Μια ιστορία «χαμένη» στα βάθη του Ατλαντικού

Μια ιστορία «χαμένη» στα βάθη του Ατλαντικού

3' 45" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ULRICH ALEXANDER BOSCHWITZ
Ο Ταξιδιώτης
μτφρ.: Μαρία Αγγελίδου
εκδ. Κλειδάριθμος, σελ. 300

Στις 22 και 13 λεπτά της 29ης Οκτωβρίου 1942, το γερμανικό υποβρύχιο U-575 υπό τη διοίκηση του Γκίντερ Χάιντεμαν εξαπέλυσε τέσσερις τορπίλες εναντίον του βρετανικού εμπορικού πλοίου «Abosso» το οποίο ταξίδευε χωρίς στρατιωτική προστασία, μεταφέροντας κυρίως στρατιώτες των συμμαχικών δυνάμεων, ταχυδρομικά δέματα αλλά και πολίτες στη διαδρομή ανάμεσα στη Μεγάλη Βρετανία, τη δυτική και τη νότια Αφρική. Η μία και μόνη τορπίλη που βρήκε τον στόχο της σταμάτησε τις μηχανές του «Abosso» που στις 23.05 βυθίζεται, περίπου 700 μίλια βορειοδυτικά των Αζορών. Από τους 393 επιβαίνοντες οι 362 χάνονται στον Ατλαντικό Ωκεανό. Μεταξύ αυτών είναι και ο Ούλριχ Αλεξάντερ Μπόσβιτς, ένας 27χρονος Γερμανοεβραίος συγγραφέας.

Ο πατέρας Μπόσβιτς, ο οποίος αν και μεταστραφείς στον προτεσταντισμό είναι ο «υπεύθυνος» για τις εβραϊκές ρίζες της οικογένειας, έχει πεθάνει από το 1915. Η αδελφή του Ούλριχ, Κλαρίσα, αν και μεγαλωμένη ως προτεστάντισσα, το 1933 φεύγει με νυχτερινό τρένο από το Βερολίνο για την Ελβετία προσχωρώντας στο κίνημα του σιωνισμού. Ο Ούλριχ μαζί με την προτεστάντισσα μητέρα του, τη ζωγράφο Μάρθα Βόλγκαστ Μπόσβιτς που προέρχεται από οικογένεια Γερμανών πολιτικών και διακεκριμένων θεολόγων του Λίμπεκ, γενέθλιο τόπο επίσης του Τόμας Μαν, μένει στη Γερμανία έως το 1935, και μετά την εξαγγελία των Φυλετικών Νόμων της Νυρεμβέργης καταφεύγουν στη Σουηδία. Το 1939 πηγαίνουν στην Αγγλία για να βρεθούν εκτοπισμένοι στη νήσο Μαν μαζί με άλλους 25.000 ανθρώπους που έχουν διαφύγει από το ναζιστικό καθεστώς. Στις 10 Ιουλίου του 1940, ο Ούλριχ ταξιδεύει προς την Αυστραλία για να συμπεριληφθεί στους 362 ανθρώπους του «Abosso» που χάνουν τη ζωή τους στα νερά του Ατλαντικού, στο ταξίδι της επιστροφής του από την Αυστραλία στην Αγγλία.

Μια ιστορία «χαμένη» στα βάθη του Ατλαντικού-1
Ανδρες του γερμανικού υποβρυχίου U-575 που εξαπέλυσε την επίθεση με τορπίλες εναντίον του «Abosso»

Το γράμμα

Ο Ούλριχ έχει ήδη γράψει τον «Ταξιδιώτη» και το βιβλίο έχει εκδοθεί το 1939 στο Λονδίνο με τον τίτλο «Ο άνθρωπος που έπαιρνε τρένα» και το 1940 στις ΗΠΑ με τον τίτλο «Ο φυγάς». Αντιλαμβάνεται, ωστόσο, ότι απαιτούνται διορθώσεις και αλλαγές οι οποίες, όπως έγραψε ο ίδιος σε ένα γράμμα προς τη μητέρα του, «θα βελτιώσουν σημαντικά το μυθιστόρημα και μαζί τις πιθανότητες δημοσίευσης στην, ας ελπίσουμε σύντομα, ελεύθερη Γερμανία».

Το διορθωμένο χειρόγραφο του «Ταξιδιώτη» θα χαθεί και αυτό μαζί με τον Ούλριχ στα νερά του Ατλαντικού και μόνο με τη συμβολή του Γερμανού εκδότη και επιμελητή Πέτερ Γκραφ θα πραγματοποιηθεί η γερμανική έκδοση, μόλις το 2018. Δεν ξέρουμε τι διάβασαν και τι κατάλαβαν οι Αγγλοι και οι Αμερικανοί που πήραν στα χέρια τους εκείνες τις πρώτες εκδόσεις.

Στη νεότερη εκδοχή όμως «διαβάζουμε» καθαρά τις διεισδυτικές παρατηρήσεις του συγγραφέα για τον άνθρωπο που πάντα βρίσκεται ασυνείδητα εγκλωβισμένος στον χρόνο ο οποίος μεσολαβεί ανάμεσα στο γεγονός της καταστροφής και στη συνειδητοποίησή της από το υποκείμενο σε αυτήν. Αυτός ο χρόνος ανάμεσα στο ανεπίστρεπτο πριν και στη συνείδηση του παρόντος εκφράζεται τραγικά στις κινήσεις του Οτο Ζίλμπερμαν, ενός ευκατάστατου Βερολινέζου επιχειρηματία, Εβραίου στην καταγωγή, παντρεμένου με «άρια», προτεστάντισσα Γερμανίδα, παρασημοφορημένου με τον Σιδηρούν Σταυρό για τις υπηρεσίες του στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Του Γερμανοεβραίου που είναι ο ήρωας στον «Ταξιδιώτη».

Η αφήγηση γεμίζει από αυτόν τον «μεταξύ» χρόνο όπου με καταιγιστικούς ρυθμούς περιγράφονται σκέψεις και πράξεις αλληλοσυγκρουόμενες, αντιφατικές, βαθιά ανθρώπινες: του Οτο και των άλλων, Εβραίων και μη. Μια αγχωτική αλληλουχία δυνατοτήτων εξελίσσεται, πράξεων που έπρεπε να έχουν ήδη γίνει ή έστω να έχουν ελάχιστα προηγηθεί, ασήμαντες κινήσεις όπως ένα μάταιο τηλεφώνημα, ένα παιχνίδι του μυαλού να σε κρατήσει απασχολημένο στα μικροπράγματα πριν αντιληφθείς το αναπόφευκτο, τη μεγάλη εικόνα. Σύγχυση και αυτοπροστασία απέναντι στην αδυναμία «να το χωρέσει ο νους».

Μια ιστορία «χαμένη» στα βάθη του Ατλαντικού-2
Η ελληνική έκδοση του «Ταξιδιώτη».

Η Νύχτα των Κρυστάλλων

Είναι τότε, σε εκείνες τις μέρες του Νοεμβρίου του 1938, τη Νύχτα των Κρυστάλλων, την ώρα που Εβραίοι συλλαμβάνονται ομαδόν, μαγαζιά και σπίτια καταστρέφονται, περιουσίες κατάσχονται, που ο Οτο αγωνιά για να τελειώσει τις δουλειές του, να σώσει την επιχείρησή του ή να την πουλήσει στη σωστή τιμή, θέλει να διαμαρτυρηθεί στην αστυνομία – πώς να περάσει τόσο γρήγορα από μια τάξη πραγμάτων σε μιαν άλλη; Μπερδεμένος, σαν να βγήκε μόλις στον δρόμο ύστερα από ένα μεγάλο σεισμό, συναντά άλλους ανθρώπους, φίλους, γνωστούς, πελάτες, που τοποθετούνται δίπλα ή απέναντι, αλλά πάντως μετακινούνται από το, μέχρι τότε, σταθερό status quo των σχέσεων, που «δράττονται απλώς της ευκαιρίας» για να αγοράσουν π.χ. ένα σπίτι στο 1/20 της τιμής του. Ανθρωποι που ενδύονται την περίσταση για να εκφράσουν καταπιεσμένα, υποσυνείδητα αισθήματα ή που απλώς η περίσταση τους καταλαμβάνει κι αυτούς… εξ απροόπτου, γίνονται ενεργούμενα της αρχέγονης απεχθούς ανθρωπινότητας, εκφράζοντας αυτό που Μπορεί να Γίνει ο Ανθρωπος.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή