«Οι πρωτοποριακές ραδιοφωνικές παρεμβάσεις του Παύλου Μπακογιάννη από το μικρόφωνο της Βαυαρικής Ραδιοφωνίας κράτησαν ζωντανή την ελπίδα για αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967», γράφει ο Νίκος Παπαναστασίου στην εισαγωγή του βιβλίου του «Αντίσταση από μικροφώνου. Ο Παύλος Μπακογιάννης απέναντι στη δικτατορία των συνταγματαρχών», το οποίο κυκλοφορεί σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.
«Το πάθος του για ενημέρωση μετατράπηκε τότε σε αδιάλειπτη μέριμνα για την ηθική τόνωση και την πολιτική αφύπνιση των Ελλήνων μεταναστών στη Γερμανία», συνεχίζει ο συγγραφέας. «Χάρη στον Παύλο Μπακογιάννη οι ακροατές της ελληνικής εκπομπής της Βαυαρικής Ραδιοφωνίας σχημάτιζαν μια πλήρη εικόνα για την πολιτική κατάσταση, το πλέγμα εξουσίας και τις αντιδικτατορικές δραστηριότητες στην Ελλάδα, η οποία συνδυαζόταν πάντα με αιχμηρή, αλλά εμπεριστατωμένη κριτική κατά του δικτατορικού καθεστώτος».
Η μελέτη του Ν. Παπαναστασίου «επιχειρεί να παρουσιάσει συνολικά την αντιδικτατορική δράση του Παύλου Μπακογιάννη και τον ρόλο που έπαιξε η ελληνική εκπομπή της Βαυαρικής Ραδιοφωνίας σαν μετερίζι διαρκούς αντίστασης κατά της χούντας. (…) Η μελέτη ολοκληρώνεται με μια αναφορά στη δράση που ανέπτυξε o Μπακογιάννης μετά το 1974, συγκεράζοντας τις ιδιότητες του πολιτικού επιστήμονα, του μαχητικού δημοσιογράφου και του ενεργού πολιτικού. Η έρευνα για το βιβλίο αυτό βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στο προσωπικό αρχείο του Παύλου Μπακογιάννη».
Σήμερα η «Κ» προδημοσιεύει κατ’ αποκλειστικότητα ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το κεφάλαιο «“Το κοινοβούλιο έκλεισε, στρατόπεδα συγκέντρωσης άνοιξαν”. Η μαχητική στάση του Μπακογιάννη απέναντι στη χούντα».
ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
«Λύπη και απογοήτευση κατέχουν ακόμα πολλούς Ελληνες για την τροπή που πήραν τα πολιτικά πράγματα στην Ελλάδα μετά την 21η Απριλίου. Για ένα πράγμα όμως πρέπει να χαιρόμαστε και να είμαστε ικανοποιημένοι. Το ενδιαφέρον με το οποίο ολόκληρος ο κόσμος αντιμετωπίζει την Ελλάδα τις τελευταίες τρεις βδομάδες». Με το σχόλιο αυτό ο Παύλος Μπακογιάννης επανήλθε στον σχολιασμό της πολιτικής επικαιρότητας μετά την 21η Απριλίου, εστιάζοντας στις αντιδράσεις της διεθνούς κοινής γνώμης, καθώς αντιλαμβανόταν ότι μόνο η κινητοποίηση από το εξωτερικό μπορούσε να ασκήσει πίεση στο καθεστώς των συνταγματαρχών σε αυτή την πρώιμη φάση του ελληνικού ζητήματος. Ταυτόχρονα προσπαθούσε να αποδομήσει το κυρίαρχο αφήγημα της χούντας περί «επανάστασης» που θα ανανεώσει τη δημοκρατία, σημειώνοντας πως «με αγανάκτηση παρακολουθεί τις μεθόδους που χρησιμοποιούν οι στρατιωτικοί για την επιβολή τους» και θεωρεί «τη δημοκρατία στην Ελλάδα νεκρή πλέον».
Καθώς γνώριζε ότι στο εξωτερικό υπήρχαν φωνές που αναρωτιόνταν «αν η κατάσταση που επικρατούσε πριν από το πραξικόπημα δικαιολογούσε κάτι τέτοιο», προσπαθούσε να εξηγήσει ότι η κατάργηση βασικών διατάξεων του συντάγματος από το στρατιωτικό καθεστώς σήμαινε την αντικατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας με τη «θέληση τεσσάρων αξιωματικών που πιστεύουν πως αυτοί έχουν την ικανότητα και ίσως την αποστολή να αντικαταστήσουν τον λαό» ως πηγή όλων των εξουσιών.
Μπορεί ο Μπακογιάννης να σημείωνε εμφατικά ότι «ακριβώς αυτό το σημείο εξόργισε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο», ωστόσο γνώριζε κι ο ίδιος ότι αυτό δεν ίσχυε για όλες τις πολιτικές δυνάμεις στη Γερμανία, με εξαίρεση την Αριστερά και ένα τμήμα του κεντροδεξιού χώρου. Με το βλέμμα σε όσες συντηρητικές δυνάμεις έδειχναν διατεθειμένες να δουν με καλό μάτι τη χούντα, που «πρόλαβε ετοιμαζόμενο πραξικόπημα των κομμουνιστών», ο Μπακογιάννης αρνούνταν τη χουντική ρητορική περί «μεγάλου κομμουνιστικού κινδύνου», υπενθυμίζοντας πως «όποιος είναι εναντίον της στρατιωτικής κυβερνήσεως χαρακτηρίζεται σαν κομμουνιστής».
Εχοντας ταυτόχρονα υπόψη τον κομβικό ρόλο της Δυτικής Γερμανίας ως πεδίου πολιτικής δραστηριοποίησης των ελληνικών κομμάτων κατά τα προηγούμενα χρόνια, σημείωνε με περιπαικτική διάθεση, αλλά και με πλήρη επίγνωση των ευθυνών που αναλάμβανε ως υπεύθυνος της ελληνικής εκπομπής του Μονάχου κατά την κρίσιμη εκείνη περίοδο, ότι γνώριζε «τις ανησυχίες και τις φροντίδες που κατέχουν τη στρατιωτική κυβέρνηση των Ελλήνων στη Γερμανία. Ξέρουμε πολύ καλά ποια σημασία έχουν τα εμβάσματα των Ελλήνων εργαζομένων για την ελληνική οικονομία. Και έχουμε συναίσθηση της σοβαρότητας του ρόλου που θα παίξουν σε μια μελλοντική Ελλάδα οι 200.000 Ελληνες που ζουν και εργάζονται εδώ. Εχοντας συναίσθηση της αποστολής μας, που υπαγορεύεται από τους κανόνες της αντικειμενικής ενημερώσεως των ακροατών μας, στα πλαίσια ενός ελεύθερου δημοκρατικού συστήματος, διερωτόμαστε μαζί με τους ακροατές μας: Δεν υπήρχε άλλος τρόπος να προστατευτεί ο ελληνικός λαός από την κατάργηση των δημοκρατικών του ελευθεριών;».
Εχοντας πάρει εξαρχής την απόφαση να αντισταθεί με κάθε τρόπο στη χούντα και χαρτογραφώντας τη δική του διαδρομή, ο Παύλος Μπακογιάννης ολοκλήρωνε το αιχμηρό του σχόλιο με αναφορά στον Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω: «Αλλά όταν μιλάμε για ελευθερία και ιδιαίτερα για δημοκρατική ελευθερία, τότε δεν πρέπει να ξεχνάμε τη φράση του Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω: “Ελευθερία σημαίνει ευθύνη. Γι’ αυτό τη φοβούνται οι περισσότεροι άνθρωποι”. Μόνο όποιος δεν δειλιάζει, αγαπητοί ακροαταί, μπροστά στην ευθύνη επιτρέπεται να μιλάει για την ελευθερία της Ελλάδος».