Στον απόηχο της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων, για τη συλλογική σκέψη το κυρίαρχο ήταν και είναι τα λάθη «των άλλων», που απλώς δεν πρέπει να επαναληφθούν, δίχως εμείς να κάνουμε οτιδήποτε εκτός, ίσως, από το να αλλάξουμε «τους άλλους». Εκτός από την απόγνωση, εκείνο το οποίο κυριαρχούσε ήταν η νοσταλγία για την επιστροφή στην προηγούμενη καθημερινή μας, άνετη κανονικότητα. Οι εξελίξεις δεν άργησαν να αποδείξουν πόσο λάθος υπήρξε αυτή η στάση.
Στη συνέχεια, ήρθε η πανδημία και κάτι φάνηκε να αλλάζει. Εκτός από το νέο κύμα φόβου, πόνου και συναίσθησης των φυσικών μας ορίων, ως νέα τεραστίων διαστάσεων κρίση μάς έφερε ένα «καλό», το οποίο στην προηγηθείσα περίπτωση απουσίαζε: Αρχικώς, ο λόγος για το στοιχείο της αίσθησης της προσωπικής ευθύνης. Επιπροσθέτως, υπήρξαν αυτή τη φορά –και εξακολουθούν να υπάρχουν, έστω και σε περιορισμένο βαθμό– κάποια σημάδια που, επίσης, επιτρέπουν αισιοδοξία· μοιάζει σε αρκετούς, πλέον, να διαμορφώνεται η επίγνωση πως δεν έχουμε να κάνουμε με ιστορικές παρενθέσεις που, αργά ή γρήγορα, θα κλείσουν και θα επιστρέψουμε στα παλιά. Ολοένα και περισσότεροι συνειδητοποιούν πως ένας νέος κόσμος αναδύεται, σαφώς δυσκολότερος έναντι εκείνων που έζησαν πολλές γενιές, με άγνωστα εν πολλοίς τα γενικά και ειδικά χαρακτηριστικά του. Ουδεμία από τις σταθερές που κάποτε υπήρχαν και μας έδιναν τη δυνατότητα να κάνουμε λογικές επεξεργασίες, να οδηγηθούμε σε ορισμένα συμπεράσματα και να σχεδιάσουμε τις επόμενες κινήσεις μας, υφίσταται πλέον. Αυτή η εξωτερική αβεβαιότητα είναι που ωθεί τον σύγχρονο άνθρωπο να στραφεί μέσα του, να δει με νέο βλέμμα τη δική του θέση και στάση στον αναδυόμενο κόσμο, να αρχίσει να αναζητεί τρόπους συνδιαμόρφωσης του «νέου» και να μη σπαταλά δυνάμεις απλώς για την επιστροφή στα παλιά.
Μακάρι αυτό γρήγορα να γενικευθεί τόσο στην κοινωνία των πολιτών όσο και στις ηγεσίες. Μακάρι, χωρίς άλλη καθυστέρηση, να αντιληφθούμε ότι καμία «παλιά συνταγή» δεν είναι κατάλληλη στις νέες συνθήκες. Λάθη; Ασφαλώς και θα γίνουν. Μα το χειρότερο εξ αυτών θα είναι να υποκύψουμε άπαντες, και ειδικά όσοι λαμβάνουν αποφάσεις και αναλαμβάνουν δράσεις, στον πειρασμό της υιοθέτησης πρακτικών που, απλώς, χαϊδεύουν τα αυτιά όσων παλεύουν να νεκραναστήσουν το βολικό για εκείνους παρελθόν.