Αυτό που δεν θέλουν οι γυναίκες…

Αυτό που δεν θέλουν οι γυναίκες…

7' 3" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ας μας συγχωρήσουν οι αναγνώστες μας για την παρακάτω φρασεολογία, αλλά είναι χρήσιμο να γνωρίζουν –και όσοι δεν το ξέρουν– με τι έρχονται αντιμέτωπες οι γυναίκες στον δρόμο, εκεί όπου δεν πιάνει το μελάνι της πολιτικής ορθότητας και ο σεξισμός αποκαλύπτεται απογυμνωμένος. Στη διασταύρωση ακριβώς έξω από το κτίριο της «Καθημερινής», προ ολίγων μόνον ημερών, μια γυναίκα κόρναρε σε οδηγό που πέρασε με κόκκινο. Κατά τα ειωθότα, εκείνος γκάζωσε, βγήκε ο μισός έξω από το παράθυρο και φώναξε «άει πάγαινε, ρε μπάζο!». Το στερεότυπο όχι μόνο θέλει τις «σοφερίνες» κακές οδηγούς και τις γυναίκες εν γένει υστερικές στις αντιδράσεις τους, αλλά θέτει ως ελάχιστο προαπαιτούμενο να είναι και… κουκλάρες.

Στην προκειμένη περίπτωση, η προκατάληψη είναι ευδιάκριτη, με ολοφάνερες τις αρνητικές επιπτώσεις στην καθημερινότητα των γυναικών. Ομως, έμφυλες διακρίσεις πυροδοτούνται και από στερεότυπα που αναπαράγονται ασυνείδητα, συχνά με καλές προθέσεις. Ενα από τα πιο «κλασικά» τέτοια στερεότυπα είναι ότι οι γυναίκες είναι «εκ φύσεως» καλύτερες στη φροντίδα και στην επικοινωνία από ό,τι οι άνδρες. «Πολλές φορές χρησιμοποιείται από άτομα που θέλουν να τονίσουν πόσο σημαντικά είναι ο ρόλος, η συνεισφορά, η αξία των γυναικών, αλλά στην πραγματικότητα κρύβει από πίσω του μια αδιανόητη προκατάληψη και μια αποποίηση ευθυνών, η οποία οδηγεί σε πολλές από τις εκφράσεις της ανισότητας που βλέπουμε σήμερα γύρω μας», λέει στην «Κ» η Στέλλα Κάσδαγλη, συγγραφέας και συνιδρύτρια του οργανισμού Women On Top. Αυτό πάντως που πραγματικά τη… διαολίζει είναι όταν της λένε ότι τα βιβλία της είναι για κορίτσια, επειδή έχουν γυναίκες ως κεντρικές ηρωίδες. «Δηλαδή είναι ΟΚ να μεγαλώνουν τα κορίτσια διαβάζοντας “Μικρό Νικόλα”, αλλά όχι και το να μεγαλώνουν τα αγόρια διαβάζοντας περιπέτειες κοριτσιών; Και επίσης, αν εξακολουθούσαμε να προβάλλουμε γυναικεία πρότυπα μόνο στις γυναίκες, τότε τα στεγανά που θέλουμε να καταρρίψουμε δεν θα καταρριφθούν ποτέ».

Η Αρετή Γεωργιλή, Regional Leader της Lean In, οργάνωσης που έχει στόχο την εργασιακή ενδυνάμωση των γυναικών, φέρνει ως παράδειγμα το πρόσφατο σποτ της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας με πρωταγωνιστή τον Χρήστο Λούλη. «Το σποτ αυτό διαιωνίζει μια παμπάλαια σεξιστική προκατάληψη της ελαφράς, ανεπάγγελτης γυναίκας, η οποία βασίζεται στην ανδρική παρουσία για να προχωρήσει τη ζωή της», λέει στην «Κ». «Και όμως, τα στοιχεία που έχουμε στα χέρια μας κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού, δείχνουν ότι οι γυναίκες δυσκολεύτηκαν πολύ περισσότερο από τους άνδρες να τα καταφέρουν και στη δουλειά και στην οικογένεια και στη φροντίδα των ηλικιωμένων γονιών. Για την ακρίβεια, ο ημερήσιος χρόνος απασχόλησής τους με αυτές τις δουλειές περίπου διπλασιάστηκε. Πόσοι το γνωρίζουν αυτό; Οσο λοιπόν έχουμε στο μυαλό μας ότι η γυναίκα είναι μια ανεπάγγελτη νοικοκυρά, ποτέ δεν θα δούμε την πραγματική κατάσταση και ποτέ δεν θα την αντιμετωπίσουμε».

Φυσικά, μια σειρά από σεξιστικά στερεότυπα βάλλει ευθέως κατά της αυτονομίας και αυτοδιάθεσης του γυναικείου σώματος. Οπως λέει στην «Κ» η συνιδρύτρια του οργανισμού Women On Top και πιστοποιημένη Personal and Business Coach Πηνελόπη Θεοδωρακάκου, «για υποθέσεις βιασμού ακούς ότι “τα θέλουν και τα παθαίνουν”, για κακοποιητικές σχέσεις “ας έφευγε άμα δεν της άρεσε”, για περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης ότι “θέλει τα λεφτά του”». Για την ίδια, το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι «η επιμονή της κοινωνίας, παρά τα νούμερα, τα δεδομένα, τις στατιστικές και τις παγκόσμιες έρευνες, να θεωρεί ότι δεν υπάρχει πρόβλημα. Ή ότι έχει λυθεί το πρόβλημα ή στις παραπάνω περιπτώσεις ότι φταίμε εμείς, οι γυναίκες, γι’ αυτά που παθαίνουμε αλλά και γι’ αυτά που “δεν θέλουμε αρκετά”».

Το πρώτο βήμα για την εξάλειψη των σεξιστικών στερεοτύπων είναι ασφαλώς η αναγνώρισή τους. Αυτός είναι ο στόχος του καταλόγου των πιο συνηθισμένων σεξιστικών στερεοτύπων της ελληνικής γλώσσας και κοινωνίας, που συνέταξαν από κοινού μετά ενδελεχή έρευνα οι Women On Top και Lean In. Βέβαια, το να αλλάξουμε τον τρόπο που εκφραζόμαστε είναι σαν να πρέπει να ξεκολλήσουμε ένα βαρύ, σκουριασμένο γρανάζι. Χρειάζεται όλοι να βάλουν «πλάτη». «Η γλώσσα εκφράζει πιο άμεσα και αφιλτράριστα το ασυνείδητο κομμάτι μας και τις συμπεριφορές ή πεποιθήσεις με τις οποίες έχουμε μεγαλώσει», λέει η κ. Κάσδαγλη.

Αυτό που δεν θέλουν οι γυναίκες…-1

Δύσκολη προσπάθεια

«Το να πιάνουμε και να διορθώνουμε τα στερεότυπα που εκφράζονται μέσα από τη δική μας γλώσσα δεκάδες φορές την ημέρα είναι δύσκολο και να το κάνουμε στους άλλους είναι σχεδόν αντικοινωνικό. Από την άλλη, κάθε φορά που λέμε ή γράφουμε μια στερεοτυπική φράση, η προκατάληψη παγιώνεται λίγο πιο πολύ. Είναι δύσκολο να αλλάξουμε τη γλωσσική μας συμπεριφορά και συνείδηση. Γίνεται, αλλά αργεί». «Οι πεποιθήσεις αυτές είναι βαθιά ριζωμένες στην ελληνική κοινωνία», τονίζει η κ. Γεωργιλή. «Η επιμονή οργανώσεων που εκπροσωπούν το γυναικείο κίνημα δεν είναι μια εμμονή. Στοχεύει στο να κάνει ακριβώς τον μέσο πολίτη να καταλάβει πού είναι το λάθος. Οσο οι προκαταλήψεις αναπαράγονται ασυνείδητα, δεν μπορούμε να μιλάμε για πραγματική ισότητα στην κοινωνία». Και όπως προσθέτει, σε θέματα ισότητας η ελληνική δεν είναι προηγμένη κοινωνία. «Οχι, όταν μόλις 17 από τους 350 δήμους έχουν καταφέρει να εκλέξουν γυναίκες, όταν γυναίκες δηλώνουν ακόμη και σήμερα ότι έχουν ελλιπή πρόσβαση στη γνώση και λιγότερες ευκαιρίες από τους άνδρες, όταν δυσκολεύονται οι επικεφαλής των ψηφοδελτίων να πιάσουν την ποσόστωση, για την ακρίβεια όταν ακόμη χρειάζεται ποσόστωση για να εκλεγούν γυναίκες».

Βοηθάει, πάντως, να έχουμε στον νου ότι η γλώσσα δημιουργεί σκέψη και ότι η σκέψη δημιουργεί συμπεριφορά. «Παράδειγμα: λέω σε μια μαθήτριά μου “αν και κορίτσι, είσαι πολύ καλή στα μαθηματικά, μπράβο”» εξηγεί η Στέλλα Κάσδαγλη. «Τι νοητική εικόνα σχηματίζουν οι συμμαθήτριές της που με ακούνε; Οτι η φίλη τους είναι εξαίρεση και ότι πιθανότατα οι ίδιες θα επιβεβαιώσουν τον “κανόνα”, και ας πρόκειται για έναν κανόνα που βασίζεται σε στερεότυπο, το οποίο έχει καταρριφθεί επανειλημμένως από έρευνες σε όλο τον κόσμο. Αλλο παράδειγμα: όταν διαβάζω μια αγγελία για μηχανικούς, η οποία δεν χρησιμοποιεί σε κανένα σημείο της το θηλυκό γένος, “υποψήφιες”, “εργαζόμενες”, τότε η νοητική εικόνα που δημιουργώ για την εταιρεία είναι αυτή ενός ανδροκρατούμενου περιβάλλοντος. Θα κάνω αίτηση πιθανότατα, αλλά θα πάω στη συνέντευξη μαγκωμένη και θα μου χρεώσουν ότι δεν είμαι αρκετά δυναμική – “γυναίκες, βλέπεις”». 

Οι ευθύνες και ο ρόλος των μέσων μαζικής ενημέρωσης

Αν γκουγκλάρεις τη φράση «για τα μάτια μιας γυναίκας» αποκαρδιώνεσαι. «Ισόβια στον 29χρονο που σκότωσε τον 34χρονο για τα μάτια μιας γυναίκας», «Συμπλοκή μπράβων-αστυνομικών για τα μάτια μιας γυναίκας», «Για τα μάτια μιας γυναίκας οι πυροβολισμοί», μερικοί μόνο τίτλοι. Οι γυναίκες είναι «μοιραίες», ενώ οι περιγραφές δίνουν έμφαση στα εξωτερικά τους χαρακτηριστικά: «ξανθιά», «καλλίπυγος», «ωραία», «εντυπωσιακή». Κάθε προσπάθεια απάλειψης των σεξιστικών στερεοτύπων από τη γλώσσα και την κοινωνία δεν θα μπορούσε να μην περιλαμβάνει τον δημοσιογραφικό κόσμο.

«Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης σήμερα εξακολουθούν να επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τις αντιλήψεις μας σχετικά με τον ρόλο των κοριτσιών και των γυναικών στην κοινωνία» λέει στην «Κ» η Αρετή Γεωργιλή, επικεφαλής του ελληνικού τμήματος της οργάνωσης Lean In. «Αυτό που δυστυχώς έχουμε δει μέχρι τώρα είναι ότι τα ΜΜΕ τείνουν να διαιωνίζουν την ανισότητα των φύλων». Το ίδιο επισημαίνουν οι συνιδρύτριες του Women On Top. «Τα ΜΜΕ μπορούν να παίξουν τεράστιο ρόλο στην εξάλειψη των σεξιστικών στερεοτύπων, έχουν τη δύναμη να επιλέξουν η γλώσσα που θα χρησιμοποιούν να είναι συμπεριληπτική, τα πρότυπα που θα προβάλλουν να ανταποκρίνονται στην ποικιλομορφία του πληθυσμού και το περιεχόμενο που θα δημιουργούν ή θα προβάλλουν να μην αναπαράγει σεξιστικούς ρόλους και στερεότυπα», λέει η κ. Πηνελόπη Θεοδωρακάκου, ενώ η Στέλλα Κάσδαγλη προσθέτει: «Νομίζω ότι είναι σημαντικό τα ΜΜΕ να χτίζουν στο εσωτερικό τους ομάδες με ποικιλομορφία, που θα εκπροσωπούν την πραγματική κοινωνία στην επιλογή, στην παραγωγή και διάχυση του περιεχομένου τους. Μια τέτοια εγρήγορση θα επιτάχυνε εντυπωσιακά όλες τις διαδικασίες θετικής κοινωνικής αλλαγής που θελουμε, λίγο-πολύ, όλοι και όλες να δούμε γύρω μας».

Ο αγώνας των γυναικείων οργανώσεων κατά των διακρίσεων (αν και όπως τονίζουν και οι άνδρες είναι θύματα του σεξισμού της κοινωνίας) έχει τελευταία επιβαρυνθεί με ακόμα ένα μέτωπο. «Κατηγορούμαστε για περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης και επιβολή της πολιτικής ορθότητας» σημειώνει η κ. Γεωργιλή. «Ομως δεν προσπαθούμε να επιβάλουμε τίποτα και σε κανέναν. Παρεμβαίνουμε όταν εντοπίζουμε τέτοιες αντιλήψεις και συμπεριφορές στο πλαίσιο ενός ανοιχτού και δημοκρατικού δημόσιου διαλόγου».

«Ούτε ένα αστείο δεν μπορούμε να κάνουμε δηλαδή;» ρωτούν πολλοί. «Ενα από τα επιχειρήματα είναι ότι όταν δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτού του είδους το χιούμορ, το σεξιστικό, ομοφοβικό, ρατσιστικό, τότε θα στερηθούμε το γέλιο ή τη χαρά ή θα καταπιέσουμε την ευφυΐα μας» τονίζει η κ. Κάσδαγλη. «Ειλικρινά, όποτε κάποιος ή κάποια μου προβάλλει αυτό το επιχείρημα δεν αμφισβητώ καθόλου την ανάγκη να σταματήσουμε τα σεξιστικά αστεία, αμφισβητώ το δικό του χιούμορ. Αν στ’ αλήθεια δεν μπορούμε να κάνουμε έξυπνα αστεία που να μην περιλαμβάνουν κάποια προσβολή για μια ομάδα ανθρώπων, τότε είμαστε πολύ λιγότερο ευφυείς από ό,τι θέλουμε να πιστεύουμε».

Δείτε εδώ τον κατάλογο με τα πιο συνηθισμένα σεξιστικά στερεότυπα στην Ελλάδα

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή