσοχή. Δεν πρέπει να επαναλάβουμε τα λάθη του παρελθόντος. Αυτό σημαίνει ότι το καλοκαίρι πρέπει να εργαστούμε πάνω σε ένα πλάνο που θα βασίζεται σε οικονομικές αρχές και προτεραιότητες. Βέβαια δεν ανακαλύπτουμε την πυρίτιδα. Η κυβέρνηση εξελέγη πάνω σε ένα τολμηρό μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα. Θα το προσαρμόσουμε στα νέα δεδομένα μετά τον κορωνοϊό και θα το συζητήσουμε και με τους εταίρους μας. Εν τω μεταξύ, όμως, η νομοθετική πρωτοβουλία συνεχίζεται, με 19 νομοσχέδια ήδη να έχουν μπει σε μία σειρά εισόδου στην Ολομέλεια.
«Ο κόσμος με τον οποίο συνεργάζομαι στην κυβέρνηση ξέρει πως είμαι γκέι και δεν τους νοιάζει. Ο πρωθυπουργός προφανώς και έχει γνωρίσει τον σύζυγό μου, όπως έχω γνωρίσει και εγώ τη σύζυγό του», λέει ο Αλέξης Πατέλης. (ΦΩΤ. ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΑΛΙΑΣ)
Είναι σημαντικό να ξέρεις ποιος είσαι, να αποδέχεσαι τον εαυτό σου
– Μου επιτρέπετε να αγγίξουμε ένα ζήτημα πιο προσωπικό; Εχετε επιλέξει να ζήσετε ανοιχτά δίχως να κρύψετε τη σεξουαλικότητά σας, όντας ένας από τους πρώτους που το κάνουν ενώ συμμετέχουν σε κυβέρνηση. Τι σας οδήγησε σε αυτή την απόφαση; Ποιες είναι οι δυσκολίες;
– Η αιτία είναι πως είμαι ομοφυλόφιλος. Ξέρω ποιος είμαι, και δεν ντρέπομαι για αυτό. Αντιθέτως είμαι πολύ ευτυχισμένος, οπότε δεν βλέπω κάποιο ζήτημα. Το με ποιον ή ποια είσαι είναι ένα ζήτημα κοινωνικό –με την έννοια ότι ο άνθρωπος είναι ον κοινωνικό– και όχι απλώς ένα ζήτημα προσωπικό. Ταυτόχρονα στη ζωή είναι πολύ σημαντικό να ξέρεις ποιος είσαι, και να αποδέχεσαι τον εαυτό σου, πρώτα από όλα εσύ ο ίδιος.
Μέχρι στιγμής δεν έχω αντιμετωπίσει πρόβλημα. Καμιά φορά είναι κουραστικό που ως ομοφυλόφιλος πρέπει ουσιαστικά να κάνεις «coming out» σε όποιον συνεργάζεσαι επαγγελματικά σε τακτική βάση, αλλά το έχω συνηθίσει και ξέρω πώς να το κάνω. Ο κόσμος με τον οποίο συνεργάζομαι στην κυβέρνηση ξέρει πως είμαι γκέι και δεν τους νοιάζει. Ο πρωθυπουργός προφανώς και έχει γνωρίσει τον σύζυγό μου, όπως έχω γνωρίσει και εγώ τη σύζυγό του.
– Πρόσφατα, ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. δημοσίευσε μια έρευνα που δείχνει πως οι διακρίσεις κατά της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ στη χώρα παραμένουν σε υψηλό επίπεδο. Ποια είναι τελικά η πραγματικότητα για έναν ομοφυλόφιλο στη σημερινή Ελλάδα;
– Hμουν τυχερός να μην αντιμετωπίσω σοβαρά προβλήματα ως γκέι. Σε μεγάλο βαθμό αυτό οφείλεται στο ότι είχα την τύχη να ζήσω στο εξωτερικό, όπου είχα την ευκαιρία να κατασταλάξω και να καταλάβω τον εαυτό μου, όπως επίσης και η οικογένειά μου, που με αγκάλιασε αμέσως. Αλλοι δυστυχώς δεν είναι τόσο τυχεροί. Υπάρχουν ακόμα μεγάλες προκαταλήψεις στην Ελλάδα και ομοφυλόφιλοι που αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα ενός ομοφυλόφιλου στην Ελλάδα σήμερα, κατά την άποψή μου, δεν είναι κατά βάση νομοθετικό –αν και υπάρχουν ακόμα προφανώς περιθώρια βελτίωσης, ειδικά στον εργασιακό τομέα– αλλά κυρίως ζήτημα ορατότητας. Δεν έχουμε διαφορετικές εικόνες Ελλήνων ομοφυλοφίλων, δεν έχουμε την εικόνα ενός γκέι ποδοσφαιριστή, μιας λεσβίας σε ένα χωριό, ενός γκέι σπασίκλα, μιας λεσβίας κωμικού – πόσο μάλλον αμφίφυλων, τρανς ή intersex.
Είναι λοιπόν συνειδητή επιλογή μου η σημερινή συνέντευξη. Οταν δεν βλέπεις κάτι, θεωρείς αυτομάτως πως δεν υπάρχει. Και δεν έχουμε καταλάβει ακόμα ως κοινωνία, πως η διαφορετικότητα είναι κάτι θετικό, όχι αρνητικό, διότι όταν ερχόμαστε σε επαφή με κάτι καινούργιο, μαθαίνουμε και οι ίδιοι κάτι για τον εαυτό μας, και γινόμαστε καλύτεροι. Γι’ αυτό και οι μεγάλες πολυεθνικές, παγκοσμίως, έχουν τη διαφορετικότητα ως προτεραιότητά – διότι μία επιχείρηση με διαφορετικούς ανθρώπους είναι μία καλύτερη επιχείρηση, μια πιο επιτυχημένη επιχείρηση. Θα επιχειρήσουμε να τα συζητήσουμε αυτά και πολλά άλλα στο ανοιχτό διαδικτυακό συνέδριο «Human rights in business» που διοργανώνεται στις 25 Ιουνίου.
Η συνάντηση
Βρεθήκαμε στη Δεξαμενή, στην καρδιά του Κολωνακίου, μια ηλιόλουστη Τετάρτη. Παραγγείλαμε φακές με κους κους, μανιτάρια και κατσικίσιο τυρί και κρητικό ντάκο με ντομάτα, ξινομυζήθρα και ελαιόλαδο, και ήπιαμε νερό. Ο λογαριασμός ήταν 14 ευρώ και 80 λεπτά.
Οι σταθμοί του
1970
Γεννιέται στην Αθήνα.
1991
Σπουδάζει οικονομικά και μαθηματικά στο Sussex της Αγγλίας.
1997
Ολοκληρώνει το διδακτορικό του στα οικονομικά, στο Princeton των ΗΠΑ.
1997
Εργάζεται στο τμήμα Οικονομικής Ανάλυσης της Goldman Sachs στη Νέα Υόρκη.
2006
Αναλαμβάνει Managing Director στη Merrill Lynch, στο Λονδίνο.
2009
Παντρεύεται στο Λονδίνο και μετακομίζει στην Αθήνα.
2019
Αναλαμβάνει οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού.