Νόμιζαν ότι εκεί, στη μέση του πουθενά, κανένα ξένο μάτι δεν θα εντόπιζε τις κινήσεις τους. Σε αυτό το χωράφι όμως στις Θεσπιές Βοιωτίας, απέναντι από τον μετασχηματιστή Υ-8 της ΔΕΗ υπήρχε μια κάμερα ασφαλείας. Δεν την αντιλήφθηκαν στο σκοτάδι της νύχτας. Με ένα αυτοσχέδιο κοντάρι προκάλεσαν βραχυκύκλωμα και διέκοψαν την ηλεκτροδότηση στον υποσταθμό. Με επιδεξιότητα εναερίτη αναρριχήθηκαν στην κολόνα, έκοψαν τα καλώδια και έζωσαν με έναν ιμάντα τον μετασχηματιστή. Μόλις τον έριξαν στο έδαφος τεμάχισαν το περίβλημά του και αφαίρεσαν τρία χάλκινα πηνία. Στις 6 Ιουλίου 2020 αυτή ήταν η πρώτη λεία της βραδιάς.
Δέκα ημέρες αργότερα άνδρες της Ομάδας Πρόληψης και Καταστολής Εγκλήματος με αλεξίσφαιρα γιλέκα, αντιβαλλιστικά κράνη και προτεταμένα όπλα, εισέβαλαν σε σκραπατζίδικα και σπίτια στον Ασπρόπυργο. Σε μία από τις εφόδους κάποιοι ύποπτοι επιχείρησαν να διαφύγουν από γειτονικές ταράτσες προτού τους ακινητοποιήσουν οι αστυνομικοί. Συνολικά συνελήφθησαν 35 άτομα, ενώ οι κατηγορούμενοι για την υπόθεση ξεπερνούν τους 40. Είχαν μεσολαβήσει τουλάχιστον πέντε μήνες παρακολούθησης των κινήσεών τους και χαρτογράφηση των επαφών τους σε τρεις διαφορετικές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης μέχρι να περαστούν χειροπέδες στη συμμορία του χαλκού. Τι τους είχε προδώσει;
Μέρος της λείας της συμμορίας του χαλκού.
Ηδη από τις αρχές του 2020 είχαν αυξηθεί κατακόρυφα οι καταγγελίες αγροτών στα Μέγαρα και στη Βοιωτία προς τον Διαχειριστή Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας. Μόνο κατά το διάστημα Ιανουαρίου-Μαΐου καταγράφηκαν 1.328 κλοπές, οι περισσότερες στην περιοχή της Θήβας. Με το ξημέρωμα οι γεωργοί έβρισκαν τους υποσταθμούς στα χωράφια τους λεηλατημένους. Ηλεκτροδοτούσαν γεωτρήσεις και αντλιοστάσια και εξυπηρετούσαν την άρδευση καλλιεργειών. Οποιαδήποτε παύση στη λειτουργία τους έθετε σε κίνδυνο τη σοδειά.
Το πρόβλημα δεν είναι καινούργιο. Σύμφωνα με στοιχεία της δικογραφίας που είναι σε γνώση της «Κ», την τελευταία δεκαετία έχουν αφαιρεθεί μόνο από τον τομέα Θήβας του ΔΕΔΔΗΕ 4.730 μετασχηματιστές με την αξία του χαλκού να υπολογίζεται σε άνω των 3 εκατ. ευρώ.
Σχέδιο «Ηφαιστος»
Για να αντιμετωπιστεί αυτό το φαινόμενο είχε τεθεί σε εφαρμογή τον Δεκέμβριο του 2013 το σχέδιο «Ηφαιστος», το οποίο προβλέπει εντατικούς ελέγχους σε μάντρες με σκραπ από μεικτά συνεργεία της αστυνομίας, του ΣΔΟΕ και επιθεωρητών του υπουργείου Περιβάλλοντος. Παράλληλα και ο ΔΕΔΔΗΕ έχει λάβει πρόσθετα μέτρα προφύλαξης τοποθετώντας συστήματα παρακολούθησης και τηλε-ειδοποίησης σε επιλεγμένες περιοχές, τα οποία στέλνουν SMS σε περίπτωση κλοπής μετασχηματιστή. Ακόμη τυλίγουν με αγκαθωτά συρματοπλέγματα τους στύλους για να εμποδίσουν την αναρρίχηση, ή συγκρατούν με πρόσθετους βρόχους καλωδίων τους μετασχηματιστές.
Χρειάστηκε όμως ένα λάθος για να φτάσουν πρόσφατα οι αστυνομικοί στα ίχνη της συμμορίας του χαλκού. Στις 19 Μαρτίου 2020 τέσσερις υπήκοοι Πακιστάν εντοπίστηκαν κρυμμένοι σε αρδευτικό κανάλι έπειτα από αποτυχημένη απόπειρα κλοπής μετασχηματιστή στο Κάστρο Βοιωτίας. Ο οδηγός που τους μετέφερε είχε προλάβει να διαφύγει παραβιάζοντας τις μπάρες ασφαλείας στα διόδια της Εθνικής Οδού. Δέκα ημέρες αργότερα, το ίδιο Ford Mondeo εντοπίστηκε στα Ανω Λιόσια. Στον έλεγχο που έγινε διαπιστώθηκε ότι πίσω από το τιμόνι βρισκόταν ένας από τους άνδρες που είχαν συλληφθεί στη Βοιωτία και είχε αφεθεί προσωρινά ελεύθερος μετά την απολογία του. Στις 2 Απριλίου το ίδιο αυτοκίνητο ελέγχθηκε ξανά στη Μάνδρα Αττικής. Στη θέση τού οδηγού βρισκόταν άλλο πρόσωπο.
Η εναλλαγή των οδηγών δεν ήταν τυχαία. Οπως διαπίστωσαν οι αστυνομικοί, άτομα με νόμιμα έγγραφα διαμονής στη χώρα δανείζουν «επιχειρησιακά αυτοκίνητα» σε διαφορετικές εγκληματικές ομάδες. Το ίδιο όχημα που φορτώνεται με πηνία και καλώδια μπορεί λίγο καιρό μετά να χρησιμοποιηθεί από άλλους για διακίνηση μεταναστών. Ενδεικτικά, στην υπόθεση του χαλκού, οι αστυνομικοί παρακολουθούσαν ένα μαύρο AUDI A4 το οποίο ήταν δηλωμένο στο όνομα Πακιστανού με διεύθυνση στα Νεόκτιστα του Ασπρόπυργου. Στο ίδιο όνομα έχουν καταχωρισθεί άλλα 14 οχήματα, εκ των οποίων τα τέσσερα έχουν απασχολήσει τις Αρχές σε παράνομες ενέργειες.
Αυτά τα «επιχειρησιακά αυτοκίνητα» μπήκαν στο στόχαστρο των αστυνομικών. Επιτηρούσαν αυτοκινητόδρομους και επαρχιακές οδούς από τη Μάνδρα και τον Ασπρόπυργο μέχρι τα Μέγαρα και τις αγροτικές περιοχές της Βοιωτίας. Μετά την αφαίρεση των πηνίων οι δράστες έκρυβαν σε άλλη ερημική τοποθεσία τα σύνεργά τους και τα λαδωμένα τους ρούχα και παρέδιδαν τα κλοπιμαία σε σκραπατζίδικα. Τουλάχιστον σε δύο περιπτώσεις, στις 2 και 5 Ιουνίου, αστυνομικοί εντόπισαν σε απόμερα σημεία, έξι και οκτώ χιλιόμετρα μακριά από τη Φυλή, όπου προηγουμένως είχαν σταθμεύσει ύποπτα οχήματα, αυτοσχέδια κοντάρια βραχυκυκλώματος (με τα οποία απενεργοποιούν τις ασφάλειας που τροφοδοτούν τον μετασχηματιστή), βρεγμένα πατάκια αυτοκινήτου, λερωμένα ρούχα και μονωτικό υλικό χάλκινων πηνίων κρυμμένα σε θάμνους.
Ενα από τα σκραπατζίδικα στον Ασπρόπυργο όπου τα μέλη του κυκλώματος παρέδιδαν τα κλοπιμαία.
Προκειμένου να διαπιστώσουν τις σχέσεις μεταξύ των υπόπτων, αλλά και να αποδείξουν ότι τα «επιχειρησιακά αυτοκίνητα» άλλαζαν πολλά χέρια, έλεγξαν και τους λογαριασμούς τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πέρα από το Facebook και το Instagram εστίασαν και στο TikTok, μια νέα δημοφιλή πλατφόρμα ανάρτησης βίντεο. Στην έρευνά τους επισήμαναν ότι «επιχειρησιακά αυτοκίνητα», όπως το μαύρο AUDI A4, εμφανίζονται και σε φωτογραφίες που έχουν δημοσιεύσει οι δράστες στο Ιντερνετ. Οπως ανέφεραν στη σχετική δικογραφία οι αστυνομικοί, αρκετοί από τους συλληφθέντες «χαρακτηρίζονται από επιδειξιομανία» και προβάλλουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τα κέρδη που έχουν αποκομίσει από τη δράση τους.
Η αναζήτηση των επαφών και αναρτήσεων που έχουν στα social media ύποπτοι ή συλληφθέντες δεν είναι νέα πρακτική και έχει χρησιμοποιηθεί αρκετές φορές στο παρελθόν και για την εξάρθρωση κυκλωμάτων πλαστογράφησης ταξιδιωτικών εγγράφων. Τον Νοέμβριο του 2015, στο πλαίσιο της επιχείρησης «Ερμής», αστυνομικοί προσπαθούσαν να ταυτοποιήσουν έναν άγνωστο άντρα ο οποίος είχε αφήσει σε κατάστημα των ΕΛΤΑ ένα δέμα με πλαστά διαβατήρια. Είχαν μόνο ένα πρόσωπο, από την κάμερα κλειστού κυκλώματος παρακολούθησης και γνώριζαν το κινητό τηλέφωνο που είχε δηλώσει στο ταχυδρομείο. Πληκτρολογώντας αυτόν τον αριθμό στο Facebook βρήκαν το προφίλ του και στη λίστα των φίλων του εντόπισαν άλλα άτομα που είχαν καταγραφεί από άλλες κάμερες των ΕΛΤΑ όταν πραγματοποίησαν παρόμοιες αποστολές.
Στους συλληφθέντες για την υπόθεση του χαλκού αποδίδονται 119 περιστατικά κλοπών. Η αξία των αφαιρεθέντων μετασχηματιστών ξεπερνάει τις 450.000 ευρώ, ενώ η συνολική ζημία αποτιμάται σε 900.000 ευρώ. Ενας μετασχηματιστής περιέχει τρία χάλκινα πηνία, το καθένα από τα οποία ζυγίζει 25-50 κιλά. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία ένα κιλό χαλκού κοστολογείται έως και 5 ευρώ.
Μετά τις συλλήψεις, στέλεχος του τμήματος Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Αττικής πραγματοποίησε αυτοψία σε τέσσερις εγκαταστάσεις αποθήκευσης και επεξεργασίας μετάλλων στον Ασπρόπυργο. Τρεις εξ αυτών διέθεταν περιβαλλοντική αδειοδότηση. Σε όλες, πάντως, διαπιστώθηκαν παραβάσεις. Ο επιθεωρητής εντόπισε υπολείμματα καύσης μεταλλικών αποβλήτων, χυμένα ορυκτέλαια στο έδαφος και συσσωρευτές οχημάτων οι οποίοι χαρακτηρίζονται επικίνδυνα απόβλητα.