Η ικανότητα του να βλέπει κανείς μπροστά

Η ικανότητα του να βλέπει κανείς μπροστά

18' 4" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

ΣΑΟΥΘΑΜΠΤΟΝ (ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ) – Ο Τζορτζ Σόρος είναι ένας από τους πιο εμβληματικούς επενδυτές του αιώνα. Είναι ο άνθρωπος που το 1992 «κατέστρεψε» την Τράπεζα της Αγγλίας, ο φιλάνθρωπος που δώρισε 32 δισεκατομμύρια δολάρια για να προωθήσει τις ανοιχτές κοινωνίες, ο πολιτικός μαχητής που έχει αγωνιστεί εναντίον πολιτικών όπως ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Βίκτορ Όρμπαν. Και όμως, καθώς κάθεται στον ιδιωτικό του ανθόκηπο στο σπίτι του στο Λονγκ Άιλαντ και αναμένοντας τα σημερινά 90α γενέθλιά του, ο Σόρος έχει μια επίμονη αμφιβολία: «οι άνθρωποι δεν με γνωρίζουν», μου εμπιστεύεται.  

Η αμφιβολία του είναι, κατά κάποιον τρόπο, κατανοητή. Λίγοι άνθρωποι έχουν «συμμετάσχει» σε περισσότερες θεωρίες συνωμοσίας, πολλές από τις οποίες είναι παράλογες. Οι γονείς του Σόρος επέζησαν της Γκεστάπο στην πατρίδα του την Ουγγαρία και όμως, τον έχουν αποκαλέσει Ναζί. Έχει ψευδώς κατηγορηθεί ότι είναι ο αρχιτέκτονας της οικονομικής κρίσης μεταξύ 2007 και 2009, ότι είναι Εβραίος με «εύκαμπτη ηθική», ακόμη και ότι είναι ο Αντίχριστος. Πολλοί ισχυρίζονται ότι είναι ο εγκέφαλος ενός σχεδίου – και αυτό είναι κάτι που έχω προσωπικά ακούσει στην Αμερική – εξάλειψης του Χριστιανισμού στην Ευρώπη οργανώνοντας τη μαζική μετανάστευση Μουσουλμάνων από την Αφρική.

Όλα αυτά αποκυήματα της φαντασίας και ο κατάλογος είναι μακρύς. Αν μη τι άλλο, ο Σόρος έχει μυστηριωδώς γίνει σύμβολο της απόλυτης σύγχυσης, της άγνοιας, του φόβου που κυριαρχεί στον ψηφιακό κόσμο σήμερα, με επιθέσεις που προέρχονται τόσο από την αριστερά όσο και από τη δεξιά. Ακόμη και το Κίνημα των Πέντε Αστέρων στην Ιταλία, ένα λαϊκιστικό αριστερό κυβερνητικό κίνημα που δημιουργήθηκε από έναν κωμικό, τον έχει προσδιορίσει ως εχθρό.

Τίποτα από αυτά δεν φαίνεται να ανησυχεί τον Σόρος. Πίνουμε τσάι σε μια σκιερή αυλή και δροσιζόμαστε από το αεράκι που έρχεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό, με ένα πλαστικό χώρισμα μεταξύ μας, σύμφωνα με τους κανόνες αποστασιοποίησης της νόσου COVID-19. Έχει μια λογική εξήγηση για την ασυνήθιστη σφοδρότητα ορισμένων εκ των επιθέσεων εναντίον του. «Υπάρχουν πολλές παραλλαγές αυτών των συνωμοσιών», ομολογεί χαμηλόφωνα. «Μία είναι ότι έχω δημιουργήσει ένα ίδρυμα που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη. Αυτό ταιριάζει με την ιδέα της τότε αποκαλούμενης παγκόσμιας συνωμοσίας του «ιουδαιομπολσεβικισμού». Τώρα, απλά ονομάζεται εβραϊκή συνωμοσία». 

Θέλει να καταστήσει σαφές ότι δεν είναι πολιτικός, αλλά ένας άνθρωπος με πεποιθήσεις που εμπλέκεται σε πολλούς αγώνες σε όλο τον κόσμο και ότι οι υπέρμαχοι αυτών των αγώνων βρίσκουν βολικό να μοιράζονται τον ίδιο εχθρό διεθνώς. Αυτό εξηγεί μια απλή αλήθεια, λέει «υπάρχει μια πραγματική, γνήσια διεθνής συνωμοσία εναντίον μου. Έτσι, όταν αμφισβητώ τα ίδια θέματα για μια Ανοιχτή Κοινωνία σε όλο τον κόσμο, όπως οι διακρίσεις, ο φυλετικός αποκλεισμός και τα ολοκληρωτικά καθεστώτα, δεν συνωμοτώ, εκφράζω ανοιχτά την αποστολή της ζωής μου. Και οι εχθροί μου μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο. Και επιτίθενται μαζί χρησιμοποιώντας παρόμοιες τεχνικές».

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, εν μέσω τόσων πολλών ψευδών ειδήσεων γι' αυτόν, ο Σόρος αισθάνεται την επιθυμία να πει ποιος είναι. Και η ιστορία του ξεκινά: «γεννήθηκα το 1930 στη Βουδαπέστη, από μια εβραϊκή οικογένεια της μεσαίας τάξης. Όπως και τόσοι άλλοι Εβραίοι, θα μπορούσα να είχα πεθάνει τον Μάρτιο του 1944 όταν η Ναζιστική Γερμανία κατέλαβε την Ουγγαρία, αν ο πατέρας μου δεν είχε καταλάβει καλύτερα από τους περισσότερους ανθρώπους τι επρόκειτο να συμβεί». 

Ο πατέρας του, Τίβαντορ, και η μητέρα του, Ελίζαμπεθ, είχαν βαθιές ρίζες στην Ουγγαρία, αλλά το 1936, όταν ο αντισημιτισμός και ο εθνικισμός εξαπλώνονταν σε ολόκληρη τη χώρα, αποφάσισαν να αλλάξουν το Γερμανικό Εβραϊκό επώνυμό τους απο Σβαρτζ σε Σόρος, για να περνούν απαρατήρητοι ως Εβραίοι. Ο πατέρας του διαχειριζόταν κτίρια, και όταν έφτασαν οι Ναζί, έβγαλε πλαστά έγγραφα ταυτότητας και βρήκε κρυψώνες, όχι μόνο για την οικογένειά του, αλλά για αρκετά μεγάλο αριθμό άλλων ανθρώπων. Όσοι μπορούσαν, πλήρωναν. Εκείνοι με λιγότερα μέσα, λάμβαναν βοήθεια δωρεάν. 

«Ήταν η σπουδαιότερη στιγμή του πατέρα μου», λέει ο Σόρος με τη συγκίνηση να είναι έκδηλη στη φωνή και τα μάτια του. Για πάνω από μία ώρα, ανατρέχει στα παιδικά του χρόνια στην Ουγγαρία. Και πηγαίνει ακόμη πιο πίσω στον χρόνο: στις περιπέτειες του πατέρα του, Τίβαντορ, να το σκάει από ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων στη Σιβηρία το 1918, εν μέσω της Επανάστασης των Μπολσεβίκων. 

Κατά τη διάρκεια κάποιων απογευμάτων στην πισίνα τους στη Βουδαπέστη, ο ίδιος και ο αδελφός του Πολ, άκουγαν αυτές τις ιστορίες. 

Όταν βρισκόταν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Σιβηρία, ο Τίβαντορ έμαθε την Εσπεράντο, μια γλώσσα που έπαιξε σημαντικό ρόλο στο να σώσει τη ζωή του στο στρατόπεδο. Αργότερα, ο Τίβαντορ έγραψε ένα βιβλίο με τον τίτλο Crusoes in Siberia, για τις εμπειρίες στη Ρωσία και την περιπετειώδη απόδραση του από το στρατόπεδο που έλαβε χώρα την κατάλληλη στιγμή. 

Σε ένα άλλο βιβλίο, το Masquerade, γράφει πώς η κοινότητά του φλέρταρε με τον θάνατο στη Ναζιστική Γερμανία και πώς κατάφερε και πάλι να δραπετεύσει, αυτήν τη φορά σώζοντας την οικογένεια και την κοινότητά του. Είναι σαφές ότι αυτές οι ιστορίες για τους κινδύνους του κομμουνισμού, του ολοκληρωτισμού και των διακρίσεων έκαναν εντύπωση στον νεαρό Τζορτζ, ο οποίος έμαθε ένα βασικό μάθημα που θα γινόταν μάντρα καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής του: η ικανότητα να προβλέπει κανείς την πορεία των γεγονότων είναι θέμα επιβίωσης. Ένα μάθημα που έμαθε καλά. 

Το 1947 ήταν η σειρά του Τζορτζ να ρισκάρει και να δραπετεύσει από την κατεχόμενη από τη Σοβιετική Ένωση Ουγγαρία. Τα κατάφερε παρακολουθώντας πρώτα ένα συνέδριο Εσπεράντο στην Ελβετία. Από εκεί, στα 17 του, πήγε στην Αγγλία όπου φοίτησε στο London School of Economics. Στο LSE, γνώρισε τον καθηγητή Καρλ Πόπερ, έναν φιλόσοφο που γεννήθηκε στη Βιέννη, συγγραφέα του βιβλίου «Η Ανοιχτή Κοινωνία και οι Εχθροί της». «Τον επέλεξα ως μέντορά μου, δάσκαλό μου. Επηρεάστηκα από αυτόν, από τη σκέψη του. Έγινα ένθερμος υποστηρικτής μιας ανοιχτής κοινωνίας. Ανέπτυξα ένα εννοιολογικό πλαίσιο βασισμένο στους δίδυμους πυλώνες της σφαλερότητας και της αντανακλαστικότητας που παραμένουν η κατευθυντήρια φιλοσοφία της ζωής μου. Για την ακρίβεια, είναι ένα εργαλείο για την πρόβλεψη γεγονότων και με βοήθησε στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Και κέρδισα πολλά χρήματα».

Πράγματι, κέρδισε πολλά χρήματα. Έχοντας δωρίσει σε φιλανθρωπίες 32 δισεκατομμύρια δολάρια, η προσωπική περιουσία του Σόρος αποτιμάται στα 8 δισεκατομμύρια δολάρια. Η καριέρα του στα οικονομικά ξεκινά το 1954 στην εμπορική τράπεζα Singer and Friedlander στο Λονδίνο, ενώ το 1956 πηγαίνει στη Νέα Υόρκη για να εργαστεί στην F.M. Mayer. Το 1969 δημιουργεί ένα πολύ μικρό ταμείο με την ονομασία «Double Eagle», με επένδυση 4 εκατομμυρίων δολαρίων. Αποτέλεσε ένα από τα πρώτα αντισταθμιστικά κεφάλαια εκείνη την εποχή. Και τα υπόλοιπα είναι ιστορία. 

Η Double Eagle μετατράπηκε σε Soros Fund το 1973 και αργότερα σε Quantum Fund. Το 1992 η μεγαλύτερη επιτυχία του, ένα ποντάρισμα 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων πραγματοποιώντας ανοιχτή πώληση («σορτάρισμα») της βρετανικής λίρας. Την εποχή εκείνη, η Γερμανία έπρεπε να χρηματοδοτήσει την επανένωση της και δανείστηκε τεράστιες ποσότητες από την αγορά, δημιουργώντας τεράστιες πιέσεις στο τότε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Σύστημα. Τελικά η λίρα κατέρρευσε και ο Σόρος κέρδισε 1 δισεκατομμύριο δολάρια.

Η νίκη ήταν γλυκόπικρη, καθώς σε αυτήν τη συμφωνία υπήρχε μια προφανής αντίφαση: ο άνθρωπος που είχε ήδη ξεκινήσει ένα ίδρυμα για να στηρίξει την Ευρώπη, ήταν επίσης πρόθυμος να επιφέρει ένα πλήγμα στην Ένωση που αγαπούσε για την απληστία. Μια κατηγορία που απορρίπτει εντελώς «το 1992» – λέει, «είδα μια ευκαιρία όπου ο κίνδυνος ήταν περιορισμένος, αλλά η ανταμοιβή πολύ μεγαλύτερη σε περίπτωση επιτυχίας. Ήταν ένα ασύμμετρο ποντάρισμα υπέρ μου. Ήμουν πρόθυμος να διακινδυνεύσω ολόκληρο το κεφάλαιό μου ποντάροντας σε αυτό. Και δεν ήμουν ο μόνος που το έκανε. Ήμουν ένας σημαντικός παράγοντας, αλλά αν η αναποτελεσματικότητα ήταν στην αγορά, τότε άλλοι άνθρωποι επίσης κερδοσκοπούσαν. Ίσως το έκανα σε μεγαλύτερη κλίμακα απ' ό,τι άλλοι, ανάλογα με τον πλούτο μου». 

Για να εξηγήσει αυτό που ανέφερε σχετικά με την ανάληψη κινδύνου, ο Σόρος πηγαίνει πίσω στο 1987, όταν πόνταρε κάπου αλλού και απέτυχε. Εκείνη την εποχή, λέει, ήταν στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης παρουσιάζοντας το βιβλίο του «Η Αλχημεία του Χρηματοπιστωτικού Τομέα», «αντί να ρευστοποιώ τις θέσεις μου». Βρισκόταν κάτω από μεγάλη πίεση. Όπως θυμάται, περπατούσε στην οδό Leadenhall στο Λονδίνο, αναζητώντας χρηματοδότηση για το ποντάρισμα που είχε τοποθετήσει. «Η πίεση ήταν τόσο μεγάλη που σκέφτηκα ότι επρόκειτο να πάθω καρδιακή προσβολή. Ήταν λάθος συναγερμός. Αλλά με έκανε να σκεφτώ ότι αν είχα πεθάνει, θα ήμουν χαμένος γιατί θα είχα χάσει τη ζωή μου προσπαθώντας να κερδίσω χρήματα». Τελικά, το ποντάρισμά του απέτυχε.

Ήταν περίπου εκείνη την εποχή που ο Σόρος αποφάσισε να ξεκινήσει το Ίδρυμά του. Το να κερδίζει χρήματα δεν ήταν αρκετό. Κατάλαβε την ανάγκη μιας αποστολής για το κοινό καλό και επικεντρώθηκε στην Ευρώπη, που βρίσκεται ακόμη στην κορυφή των ανησυχιών του, όπως μπορούμε να δούμε από τις Ερωτήσεις & Απαντήσεις. Η αποστολή του ήταν να προωθήσει και να αναπτύξει περαιτέρω την ιδέα του παλιού του μέντορα για μια Ανοιχτή Κοινωνία, ενισχύοντας τους πυλώνες της Δημοκρατίας, των πολιτικών δικαιωμάτων, της εκπαίδευσης. Το ότι πέτυχε γίνεται αντιληπτό από τις επιθέσεις που δέχεται στο Διαδίκτυο από τις δυνάμεις του εθνικισμού. Τώρα που είναι 90 ετών, είναι λυπηρό το γεγονός ότι 76 χρόνια αφού διέφυγε της απέλασης στον τόπο του τη Βουδαπέστη, οι ίδιες αυτές δυνάμεις του εθνικισμού, της προκατάληψης και του ρατσισμού επέστρεψαν. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η αποστολή του είναι ακόμη ενεργή: είναι αλήθεια ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται, αλλά κάτι μπορεί να γίνει γι' αυτό.

Εισαγωγή στις ερωτήσεις και απαντήσεις

Ο Τζορτζ Σόρος, μόλις επέστρεψε από ένα παιχνίδι τένις. Στα 90 του παίζει ακόμα τρεις φορές την εβδομάδα. Σαφώς και είναι πλέον λιγότερο ευκίνητος στο γήπεδο, αλλά εξακολουθεί να καταφέρνει να περνάει το μπαλάκι πάνω από το δίχτυ με άψογη τεχνική, ενώ όταν υποπίπτει σε διπλό σφάλμα στο σερβίς, η φωνή του αντηχεί στο κορτ. Λίγες μέρες πριν κλείσει τα 90, είναι σε τέλεια φόρμα και πιο αποφασισμένος από ποτέ να συνεχίσει τον αγώνα του για μια Ανοιχτή Κοινωνία. Καθώς καθόμαστε για μια μακρά συνέντευξη, τον ρωτώ πώς βλέπει την τρέχουσα κατάσταση τώρα που ο νέος κορωνοϊός έχει διαταράξει τη ζωή κάθε ανθρώπου στη γη.

Ε) Ο νέος κορωνοϊός έχει διαταράξει τη ζωή κάθε ανθρώπου στη γη. Πώς βλέπετε την κατάσταση;

Α) Βρισκόμαστε σε μια κρίση, τη χειρότερη κρίση που έχω ζήσει από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Θα την περιέγραφα ως μια επαναστατική στιγμή, όταν το εύρος των πιθανοτήτων είναι πολύ μεγαλύτερο απ' ό,τι σε φυσιολογικούς καιρούς. Αυτό που είναι αδιανόητο υπό φυσιολογικές συνθήκες, γίνεται όχι μόνο δυνατό, αλλά συμβαίνει. Οι άνθρωποι είναι αποπροσανατολισμένοι και φοβισμένοι. Κάνουν πράγματα που είναι άσχημα για τους ίδιους και για τον κόσμο.

Ε) Είστε, επίσης, μπερδεμένος;

Α) Ίσως λίγο λιγότερο από τους περισσότερους ανθρώπους. Έχω αναπτύξει ένα εννοιολογικό πλαίσιο, με το οποίο βρίσκομαι λίγο πιο μπροστά από τους περισσότερους.

Ε) Πώς βλέπετε την κατάσταση στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες;

Α) Νομίζω ότι η Ευρώπη είναι πολύ ευάλωτη, πολύ περισσότερο από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μία από τις μακροβιότερες δημοκρατίες στην ιστορία. Αλλά ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, ένας συνειδησιακός απατεώνας όπως ο Τραμπ μπορεί να εκλεγεί Πρόεδρος και να υπονομεύσει τη δημοκρατία από το εσωτερικό της.

Αλλά στις ΗΠΑ υπάρχει μια μεγάλη παράδοση ασφαλιστικών δικλείδων και καθιερωμένων κανόνων. Και πάνω απ' όλα, υπάρχει το Σύνταγμα. Είμαι, λοιπόν, βέβαιος ότι ο Τραμπ θα αποδειχθεί ένα μεταβατικό φαινόμενο, το οποίο, καλώς εχόντων των πραγμάτων, θα λήξει τον Νοέμβριο. Παραμένει, όμως, πολύ επικίνδυνος, παλεύει για τη ζωή του και θα κάνει τα πάντα για να παραμείνει στην εξουσία, καθώς έχει παραβιάσει το Σύνταγμα με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και αν χάσει την προεδρία θα λογοδοτήσει. 

Αλλά η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολύ πιο ευάλωτη επειδή είναι μια ατελής Ένωση. Και έχει πολλούς εχθρούς, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της.

Ε) Ποιοι είναι οι εσωτερικοί εχθροί της;

Α) Υπάρχουν πολλοί ηγέτες και κινήματα που αντιτίθενται στις αξίες πάνω στις οποίες ιδρύθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Για την ακρίβεια, σε δύο χώρες έχουν καταλάβει την κυβέρνηση, o Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία και ο Γιάροσλαβ Κατσίνσκι στην Πολωνία. Όλως τυχαίως, η Πολωνία και η Ουγγαρία είναι οι μεγαλύτεροι αποδέκτες των κονδυλίων των διαρθρωτικών ταμείων που διανέμονται από την ΕΕ.  Η μεγαλύτερη ανησυχία μου, όμως, είναι η Ιταλία. Ένας πολύ δημοφιλής ηγέτης με αντιευρωπαϊκά αισθήματα, ο Ματέο Σαλβίνι, κέρδισε έδαφος μέχρι που υπερεκτίμησε την επιτυχία του και διέλυσε την κυβέρνηση. Αυτό ήταν ένα μοιραίο λάθος. Η δημοτικότητά του τώρα μειώνεται. Αλλά στην πραγματικότητα έχει αντικατασταθεί από την Τζόρτζια Μελόνι του κόμματος «Αδέλφια της Ιταλίας», η οποία είναι ακόμη περισσότερο εξτρεμίστρια. Ο σημερινός κυβερνητικός συνασπισμός είναι εξαιρετικά αδύναμος.

Παραμένει ενωμένος μόνο και μόνο για να αποφύγει τις εκλογές, στις οποίες θα κέρδιζαν αντιευρωπαϊκές δυνάμεις. Και πρόκειται για μια χώρα που ήταν ο πιο ένθερμος υποστηρικτής της Ευρώπης. Επειδή οι άνθρωποι εμπιστεύτηκαν την ΕΕ περισσότερο από τις ίδιες τις κυβερνήσεις τους. Τώρα, όμως, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι υποστηρικτές της Ευρώπης μειώνονται δραστικά, όπως και η υποστήριξη για την παραμονή της Ιταλίας ως μέλος της Ευρωζώνης. Αλλά η Ιταλία είναι ένα από τα μεγαλύτερα μέλη, είναι πολύ σημαντική για την Ευρώπη. Δεν μπορώ να φανταστώ μια ΕΕ χωρίς την Ιταλία. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν η ΕΕ θα είναι σε θέση να παράσχει αρκετή υποστήριξη στην Ιταλία.

Ε) Η Ευρωπαϊκή Ένωση μόλις ενέκρινε ένα ταμείο ανάκαμψης ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ…

Α) Αυτό είναι αλήθεια. Η ΕΕ έκανε ένα πολύ σημαντικό θετικό βήμα προς τα εμπρός, δεσμευόμενη να δανειστεί χρήματα από την αγορά σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα από ποτέ. Αλλά τότε, αρκετά κράτη, οι επονομαζόμενες «Πέντε Ολιγαρκείς» – Ολλανδία, Αυστρία, Σουηδία, Δανία και Φινλανδία – κατάφεραν να καταστήσουν τη συμφωνία λιγότερο αποτελεσματική. Η τραγωδία είναι ότι, κατά βάση, αυτά τα κράτη είναι φιλοευρωπαικά, αλλά και πολύ ιδιοτελή. Επιπλέον, είναι πολύ φειδωλά. Πρώτον, οδήγησαν σε μια συμφωνία που θα αποδειχθεί ανεπαρκής. Η υπαναχώρηση από τα σχέδια για την αλλαγή του κλίματος και την αμυντική πολιτική είναι ιδιαιτέρως απογοητευτική. Δεύτερον, θέλουν επίσης να βεβαιωθούν ότι τα χρήματα δαπανώνται σωστά. Αυτό δημιουργεί προβλήματα για τις χώρες του νότου που επλήγησαν περισσότερο από τον ιό.

Ε) Εξακολουθείτε να πιστεύετε σε ένα ευρωπαϊκό ομόλογο στο διηνεκές;

Α) Δεν έχω εγκαταλείψει την ιδέα, αλλά δε νομίζω ότι υπάρχει αρκετός χρόνος για να γίνει αποδεκτή. Επιτρέψτε μου πρώτα να εξηγήσω τι κάνει τα ομόλογα στο διηνεκές τόσο ελκυστικά, και στη συνέχεια να περιγράψω γιατί είναι μια ανεφάρμοστη ιδέα αυτήν τη στιγμή. Όπως υποδηλώνει το όνομά του, το κεφάλαιο ενός ομολόγου στο διηνεκές δεν χρειάζεται να επιστραφεί ποτέ, καθώς οφείλεται μόνο η καταβολή των ετήσιων τόκων. Για παράδειγμα, η εξυπηρέτηση ενός ομολόγου αξίας 1 τρισεκατομμυρίου ευρώ με επιτόκιο 1%, το οποίο είναι αρκετά γενναιόδωρο από τη στιγμή που η Γερμανία μπορεί να πωλεί 30ετή ομόλογα με αρνητικό επιτόκιο, θα κόστιζε 10 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Αυτό αποτελεί έναν εκπληκτικά χαμηλό λόγο κόστους-οφέλους της τάξης του 1:100. Επιπλέον, το 1 τρισεκατομμύριο ευρώ θα είναι διαθέσιμο αμέσως σε μια εποχή που χρειάζεται επειγόντως, ενώ το επιτόκιο πρέπει να καταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου, και όσο αυξάνεται το χρονικό διάστημα τόσο μειώνεται είναι η προεξοφλημένη παρούσα αξία του. Τι εμποδίζει, λοιπόν, την έκδοσή τους; Οι αγοραστές του ομολόγου πρέπει να είναι σίγουροι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα είναι σε θέση να εξυπηρετήσει τους τόκους. Αυτό θα απαιτούσε να διαθέτει η ΕΕ επαρκείς πόρους (δηλαδή φορολογική αρμοδιότητα) και τα κράτη-μέλη απέχουν πολύ από την έγκριση τέτοιων φόρων. Οι επονομαζόμενες «Τέσσερις Ολιγαρκείς» – Ολλανδία, Αυστρία, Σουηδία και Δανία (στην πραγματικότητα τώρα είναι πέντε επειδή προσχώρησε η Φινλανδία) – αντιτίθενται. Οι φόροι δεν θα χρειαζόταν καν να επιβληθούν, η έγκρισή τους θα ήταν αρκετή. Με απλά λόγια, αυτό είναι που καθιστά αδύνατη την έκδοση ομολόγων στο διηνεκές.

Ε) Δεν μπορεί η καγκελάριος Μέρκελ που είναι αποφασισμένη να καταστήσει τη γερμανική Προεδρία επιτυχή να κάνει κάτι γι' αυτό;

Α) Κάνει ό,τι μπορεί, αλλά είναι αντιμέτωπη με μια βαθιά ριζωμένη αντίληψη: Η γερμανική λέξη «Schuld» έχει διπλή έννοια. Σημαίνει χρέος και ενοχή. Εκείνοι που χρωστούν είναι ένοχοι. Δεν λαμβάνεται υπόψη ότι οι πιστωτές μπορούν, επίσης, να είναι ένοχοι. Πρόκειται για ένα θέμα κουλτούρας με πολύ βαθιές ρίζες στη Γερμανία. Έχει προκαλέσει σύγκρουση μεταξύ του να είναι κανείς Γερμανός και Ευρωπαίος ταυτόχρονα. Και εξηγεί την πρόσφατη απόφαση του Ανώτατου Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας που έρχεται σε σύγκρουση με το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ε) Ποιοι είναι οι εξωτερικοί εχθροί της Ευρώπης;

Α) Είναι πολυάριθμοι, αλλά όλοι μοιράζονται ένα κοινό χαρακτηριστικό: αντιτίθενται στην ιδέα της ανοικτής κοινωνίας. Έγινα ένθερμος υποστηρικτής της ΕΕ επειδή τη θεωρούσα προσωποποίηση της ανοικτής κοινωνίας σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Η Ρωσία ήταν ο μεγαλύτερος εχθρός, αλλά πρόσφατα η Κίνα έχει ξεπεράσει τη Ρωσία. Η Ρωσία κυριαρχούσε επί της Κίνας μέχρι την προεδρία του Νίξον, κατάλαβε ότι το άνοιγμα και η ανάπτυξη της Κίνας, θα μπορούσε να αποδυναμώσει τον κομμουνισμό και στη Σοβιετική Ένωση. Ναι, κατηγορήθηκε, αλλά εκείνος και ο Κίσινγκερ υπήρξαν μεγάλοι στρατηγικοί στοχαστές. Οι κινήσεις τους οδήγησαν στις μεγάλες μεταρρυθμίσεις του Ντενγκ Σιαοπίνγκ.

Σήμερα τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Η Κίνα κατέχει ηγετική θέση στην τεχνητή νοημοσύνη. Η τεχνητή νοημοσύνη παράγει εργαλεία ελέγχου που είναι χρήσιμα για μια κλειστή κοινωνία και αποτελούν θανάσιμο κίνδυνο για μια ανοιχτή κοινωνία. Γέρνει την πλάστιγγα υπέρ των κλειστών κοινωνιών. Η σημερινή Κίνα αποτελεί πολύ μεγαλύτερη απειλή για τις ανοικτές κοινωνίες από τη Ρωσία. Και στις ΗΠΑ υπάρχει μια δικομματική συναίνεση που έχει ανακηρύξει την Κίνα στρατηγικό αντίπαλο.

Ε) Επιστρέφοντας στον νέο κορωνοϊό, είναι χρήσιμος ή επιβλαβής για τις ανοιχτές κοινωνίες;

Α) Σίγουρα επιβλαβής, επειδή τα μέσα επιτήρησης που παράγονται από την τεχνητή νοημοσύνη είναι πολύ χρήσιμα για να θέσουν τον ιό υπό έλεγχο και αυτό καθιστά τα μέσα αυτά πιο αποδεκτά ακόμη και στις ανοιχτές κοινωνίες.

Ε) Τι σας έκανε τόσο επιτυχημένο στις χρηματοπιστωτικές αγορές;

Α) Όπως ανέφερα προηγουμένως, έχω αναπτύξει ένα εννοιολογικό πλαίσιο που μου έδωσε ένα πλεονέκτημα. Δεν πρόκειται για τη σύνθετη σχέση μεταξύ σκέψης και πραγματικότητας, αλλά έχω χρησιμοποιήσει την αγορά ως πεδίο δοκιμών για την εγκυρότητα της θεωρίας μου. Μπορώ να τη συνοψίσω σε δύο απλές προτάσεις. Πρώτον, σε καταστάσεις που συμμετέχουν σκεπτόμενα όντα, οι απόψεις των συμμετεχόντων για τον κόσμο είναι πάντα ελλιπείς και διαστρεβλωμένες. Αυτό ονομάζεται σφαλερότητα. Επίσης, αυτές οι διαστρεβλωμένες απόψεις μπορούν να επηρεάσουν την κατάσταση με την οποία σχετίζονται και οι διαστρεβλωμένες απόψεις οδηγούν σε ακατάλληλες πράξεις. Αυτό ονομάζεται αντανακλαστικότητα. Αυτή η θεωρία, μου έδωσε μια ώθηση, αλλά τώρα που το βιβλίο μου «Η Αλχημεία του Χρηματοπιστωτικού Τομέα» είναι ουσιαστικά υποχρεωτικό ανάγνωσμα για τους επαγγελματίες συμμετέχοντες στις αγορές, έχω χάσει το πλεονέκτημά μου. Αναγνωρίζοντας αυτό, έπαψα να είμαι συμμετέχων στις αγορές.

Ε) Μήπως η θεωρία σας, σας κάνει να ανησυχείτε για το χάσμα μεταξύ των αποτιμήσεων της αγοράς και της αδυναμίας της οικονομίας; Βρισκόμαστε σε μια φούσκα που τροφοδοτείται από την τεράστια ρευστότητα που διατίθεται από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ;

Α) Πολύ σωστά. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ τα πήγε πολύ καλύτερα από τον Πρόεδρο Τραμπ που την επέκρινε. Πλημμύρισε τις αγορές με ρευστότητα. Η αγορά διατηρείται τώρα από δύο εκτιμήσεις. Η μία είναι ότι αναμένεται μια ακόμη μεγαλύτερη δημοσιονομική ένεση από το πρόγραμμα CARES Act ύψους 1,8 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, στο εγγύς μέλλον. Η άλλη είναι ότι ο Τραμπ θα ανακοινώσει ένα εμβόλιο πριν από τις εκλογές. 

Ε) Πρόσφατα δωρίσατε 220 εκατομμύρια δολάρια για τους σκοπούς της φυλετικής ισότητας και των δικαιωμάτων των μαύρων. Πώς αξιολογείτε το κίνημα «Black Lives Matter»;

Α) Πραγματικά έχει σημασία, γιατί αυτή είναι η πρώτη φορά που μια μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού, εκτός των μαύρων, αναγνωρίζει ότι υπάρχει μια συστημική διάκριση εναντίον των μαύρων που ανάγεται στη δουλεία.

Ε) Πολλοί λένε ότι μετά την πανδημία της νόσου COVID-19 και την εμπειρία της τηλεργασίας, το μέλλον των πόλεων και των μητροπολιτικών περιοχών είναι καταδικασμένο.

Α) Πολλά πράγματα θα αλλάξουν, αλλά ακόμη είναι πολύ νωρίς για να προβλέψουμε το πώς. Θυμάμαι ότι μετά την καταστροφή των Δίδυμων Πύργων το 2001, πολλοί πίστευαν ότι οι άνθρωποι δεν θα θελήσουν ποτέ να ζήσουν στη Νέα Υόρκη και σε λίγα χρόνια, το ξέχασαν.

Ε) Σε αυτήν την επανάσταση, τα αγάλματα αφαιρούνται και η πολιτική ορθότητα γίνεται κυρίαρχο μέλημα.

Α) Κάποιοι ονομάζουν αυτό το φαινόμενο «κουλτούρα της ακύρωσης». Νομίζω ότι πρόκειται για ένα προσωρινό φαινόμενο. Νομίζω, επίσης, ότι είναι υπερβολικό. Επίσης, η πολιτική ορθότητα στα πανεπιστήμια είναι υπερβολική. Ως υπέρμαχος της ανοικτής κοινωνίας, θεωρώ την πολιτική ορθότητα πολιτικά λανθασμένη. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι η πολυφωνία απόψεων είναι απαραίτητη για τις ανοιχτές κοινωνίες.

Ε) Αν μπορούσατε να στείλετε ένα μήνυμα στους λαούς της Ευρώπης ποιο θα ήταν;

Α) SOS. Ενώ η Ευρώπη απολαμβάνει τις συνήθεις διακοπές του Αυγούστου, τα ταξίδια που συνεπάγονται μπορεί να έχουν επισπεύσει ένα νέο κύμα μολύνσεων. Αν ψάξουμε για μια αντιστοιχία, η πανδημία της Ισπανικής γρίπης του 1918 έρχεται στο μυαλό. Είχε τρία κύματα, εκ των οποίων το δεύτερο ήταν το πιο θανατηφόρο. Η επιδημιολογία και η ιατρική επιστήμη έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο από τότε και είμαι πεπεισμένος ότι η επανάληψη αυτής της εμπειρίας μπορεί να αποφευχθεί. Αλλά πρώτα πρέπει να αναγνωριστεί η πιθανότητα ενός δεύτερου κύματος και να ληφθούν άμεσα μέτρα για την αποφυγή του. Δεν είμαι ειδικός στην επιδημιολογία, αλλά είναι σαφές για μένα ότι οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς πρέπει να φορούν μάσκες προσώπου και να λαμβάνουν κι άλλα προληπτικά μέτρα.

Η Ευρώπη αντιμετωπίζει ένα άλλο υπαρξιακό πρόβλημα: δεν διαθέτει αρκετά χρήματα για να αντιμετωπίσει τη δίδυμη απειλή του ιού και της κλιματικής αλλαγής. Όπως αποδείχτηκε, είναι σαφές ότι η δια ζώσης συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ήταν μια οικτρή αποτυχία. Η πορεία την οποία επέλεξε η Ευρωπαϊκή Ένωση θα αποφέρει όχι μόνο πολύ λίγα χρήματα, αλλά και πολύ αργά. Αυτό επαναφέρει την ιδέα των ομολόγων στο διηνεκές. Κατά τη γνώμη μου, οι «Τέσσερις ή Πέντε Ολιγαρκείς» πρέπει να αναγνωρίσουν αυτό το γεγονός. Αντί να αντιτίθενται, πρέπει να μετατραπούν σε ενθουσιώδεις υποστηρικτές. Μόνο η πραγματική μεταστροφή τους θα μπορούσε να καταστήσει τα ομόλογα στο διηνεκές, που θα εκδώσει η ΕΕ, αποδεκτά από τους επενδυτές. Χωρίς αυτά, η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να μην επιβιώσει. Αυτό θα ήταν μια θλιβερή απώλεια, όχι μόνο για την Ευρώπη, αλλά για ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό δεν είναι μόνο δυνατό, αλλά μπορεί πραγματικά να συμβεί. Πιστεύω ότι υπό την πίεση του κοινού, οι αρχές θα μπορούσαν να το αποτρέψουν.

*Ο Mario Platero είναι δημοσιογράφος

 

 

 

 

 

 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή