Είναι αρκετά τα κρητικά εστιατόρια και μεζεδοπωλεία στην Αθήνα, αλλά το καλύτερο στην κατηγορία των εστιατορίων βρίσκεται στην Θεσσαλονίκη, ψέματα δεν θα πούμε. Είναι το Χαρούπι (Δόξης 4, Λαδάδικα, Τ/ 6988526262) του σεφ Μανώλη Παπουτσάκη, Κισσαμίτη, που ξεχωρίζει την καλή πρώτη ύλη του τόπου του, την φέρνει στην Θεσσαλονίκη και την κάνει να λάμπει. Προφανώς και δεν θα συγκρίνουμε κάθε καφενεδάκι με χύμα ρακή με αυτό το εστιατόριο. Όμως, όταν σκέφτομαι πού θα μπορούσα να φάω κρητικά μακριά από την Κρήτη, θυμάμαι πρώτα τα ωραία τσιγαριαστά αγριόχορτα που κάνει ο Μανώλης και βάζει από πάνω ένα τηγανητό αυγό με μελάτο κρόκο και στακοβούτυρο, τους μπουμπουριστούς με παλαιωμένο ξύδι και ψητό σκόρδο και φυσικά το φρέσκο τυράκι που -έπηζαν (δεν ξέρω αν το κάνουν πια) κάθε μέρα στο μαγαζί και- μας το σέρβιραν ζεστό. Πράγματι εκλεκτά αλλαντικά και τυριά- κάποια από αυτά δεν μπορείς να τα βρεις πουθενά εκτός νησιού, κι όμως τα βρίσκεις εδώ, και φυσικά μια λίστα που προβάλλει τον αμπελώνα του νησιού και την καλή δουλειά που κάνουν οι παραγωγοί του. Σοβαρός ανανεωτής της παράδοσης ο Παπουτσάκης, που τόσο σέβεται, την έχει οδηγό για να πάει στο μέλλον.
Πίσω στην Αθήνα, θυμάμαι να έχω φάει αντικριστό στα Ρωμανάκια (Λεωφόρος Μεσογείων 366 & Πλατεία Κοραή, Αγ. Παρασκευή, 210-65.32.278), να έχω πιει καλή ρακή με μεζέ και μια νόστιμη γραβιέρα στον Κατσούρμπο (Αμύντα 2, Παγκράτι, 210-72.22.167-8), να έχω μεθύσει με ρακόμελο και υπέροχα μυζηθροπιτάκια στο Ρακουμέλ (Εμμανουήλ Μπενάκη 71, Εξάρχεια, Τ/ 210-38.00.506). Κάνουν και ωραίες πατάτες στο τηγάνι, και έχει ωραίο κόσμο που έρχεται μεσημέρι και φεύγει βράδυ- εδώ γίνονται ένα οι παρέες. Στο Ρακάκι (Μοσχονησίων 2, Καισαριανή, 210-72.37.457) το μικρό μεζεδοπωλείο κοντά στην Πλατεία της Καισαριανής, βρίσκεται σε πολυκατοικίες. Εχει φανατικούς πελάτες, τόσο γείτονες που κατεβαίνουν για τις ρακές κι ένα μεζέ όσο και κόσμο που έρχεται από πιο μακριά καθώς το έχει κάνει στέκι. Φάγαμε ωραίους χοχλιούς και γαρδουμάκια.
Το Μικιό (Αγίου Αλεξάνδρου 58, Παλαιό Φάληρο, Τ/ 215-55.09.203) είναι κιόλας δέκα χρόνια μαγαζί. Εχει φροντισμένο εσωτερικό χώρο αλλά το καλοκαίρι είναι ωραία έξω, στα τραπεζάκια που βγάζει στο φαρδύ πεζοδρόμιο. Δεν πρόκειται για παραδοσιακό καφενείο αλλά ένα μοντέρνο μεζεδοπωλείο στα πιάτα του οποίου θα συναντήσεις και την Κρήτη αλλά και την ανανεωτική τάση που έχει ο μάγειρας και ιδιοκτήτης: πίτες και πιτάκια που έρχονται από το νησί, ξυδάτα λουκάνικα και απάκι (έχουν χοιρινό αλλά και από κοτόπουλο), ωραίες τηγανιτές πατάτες, σιουφιχτά, μαζί με κάποια twist στις σάλτσες, στις γαρνιτούρες, στα μυρωδικά.
Η Κρήτη (Βερανζέρου 5, Πλατεία Κάνιγγος, Τ/ 210-38.26.998) εντός της στοάς είναι ένα κλασικό στέκι για όσους εργάζονται στα πέριξ αλλά και για την πελατεία που έχει χτίσει εδώ και περίπου τρεις δεκαετίες. Ιδιοκτήτες με καταγωγή από το νησί, έφερναν πάντα καλά υλικά και τα μαγείρευαν νόστιμα. Την σταθερή ποιότητα εξαργυρώνουν ως σήμερα, που παρόλο που στο μενού τους έχουν προσθέσει και πιάτα της ευρύτερης μεσογειακής κουζίνας, όπως η τάρτα με λαχανικά, μελιζτάνες με τυρί, κορτεζίνες, διατηρούν την δημοφιλία τους ως κρητικό μαγαζί. Σερβίρουν ωραία ντακάκια με αλατσοελιές, λουλούδια ( ανθούς κολοκυθιού) γεμιστά, ασκορδουλάκους και λοιπά κρητικά.
Το αγαπημένο μου κρητικό είναι ο Μίτος (Αριστείδου 62, Καλλιθέα, Τ/ 210-95.10.134). Καφενείο κανονικό, όχι ρεστοράν, με ιδιοκτήτη τον Μανώλη Χνάρη, Ρεθυμνιώτη. Στους τοίχους ο Ξυλούρης, ο Βενιζέλος, ο Καζαντζάκης, τα θεμέλια του νησιού κορνιζαρισμένα. Το εγκάρδιο καλωσόρισμα και η (προ- CoVid) γερή χειραψία, η κορμοστασιά του, το τέμπο της ομιλίας σε φτάνουν στα Λειβάδια στον Ψηλορείτη. Μόλις σε καθίσει στο τραπέζι, τραβάει μια καρέκλα ο Μανώλης και κάθεται μαζί σου για να στα εξηγήσει όλα, τον κατάλογο δηλαδή. Ρωτάει αν είσαι καλά, αν πεινάς ή αν ήρθες για να πιεις. Μόλις τα συνεννοηθείτε, σηκώνεται και πάει να τα βάλει σε σειρά. Ο ρυθμός του σερβιρίσματος είναι το πρώτο πλεονέκτημα του μαγαζιού. Τα πρώτα έρχονται σβέλτα, να μη σε αφήσουν να πεινάσεις. Ερχεται η ρακή και μεζές για το απόσταγμα, συνήθως αγκιναράκι. Και τα απάκια του είναι ωραία, και τα πιτάκια, και τα τυριά, και τα ντολμαδάκια στο χέρι φτιαγμένα, και το πιλάφι του βαρύ και κρεατένιο. Αυτό για το οποίο επιστρέφω όμως είναι το χοιρινό του. Εδώ και χρόνια έχω περιορίσει το χοιρινό κρέας, το τρώω μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Αυτό εδώ ήταν ένα αργοψημένο κομμάτι κρέας, σκέτο, ολόσκετο, μόνο με αλάτι. Η πρώτη μπουκιά έμοιαζε με μπέικον καλής ποιότητας. Λίπος αρωματικό, ψαχνά τρυφερά. Ο Μανώλης μας είπε ότι είναι από χοιρινά ελευθέρας βοσκής, ζουν έξω στα ορεινά του Μυλοποτάμου. Έχουν φάει μόνο βελανίδι, λέει. Αληθινό λουκούμι. Άλλα που πρέπει να γνωρίζετε για το καφενείο Μίτος είναι πως μουσικές και χοροί είναι συχνό φαινόμενο, γλέντια ανάβουν μέχρι να πεις “όφου”. Και μια ακόμα ιδιαιτερότητα: το τραπέζι κλείνει με κέρασμα, λάχανο με χοντρό αλάτι και λεμόνι, ωμό, λεπτό, αφράτο τόσο που μπορείς να το φυλλομετρήσεις με τα μάτια. Απίστευτο κι όμως αληθινό.
Κι ένα παράπονο αντί υστερόγραφου: Πολύ θα μου άρεσε να αρχίσει να προωθείται η κατανάλωση εμφιαλωμένης τσικουδιάς. Στην πλειοψηφία των καταστημάτων, σερβίρεται χύμα ρακή/ τσικουδιά και τσίπουρο. Ποιος ξέρει από πού, όταν ιδιοκτήτες και προσωπικό την προτείνουν λέγοντας “ρακή δική μας”. Τόσα αμπέλια, τόσοι παραγωγοί, τόσα καζάνια και τεχνογνωσία, το προϊόν αυτό θα μπορούσε να γίνει πρεσβευτής μας, ένα τοπικό απόσταγμα. Η γραβιέρα είναι επώνυμη, η ρακή γιατί να μην είναι;