Μια ολόκληρη ιστορία της Αθήνας, αρραγή και απρόβλεπτη, γράφουν τα μικρά δρομάκια της. Τα αναζητώ σε συνοικίες με την πατίνα του χρόνου και τη σκόνη των γενεών, και εκεί, στη σκιά μεγαλύτερων δρόμων σκοντάφτω πάνω σε σπίτια αφανή στην επίσημη ανάγνωση της πόλης.
Με συγκινεί η αίσθηση πως τα σκόρπια αυτά σπίτια της Αθήνας θα διαγράψουν τον κύκλο τους χωρίς ιστοριογράφο, οι βιογράφοι τους θα έχουν πεθάνει, συνήθως, πριν από αυτά.
Η αντοχή στον χρόνο εκτείνεται σε δεκαετίες και ξαφνικά άστραψε στιγμιαία η σκέψη πως σε μισόν αιώνα, όταν τα σημερινά νεογέννητα θα πενηνταρίζουν, οι πολυκατοικίες του 1950 θα είναι κτίρια 120 ετών και τα μικρά, μοντερνίστικα, σπίτια που έβλεπα στις συνοικίες θα μετράνε 135 με 140 χρόνια ζωής.
Ημουν στην οδό Σποργίλου, δίπλα στη Δημοτική Αγορά της Κυψέλης, στην ενδοχώρα της Φωκίωνος Νέγρη, σε ένα δρομάκι που έχει αγαπηθεί από όσους έτυχε να το περπατήσουν και να σταθούν να το νιώσουν. Το βρίσκεις εύκολα καθώς η Σποργίλου βγαίνει στη Φωκίωνος, προχωράει και συναντά τη Σύρου και λίγο πιο κάτω βρίσκει τη Ζακύνθου.
Είναι δηλαδή ένας δρόμος από τα σπλάγχνα της Κυψέλης, με ίχνη από τη μορφή που είχε η ζωή στα πέριξ πριν από τον πόλεμο ακόμα. Σκέφτομαι ότι μερικά από τα πιο παλιά διώροφα, σκόρπια ολόγυρα (λίγα έμειναν, ελάχιστα) έχουν την κυτταρική μνήμη του ρέματος που ήταν κάποτε η Φωκίωνος Νέγρη, έχουν ίσως φυλάξει και τον ήχο των νερών όταν έβρεχε καταρρακτωδώς και ποτάμια κατέβαιναν ορμητικά στους χωματόδρομους και έφερναν καρέκλες, κουτιά, σκούπες και ποιος ξέρει τι ακόμη… Οσα χάθηκαν στα ορμητικά νερά της βροχερής, προπολεμικής Κυψέλης είναι μια άγνωστη ιστορία, θαμμένη στο νεφελώδες ίζημα της αστικής μνήμης.
Η οδός Σποργίλου, αν και μικρή, και στενή, έχει πυκνότητα αστικής ζωής και μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα που κρατάει τη θερμοκρασία της παλιάς Κυψέλης. Ενα – δυο σπίτια θαυμαστά συντηρημένα, ως κατάφαση στη ζωή, θερμαίνουν το βλέμμα, στέκουν δίπλα σε συμβατικές πολυκατοικίες της μεγάλης ανοικοδόμησης γύρω στο 1965, όλα μαζί είναι «Κυψέλη», υπάρχει ένα ορισμένο φως. Στην Κυψέλη αισθάνεσαι ότι η αστική ιστορία της Αθήνας έχει ρίζες, έχει βάθος και μάρτυρες είναι όσα έμειναν, οι άνθρωποι έχουν φύγει. Στη Σποργίλου 11 στέκει αυτό το διώροφο της δεκαετίας του 1930, κλειστό όπως τόσα ακόμη, γεμάτο συνθήματα στο ύψος του ισογείου, αλλά πόσο κομψό και αξιοπρεπές είναι…
Είναι ένα μοντερνίστικο σπίτι της προπολεμικής Αθήνας, σε σιωπηλό διάλογο με άλλα του ίδιου ύφους σκόρπια στην περιοχή. Φέρνω στο νου ένα επίσης κλειστό, μεσοπολεμικό διώροφο πίσω από τον Αγιο Γεώργιο, αλλά αυτό της οδού Σποργίλου έχει τη δική του ιδιαιτερότητα, σωστό φιγουρίνι του ’30. Πρότυπο θα είχε κάποια μοντερνιστική βίλα της Κεντρικής Ευρώπης ή μπορεί ο αρχιτέκτων να είχε την ελευθερία να κάνει το κέφι του, και το έκανε με γούστο σε ένα οικόπεδο στενό, με πρόσοψη στριμωγμένη.
Αλλά να, που 85 χρόνια μετά, στέκομαι μπροστά σε αυτό το σπίτι και σκέψεις με κατακλύζουν. Στα χρόνια του θα το έδειχναν σαν πολύ μοντέρνο, κάποιους θα ξένιζε, άλλοι θα το θαύμαζαν για τη μοντέρνα ζωή που υποσχόταν. Η Σποργίλου θα είχε μόνο μονώροφα ή διώροφα, σπίτια του 1920 και του 1930, έτσι θα βρήκε την Κυψέλη η Κατοχή, με λίγες σκόρπιες μοντέρνες πολυκατοικίες. Ερχεται στο νου η μορφή του Μένη Κουμανταρέα, να είχε άραγε σταθεί και εκείνος μπροστά σε αυτό το σπίτι της οδού Σποργίλου, να είχε και εκείνος σκεφτεί την Κυψέλη σε μια χοάνη του χρόνου; Η αστική γεύση της Σποργίλου διαλύεται στο φως του ήλιου που πέφτει μαλακός και σκληρός μαζί, ο χρόνος αιωρείται, στιγμιαία καταλύεται.