Ο Δρόμος του Μεταξιού είναι ένα σχέδιο χερσαίων, θαλάσσιων και ψηφιακών υποδομών, αρκετών τρισεκατομμυρίων δολαρίων, το οποίο ενώνει την Κίνα με τρεις ηπείρους: την Ασία, την Ευρώπη και την Αφρική.
Σήμερα η Κίνα παράγει παγκοσμίως, μεταξύ άλλων, το 90% των κλιματιστικών, το 80% των υπολογιστών, το 70% των κινητών τηλεφώνων, το 60% των αντιβιοτικών, δηλαδή σημαντικότατα αγαθά που όλοι χρησιμοποιούμε στα σπίτια μας και στη δουλειά μας.
Η διακίνηση αυτών των αγαθών, των πρώτων υλών, αλλά και της ενέργειας για να κατασκευαστούν, γίνεται μέσω έργων υποδομής σε έξι οικονομικούς διαδρόμους που συνιστούν τη μοντέρνα έκφανση του Δρόμου του Μεταξιού:
• Οικονομικός Διάδρομος Κίνας, Μπανγκλαντές, Ινδίας, Μιανμάρ.
• Οικονομικός Διάδρομος Κίνας, Πακιστάν – από την επαρχία Xinjiang στο λιμάνι Gwadar του Πακιστάν.
• Οικονομικός διάδρομος Κίνας, χερσονήσου Ινδοκίνας – συνδέοντας το Βιετνάμ, την Ταϊλάνδη, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Λάος, την Καμπότζη, τη Μιανμάρ, και τη Μαλαισία.
• Οικονομικός Διάδρομος Κίνας, Κεντρικής Ασίας, Δυτικής Ασίας – συνδέει Καζαχστάν, Κιργιζιστάν, Τατζικιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τουρκμενιστάν, Ιράν και Τουρκία.
• Οικονομικός Διάδρομος Κίνας, Μογγολίας, Ρωσίας – αποτελείται από σιδηροδρομικές συνδέσεις και δρόμους προς τη στέπα.
• Οικονομικός Διάδρομος Κίνας και Νέας Ευρασίας – σιδηροδρομικά έργα προς την Ευρώπη μέσω του Καζαχστάν, της Ρωσίας, της Λευκορωσίας και της Πολωνίας.
Η παρατεταμένη εμφάνιση του κορωνοϊού έχει αρχίσει να περιορίζει την παγκοσμιοποίηση, στρέφοντας τις χώρες προς μερικό κλείσιμο και περισσότερη επιτήρηση των συνόρων τους. Η ανάκαμψη της Κίνας στο 90% της οικονομίας της, έξι μήνες μετά την εμφάνιση του ιού, δείχνει ότι οι επιπτώσεις του ιού θα παραμείνουν για πολύ καιρό και θα επηρεάσουν τον Δρόμο του Μεταξιού ή αλλιώς την πρωτοβουλία «Μία Ζώνη, Ενας Δρόμος» (Belt and Road Initiation -BRI).
Η πανδημία αλλάζει την προσέγγιση της Κίνας στις πολιτικοοικονομικές προτεραιότητές της, μετατοπίζοντας το βάρος στην άμεση εγχώρια οικονομική ανάκαμψη, στη διατήρηση της απασχόλησης και στη διατήρηση της μεσαίας τάξης. Η παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα έσπασε εξαιτίας της καραντίνας για την αντιμετώπιση του ιού. Η παγκόσμια συνδεσιμότητα περιορίζεται, η συνέχιση της εξάρτησης των χωρών από αγαθά που παράγονται σε άλλες χώρες προβληματίζει τις κυβερνήσεις. Κινήσεις για εγχώρια παραγωγή, άλλοτε εισαγόμενων προϊόντων, αναπτύσσονται από ολοένα και περισσότερες χώρες. Ο περιορισμός του εμπορίου δημιουργεί ανησυχία στον Δρόμο του Μεταξιού, διότι οι χώρες που δανείστηκαν από την Κίνα για δημιουργία έργων υποδομών θα αντιμετωπίσουν προβλήματα στην αποδοτικότητα των επενδύσεών τους, αλλά και στην αποπληρωμή των δανείων με τα οποία τις χρηματοδότησε η Κίνα. Εάν οι χώρες αποτύχουν να επιστρέψουν τα δάνεια, θα πρέπει να παραχωρήσουν τις υποδομές ή άλλους πόρους στην Κίνα. Βλέποντας αυτόν τον κίνδυνο, η Κίνα θα αναγκαστεί να διαφοροποιήσει τις επενδύσεις της, οπότε θα χρειαστεί νέα κεφάλαια. Ετσι οι επενδύσεις στον Δρόμο του Μεταξιού θα περάσουν σε δεύτερη προτεραιότητα. Η εμπορική σχέση με τους εταίρους της ενδέχεται να μην είναι win-win εξαιτίας της μείωσης του διεθνούς εμπορίου. Η αποστολή υγειονομικού υλικού από την Κίνα σε χώρες του Δρόμου του Μεταξιού βοηθάει στη σύσφιγξη των σχέσεων των χωρών.
Η πανδημία έχει κάνει τον κόσμο να συνειδητοποιήσει ότι η έννοια της υποδομής και της ανάπτυξης δεν σταματά στις γέφυρες, στις σήραγγες, στα λιμάνια, στις σιδηροδρομικές γραμμές, στους αγωγούς μεταφοράς ενέργειας κ.λπ. Αλλά περιλαμβάνει επίσης υποδομές υγείας, τη βιώσιμη ανάπτυξη, τη γεφύρωση των ανισοτήτων και την επαναφορά της κλιματικής αλλαγής και της προστασίας του περιβάλλοντος ως άμεσες προτεραιότητες.
Αναμφίβολα, η Κίνα θα αναγνώσει αυτά τα νέα δεδομένα και θα επανακαθορίσει τις επενδυτικές της προτεραιότητες, διοχετεύοντας τα κεφάλαια για να προσαρμοστεί στις ταχέως μεταβαλλόμενες συνθήκες εξαιτίας της πανδημίας. Αυτό θα έχει ως συνέπεια τα κεφάλαια που η Κίνα θα διαθέσει για τη χρηματοδότηση του Δρόμου του Μεταξιού να μειώνονται, καθώς τα κεφάλαια θα είναι απαραίτητα να διοχετευτούν για τις υποδομές υγείας, για τη βιώσιμη ανάπτυξη, τη στήριξη της μεσαίας τάξης και άλλων εγχώριων επενδύσεων κ.λπ.
Το εμβληματικό έργο της Κίνας, ο Δρόμος του Μεταξιού, εξαιτίας των περιστάσεων, θα επαναξιολογηθεί. Πολλά θα εξαρτηθούν από τον τρόπο που η Κίνα θα διαχειριστεί τις διμερείς και πολυμερείς εταιρικές σχέσεις χρηματοδότησης έργων υποδομών, όταν οι υποδομές αυτές θα γίνονται προβληματικές, τόσο στην απόδοση και στη βιωσιμότητά τους όσο και στην επιστροφή των δανείων, εξαιτίας οικονομικών δυσκολιών. Από την άλλη μεριά, η Κίνα, αλλά και όλη η ανθρωπότητα, θα μπορεί να κερδίσει από τη διάθεση νέων τεχνολογιών που προστατεύουν το περιβάλλον, προς τις χώρες του Δρόμου του Μεταξιού.
* Ο κ. Γιώργος Ατσαλάκης είναι οικονομολόγος, αναπλ. καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης.