Υπάρχει ο ναρκισσισμός της απείθειας. Αν ζεις σε αυτή τη χώρα, είναι βίωμα της καθημερινότητας. Δεν ξέρω αν κάπου αλλού η πρώτη αντίδραση σε όποιον σου κάνει παρατήρηση, ακόμη και την πιο ασήμαντη, είναι το μνημειώδες «Ξέρεις ποιος είμαι εγώ». Αυτός που μπαίνει στο λεωφορείο χωρίς να φοράει μάσκα έχει πετύχει τον στόχο του, αν κάποιος του το επισημάνει. Ακόμη και αν τον βρίσουν ή τον πετάξουν έξω, αισθάνεται υπερήφανος γιατί αυτός δεν είναι σαν τους άλλους. Επεται και δεν προηγείται η ερμηνεία της στάσης του με τις γνωστές θεωρίες συνωμοσίας περί τσιπακίων και νέας τάξης. Εκείνο που τον ενδιαφέρει πρωτίστως είναι να ξεχωρίσει από τους υπόλοιπους και ενδεχομένως να αρπαχτεί. Η ζωή καταντά βαρετή αν δεν αρπαχτείς τουλάχιστον μία φορά μέσα στην ημέρα.
Τη στρατηγική αντιμετώπισης της πανδημίας τη χαράζουν οι ειδικοί, όμως την εφαρμόζουν οι πολιτικοί. Και η κυβέρνηση εκτίμησε την κατάσταση χωρίς να υπολογίσει την έκταση του ναρκισσισμού της απείθειας. Υπολόγισε χωρίς το «ξέρεις ποιος είμαι εγώ». Μάλλον την παραπλάνησε η πειθαρχημένη στάση του πληθυσμού στην πρώτη φάση. Την παραπλάνησε ίσως και το βαθιά ριζωμένο ιδεολόγημα περί νεολαίας. Οταν το δικαίωμα ψήφου ισχύει από το δέκατο έκτο έτος της ηλικίας, τότε γιατί να μην πιστέψεις ότι ο έφηβος θα συμπεριφερθεί λογικά αν του μιλήσεις λογικά. Οσο για το «φιλότιμο» που επικαλέστηκε ο πρωθυπουργός, παραπέμπει περισσότερο στον ναρκισσισμό και λιγότερο στην κοινωνική ευαισθησία. Θα μου πείτε, υπάρχουν και οι γάμοι. Η οικογένεια ανεβαίνει στη σκηνή και προκειμένου να απολαύσει το μεγαλείο της ξεσηκώνει τον κόσμο. Εδώ ρίχνουν μπαλoθιές, σιγά μην τους πτοήσει ο αόρατος ιός.
Θα μου πείτε, επίσης, ότι υπάρχει και η μεσαία τάξη, τα αποκαΐδια της για την ακρίβεια. Τα πουκάμισα που μένουν στα ράφια, ο εστιάτορας που κλαίει τη μοίρα του μπροστά στα άδεια τραπέζια. Η χώρα έπρεπε να ανοίξει για να σωθεί ό,τι μπορούσε να σωθεί. Λάθος εκτίμηση; Οι ειδικοί αναρωτιούνται αν σώθηκε κάτι, παρότι το κοινωνικό τίμημα που καταβλήθηκε στον κορωνοϊό αρχίζει και χάνει το μέτρο. Για να ζήσουν μερικά μπιτσόμπαρα μπορεί και να μην ανοίξουν κανονικά τα σχολεία. Με μία ακόμη οικονομική κατάρρευση στη συλλογή μας και μια πανδημία που κινδυνεύει να γίνει ανεξέλεγκτη –χώρια η εθνική κρίση– ο ναρκισσισμός της απείθειας μοιάζει ικανός να ενεργοποιήσει τα αποθέματα της κοινωνικής βίας. Ορισμένοι έχουν ήδη αρχίσει να δουλεύουν γι’ αυτό. Αν είχαν την ικανότητα να διδαχθούν από τα λάθη τους, θα είχαν καταλάβει πως ο ναρκισσισμός της απείθειας μπορεί να κάνει θόρυβο, όμως δεν παράγει πολιτική. Και ο λαϊκισμός έχει τα όριά του. Δεν φτάνει να ξεσηκώνεις τον κόσμο. Πρέπει και κάτι να του υποσχεθείς. Οπως γίνεται στους γάμους.