Φέτος, λόγω της πανδημίας και των περιορισμών, η Μοναστική Πολιτεία δείχνει μια σπάνια εικόνα της, με ελάχιστους κοσμικούς, Έλληνες ή ξένους.
Η Χαλκιδική των μόλις 106.000 κατοίκων συναγωνίζεται σε ομορφιά πολλές περιοχές και νησιά της Ελλάδας, μονοπωλεί όμως σε αριθμό επισκεπτών όλη τη Βόρεια Ελλάδα. Οι επισκέπτες της είναι βασικά τριών ειδών: οι εκατοντάδες χιλιάδες του εγχώριου πληθυσμού, στους οποίους κυριαρχούν οι Θεσσαλονικείς λόγω της γειτνίασης, οι επίσης εκατοντάδες χιλιάδες ξένοι, κυρίως Βαλκάνιοι, αλλά και οι 300.000 επισκέπτες, Έλληνες και ξένοι, μόνο άνδρες (λόγω του «άβατου» για τις γυναίκες), που επισκέπτονται ως προσκυνητές το Άγιον Όρος. Όλα αυτά μέχρι την εκδήλωση της πανδημίας του κορωνοϊού, που έπληξε και τη Χαλκιδική, τουλάχιστον ως προς την έλευση των ξένων επισκεπτών της, αλλά και την κορυφαία Μοναστική Ορθόδοξη Πολιτεία του Αγίου Όρους με την υπερχιλιόχρονη, αδιάλειπτη ιστορία της. Οι προσκυνητές του Αγίου Όρους, πέρα από τους Έλληνες, προέρχονταν κυρίως από τις ορθόδοξες χώρες των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν ελκύει και το ενδιαφέρον πολλών Δυτικοευρωπαίων. Φέτος ωστόσο, ήδη από τις αρχές Μαρτίου, όσο ο κορωνοϊός έδειχνε τα απειλητικά δόντια του σε όλο τον ευρωπαϊκό χώρο, έντονος προβληματισμός υπήρξε και στις αρχές της Μοναστικής Πολιτείας, εν προκειμένω στην Ιερά Κοινότητα, που αποτελεί τη διοικητική δομή του Αγίου Όρους και συγκροτείται από τους 20 αντιπροσώπους των 20 κυρίαρχων μονών της.
Το Άγιον Όρος μπορεί να ανήκει εδαφικά στην ελληνική επικράτεια, απολαμβάνει όμως ένα ευρύτατο αυτοδιοίκητο διαχείρισης. Ο προβληματισμός από την εξάπλωση του ιού, σε συνδυασμό με την κλιμακωτή αύξηση των κρουσμάτων, απασχόλησε τους μοναχούς για πολύ σοβαρούς λόγους. Πρώτον, το Άγιον Όρος είναι ως προς τις δομές του (μονές, σκήτες, κελιά και ησυχαστήρια) μορφές κλειστών κοινωνιών ατόμων που πολλές ώρες του εικοσιτετραώρου ζουν και κινούνται σε στενούς χώρους όλοι μαζί. Ένα κρούσμα εύκολα μπορεί να μεταδοθεί από τον έναν μοναχό στον άλλο. Το πρόβλημα επιτείνεται όταν ο δυνητικός φορέας του ιού είναι επισκέπτης και όχι μέσα από την ίδια τη μοναστική δομή. Δεύτερον, διότι η ιατρική κάλυψη του Αγίου Όρους παρέχεται από ένα καλά εξοπλισμένο Κέντρο Υγείας, αλλά έως εκεί. Οι απαιτήσεις αντιμετώπισης κρουσμάτων κορωνοϊού υπερβαίνουν τις δυνατότητές του.
Η πανδημία ανέστειλε την πατροπαράδοτη φιλοξενία προς τους επισκέπτες-προσκυνητές και την προσφορά της τράπεζας φαγητού. Εδώ, μοναχός της Μονής Μεγίστης Λαύρας. (Φωτογραφία: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΛΑΪΚΟΣ)
Τον προβληματισμό της Ιεράς Κοινότητας γύρω από το τι μέτρα έπρεπε να ληφθούν έλυσε ο ίδιος ο κορωνοϊός. Αν και ήδη από το πρώτο δεκαήμερο του Μαρτίου είχαν σταματήσει οι επισκέψεις των Ελλήνων και των ξένων προσκυνητών, μοναχοί μιας εκ των είκοσι μονών που επέστρεψαν από την Αγγλία –χώρα που τότε ήταν ένθερμη οπαδός της «ανοσίας της αγέλης», αυτής της πρακτικής που προκάλεσε χιλιάδες θανάτους και οδήγησε τον ίδιο τον πρωθυπουργό Τζόνσον στην εντατική– μετέφεραν τον ιό στο μοναστήρι τους και τέθηκαν σε αυτοπεριορισμό. Οι επόμενες εξελίξεις ήταν γρήγορες και καταλυτικές: η Ιερά Κοινότητα στην επόμενη σύναξή της αποφάσισε οριστικά από 23 Μαρτίου το σφράγισμα των συνόρων της αθωνικής χερσονήσου σε όλους τους επισκέπτες, επιτρέποντας τη μετακίνηση υπό αυστηρούς όρους και έλεγχο μόνο στους επαγγελματίες λαϊκούς. Εννοείται ότι οι σχεδόν 50 συνταξιδιώτες λαϊκοί στο καραβάκι που τους είχε μεταφέρει αρχικά μαζί με τους μοναχούς στο Άγιον Όρος τέθηκαν σε προληπτική καραντίνα.
Η απαγόρευση εισόδου προσκυνητών και η αναγκαστική γενικευμένη καραντίνα δημιούργησε μια νέα, σπάνια εικόνα στο Άγιον Όρος. Οι τακτικές θείες λειτουργίες και ακολουθίες, οι πανηγύρεις και οι γιορτές, η κορύφωση του Θείου Δράματος των ημερών του Πάσχα, αυτή η ίδια η Ανάσταση τελέστηκαν χωρίς την παρουσία έστω ενός επισκέπτη-προσκυνητή, γεγονός πρωτόγνωρο στα χρονικά της Μοναστικής Πολιτείας. Οι μοναχοί έβλεπαν για πολλές εβδομάδες τις εκκλησίες τους άδειες, κενά τα έδρανα στις τράπεζες φαγητού, άδεια και τα δωμάτια των ξενώνων. Αλλά έπρεπε να γίνει, πράγμα που είχε ως ευχάριστο επακόλουθο να μην καταγραφεί ούτε ένα κρούσμα σε όλη την περίοδο της ιδιότυπης καραντίνας.
Υπήρξε όμως και μια παράλληλη απώλεια: η απουσία των χιλιάδων επισκεπτών, τόσο των Ελλήνων όσο και των Ανατολικοευρωπαίων, προκάλεσε μεγάλη οικονομική βλάβη στη μικροοικονομία της αθωνικής χερσονήσου, κυρίως μεταξύ των ελάχιστων καταστημάτων και φορέων παροχής υπηρεσιών, όπως και στα πλοία, που αποτελούν το μοναδικό μέσο πρόσβασης στο Άγιον Όρος. Ακόμη μεγαλύτερες ήταν οι οικονομικές επιπτώσεις στην κωμόπολη Ουρανούπολη, τελευταίο σταθμό για την είσοδο στο Άγιον Όρος. Οι εκατοντάδες των καταλυμάτων και των ξενοδοχείων, τα πολλά καταστήματα, εστιατόρια και τουριστικές υπηρεσίες επλήγησαν σε ποσοστό 100%.
Η λήξη του συναγερμού ήρθε παράλληλα με την υπόλοιπη χώρα. Έπειτα από πολύωρη σύναξη, η Ιερά Κοινότητα αποφάσισε από την 1η Ιουνίου να δέχεται πλέον προσκυνητές, αλλά πολύ μικρό αριθμό και μόνο έπειτα από πρόσκληση των μονών. Σύμφωνα με την απόφαση, οι προσκυνητές μπορούν να προσκαλούνται σε κάποια μονή ή εξάρτημά της και να διαμένουν εκεί, αλλά έχουν τη δυνατότητα να επισκέπτονται όποια μονή θέλουν μόνο για προσκύνημα, χωρίς διαμονή σε αυτήν.
Η ιδιόρρυθμη σκήτη της Αγίας Άννας, στη νοτιοδυτική πλευρά του Αγίου Όρους, είναι από τις μεγαλύτερες και από την 1η Ιουλίου έχει ανακοινωθεί ότι μπορεί να δέχεται καθημερινά έως 5 άτομα. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ)
Πιο συγκεκριμένα, καθημερινά και από 1η Ιουλίου ορίστηκε και ο αριθμός των ατόμων που επιτρέπεται να εισέρχονται στο Άγιον Όρος: μόνο 20 άτομα για κάθε μονή, 15 άτομα για κάθε κοινοβιακή σκήτη (Αγίου Ανδρέα, Τιμίου Προδρόμου, Προφήτη Ηλία), 5 άτομα για κάθε ιδιόρρυθμη σκήτη (Αγία Άννα, Καυσοκαλύβια, Νέα Σκήτη κ.ά.) και 3 άτομα για κάθε κελί ή ησυχαστήριο. Αναφορικά με τους εργαζόμενους λαϊκούς –και υπάρχουν αρκετές εκατοντάδες–, η Ιερά Κοινότητα αποφάσισε να εισέρχονται και να εργάζονται με αιτιολογημένο αίτημα, στο οποίο θα αναγράφεται αναλυτικά πού και τι είδους υπηρεσίες θα προσφέρουν.
Όλα αυτά μέχρι να ομαλοποιηθεί πλήρως η κατάσταση. Αν όμως στην υπόλοιπη Ελλάδα –ή στο εξωτερικό για συγκεκριμένες χώρες– τα πράγματα αλλάξουν επί τα χείρω, είναι βέβαιο ότι οι υπεύθυνοι της διοίκησης του Αγίου Όρους θα λάβουν τα μέτρα τους. Απομονώνοντας το Περιβόλι της Παναγίας από τον έξω κόσμο και επιβάλλοντας την απαγόρευση εισόδου για όλους τους άνδρες, Έλληνες και ξένους.