Δεμένοι με τον ελληνικό πολιτισμό

Δεμένοι με τον ελληνικό πολιτισμό

6' 55" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Είναι όλοι τους διακεκριμένοι και γνωστοί για τα φιλελληνικά τους αισθήματα. Οι 25 προσωπικότητες από τον χώρο των γραμμάτων, των τεχνών και της πολιτικής της Μεγάλης Βρετανίας συνυπέγραψαν πριν από λίγες μέρες μία επιστολή, καλώντας τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να στηρίξουν την Ελλάδα και την Κύπρο απέναντι στις τουρκικές προκλήσεις. Θα μπορούσαμε να πούμε απλώς ότι και οι 25 ήταν υπέροχοι και να κλείσουμε το θέμα εκεί. Αναρωτηθήκαμε, όμως, τι είναι αυτό που τους «δένει» με τον ελληνικό πολιτισμό. Ορίστε τι μας απάντησαν.

ΒΙΚΤΟΡΙΑ ΧΙΣΛΟΠ

Συγγραφέας

Δεμένοι με τον ελληνικό πολιτισμό-1

Η Δύση χρωστάει στην Ελλάδα

«Φυσικά η θέση μου και το πάθος μου για αυτό το θέμα ενισχύονται από την πρόσφατη τιμητική απονομή μου της ελληνικής υπηκοότητας, αλλά και χωρίς αυτή, πιστεύω ότι οι ενέργειες της Τουρκίας παραβιάζουν τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNClos). Αυτό δεν είναι μια άποψη, αλλά ένα γεγονός. Η Ελλάδα και ο ελληνικός πολιτισμός σημαίνουν πολλά για μένα, αλλά πρέπει να σημαίνουν πολλά και για τον κόσμο. Η Ελλάδα μπορεί να είναι μια μικρή χώρα, από άποψη έκτασης και πληθυσμού, αλλά η σημασία της είναι τεράστια και πολύ μεγαλύτερη σε σχέση με το μέγεθός της. Στη Δύση χρωστάμε πολλές, βαθύτατα σημαντικές, ιδέες στην Ελλάδα. Είναι σχεδόν αδύνατο να γράψω αυτό το κείμενο χωρίς να χρησιμοποιήσω λέξεις με ελληνικές ρίζες ή να συνθέσω σκέψεις χωρίς αναφορές στην ελληνική γλώσσα. Αλλά αυτό είναι κάτι αφηρημένο. Σε ένα πιο πρακτικό επίπεδο, πιστεύω ότι η χωρική παραβίαση (violation of territory) δεν είναι αποδεκτή. Εγραψα ένα μυθιστόρημα για την Αμμόχωστο (σ.σ. το βιβλίο «Ανατολή», εκδ. Διόπτρα) και ακόμα το βρίσκω περίεργο/εξοργιστικό που ένα μεγάλο μέρος της Κύπρου, δηλαδή ένα μέρος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, είναι κατεχόμενο από Τούρκους στρατιώτες. Το να φανταστώ ότι μπορεί να συμβεί αυτό ξανά, σε ένα άλλο τμήμα της Μεσογείου, είναι πολύ ενοχλητικό».

ΤΖΟΝ ΚΙΤΜΕΡ

Πρώην πρεσβευτής της Βρετανίας στην Ελλάδα

Δεμένοι με τον ελληνικό πολιτισμό-2

Μας συνδέουν βαθιές ρίζες

«Οπως πολλοί, οδηγήθηκα στην Ελλάδα μέσα από τη γλώσσα και τον πολιτισμό σας. Είμαι πολύ Αγγλος και αγαπώ τη χώρα μου. Αλλά σκέφτομαι συνεχώς την Ελλάδα από τα 14 μου. Σε εκείνη την ηλικία αποφάσισα να μάθω ελληνικά επειδή ήθελα να διαβάσω τη γλώσσα της Αγίας Γραφής. Ομως χρόνο με τον χρόνο, ερωτεύτηκα τις διαφορετικές πτυχές της Ελλάδας: την αρχαιότητα, το Βυζάντιο, τη σύγχρονη εποχή. Η γλώσσα σας, η ιστορία, η λογοτεχνία, η κουλτούρα και η θρησκεία σας με συναρπάζουν. Ειδικά η λογοτεχνία. Είμαι το ίδιο χαρούμενος με ένα ποίημα του Σικελιανού όσο και με ένα χορικό του Σοφοκλή ή με την ποίηση του Ακάθιστου Υμνου. Οι ποιητές σας, η φιλοσοφία και η Ιστορία εμπλούτισαν τη ζωή μου. Αγαπώ επίσης τον κινηματογράφο σας, τον χορό, την τέχνη, τη μουσική, την κουζίνα, τον πολιτισμό της καθημερινότητας, τη φιλοξενία σας. Τώρα διευθύνω έναν οργανισμό που προωθεί τη φιλία μεταξύ Ελλήνων και Βρετανών. Συγκεντρώνουμε χρήματα για κοινωνικούς σκοπούς και προωθούμε την πολιτισμική συνεννόηση. Η κοινή μας ιστορία και το κοινό μας παρόν και το μέλλον μας, μετρούν. Οπως τα δένδρα στο δάσος συνδεόμαστε με μεγάλες και βαθιές ρίζες. Οταν βλέπω απειλές στην ειρήνη και τη σταθερότητα της γειτονιάς μας ανησυχώ. Η επιστολή μας είναι μια έκφραση αλληλεγγύης προς εσάς».

ΡΟΝΤΡΙΚ ΜΠΙΤΟΝ

Επίτιμος καθηγητής στην έδρα Κοραή, King’s College

Δεμένοι με τον ελληνικό πολιτισμό-3

Θαυμάζω και αγαπώ τη χώρα

«Για μένα η Ελλάδα και ο ελληνικός πολιτισμός είναι υπόθεση προσωπική. Από τα νεανικά χρόνια ακόμα, όταν για πρώτη φορά ταξίδεψα στα μέρη σας ως απλός τουρίστας και ταυτόχρονα μυήθηκα στα μυστήρια της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, δεν έπαψα να θαυμάζω και να αγαπώ τη χώρα, τους ανθρώπους, τους πολλούς Ελληνες φίλους μου – ακόμα και το κλίμα, το οποίο, σύμφωνα με τον Γερμανό ιστορικό της τέχνης και λάτρη του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού J.J. Winckelmann, είναι το ιδανικό για να καλλιεργηθεί το ανθρώπινο πνεύμα.

Υπερβάλλει, βέβαια, ο Γερμανός διαφωτιστής (ο οποίος δεν πάτησε ποτέ πόδι σε ελληνικό χώμα – αλλιώς θα ήξερε καλύτερα την πραγματικότητα!). Η εξιδανίκευση της Ελλάδας και του αρχαίου πολιτισμού, έστω και εσφαλμένη πολλές φορές στις εκτιμήσεις και τις προσδοκίες που επιβάλλει άδικα στον νεότερο ελληνισμό, είναι έμφυτη στον σύγχρονο ευρωπαϊκό πολιτισμό που ουσιαστικά συγκροτήθηκε όχι στην αρχαιότητα αλλά στα μέσα του 18ου αιώνα. Και οι σημερινοί Ελληνες απαρτίζουν μέρος του πολιτισμού αυτού, όπως και οι κάτοικοι όλης της ηπείρου μας (ακόμα και των γειτονικών νησιών – θέλουν δεν θέλουν οι θιασώτες του Brexit!). Η Ελλάδα και η Κύπρος ανήκουν σε μια οικογένεια εθνών τα οποία από κοινού στηρίζουν τις αξίες της δημοκρατικής λογοδοσίας και μιας διεθνούς τάξης που βασίζεται σε κανόνες. Για αυτό τον λόγο θεώρησα απαραίτητο να συνυπογράψω την εν λόγω επιστολή προς τους “Τάιμς”».

ΠΙΤΕΡ ΦΡΑΝΚΟΠΑΝ

Καθηγητής Παγκόσμιας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης

Δεμένοι με τον ελληνικό πολιτισμό-4

Το Βυζάντιο απαντά σε όλα τα ερωτήματα

«Ερωτεύτηκα την ελληνική ιστορία, τη λογοτεχνία και τη γλώσσα όταν ήμουν μικρός. Ημουν τυχερός και έμαθα αρχαία ελληνικά στο σχολείο – κάτι ασυνήθιστο σήμερα στη Βρετανία. Ωστόσο, δεν μπορούσα ποτέ να καταλάβω γιατί η Ιστορία της Ελλάδας έμοιαζε να τελειώνει με την άνοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ακόμη και όταν ήμουν νέος, ήθελα να καταλάβω πού εξαφανίστηκαν όλοι αυτοί οι έξυπνοι φιλόσοφοι, οι γενναίοι ηγέτες και οι θυμωμένοι θεοί. Οταν έμαθα για τον Μεσαίωνα, ήθελα περισσότερο να δω τι συνέβαινε στην Ανατολική Μεσόγειο παρά στα λασπωμένα χωράφια της Γαλλίας. Αντίστοιχα, όταν έμαθα για τον Α΄ και Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τα επακόλουθά τους, ήθελα να δω τις επιπτώσεις τους στην περιφέρεια της Δυτικής Ευρώπης.

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είναι στο επίκεντρο της ακαδημαϊκής μου ζωής – κάτι που βοηθάει να απαντήσω σε όλα αυτά τα ερωτήματα. Ως μαθητής στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, μελετούσα τις σχέσεις του Βυζαντίου με τους γείτονές του, στη Δύση με τη Ρώμη, τη Βενετία, τη Σικελία και ευρύτερα αλλά και με τη Νότια Αφρική, με τις σημερινές Ρωσία και Ουκρανία, τον Καύκασο, τους Αγίους Τόπους και τους μουσουλμάνους ηγέτες στη Μέση Ανατολή και τις πιο μακρινές σχέσεις με την Κίνα, για παράδειγμα, την Κεντρική Ασία και τον Ινδικό Ωκεανό.

Για τους περισσότερους, η ελληνική Ιστορία είναι συνυφασμένη με τον αρχαίο κόσμο. Αλλά, παρόλο που και αυτό με ενδιαφέρει, εστιάζω στο τι έγινε μετά την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης, εν μέρει επειδή το Βυζάντιο προσφέρει έναν φακό μέσα από τον οποίο μπορείς να καταλάβεις τις τόσες διαφορετικές πτυχές της θρησκείας, της λογοτεχνίας, της γλώσσας και φυσικά της πολιτικής και διπλωματικής ιστορίας.

Ως διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών της Οξφόρδης με τη στήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος επιβλέπω ένα ιδιαιτέρως πλούσιο και ποικίλο πρόγραμμα διαλέξεων, σεμιναρίων και έρευνας μέσα στον κόσμο του Βυζαντίου και τις διασυνδέσεις του. Αυτό εστιάζει κυρίως σε ελληνικό υλικό, εν μέρει επειδή έχουμε τόσο πολλά και υπέροχα κείμενα που διασώζονται από εκείνη την περίοδο. Δούλεψα για πολλά, πολλά χρόνια πάνω στην “Αλεξιάς” της Αννας Κομνηνή (και δημοσίευσα μια μετάφρασή της στα αγγλικά). Κείμενα σαν αυτό είναι κοσμήματα του παγκόσμιου πολιτισμού. Και έτσι βλέπω εν πολλοίς τη βυζαντινή ιστορία: ως έναν παγκόσμιο καμβά που δεν βοηθάει μόνο στην κατανόηση του κόσμου του παρελθόντος, αλλά έναν (καμβά) χωρίς τον οποίο το παρελθόν δεν μπορεί να κατανοηθεί πλήρως».

ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΧΟΛΤΟΝ

Ομότιμος καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ

Δεμένοι με τον ελληνικό πολιτισμό-5

Πολιτισμός και παράδοση χωρίς σύνορα

«Μου λείπει η Ελλάδα φέτος. Συνήθως, αυτή την περίοδο θα βρισκόμασταν με τη γυναίκα μου σε κάποιο ελληνικό νησί, ή κάποιο άλλο απόμερο μέρος της Ελλάδας για διακοπές. Ή ίσως θα ερχόμουν στην Ελλάδα για ένα συνέδριο ή άλλη πολιτιστική εκδήλωση. Στην καλύτερη περίπτωση ο επιστημονικός σκοπός του ταξιδιού συνδυάζεται με διακοπές: το τερπνόν μετά του ωφελίμου. Φέτος δεν γίνεται, για λόγους που είναι περιττό να αναφέρω. Αυτά που μου λείπουν είναι η ίδια η χώρα και ο φιλόξενος λαός της. Αλλά όχι μόνο. Είναι και η άμεση επαφή με τον νεοελληνικό πολιτισμό και τη νέα ελληνική γλώσσα, στα οποία έχω αφιερώσει την ακαδημαϊκή σταδιοδρομία μου. Αυτή την περίοδο βέβαια, ετοιμαζόμαστε να γιορτάσουμε τα ιστορικά γεγονότα του 1821, που οδήγησαν τελικά στη γέννηση ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Ο ελληνικός λαός απέκτησε έτσι έναν δικό του γεωγραφικό χώρο, που σιγά σιγά επεκτεινόταν στα σημερινά σύνορα. Δημιουργήθηκε τότε το νεοελληνικό κράτος. Ομως, ο πολιτισμός και η γλώσσα των Ελλήνων έχουν πίσω τους περισσότερο από τρεις χιλιετίες, μια μοναδική παράδοση που δεν έχει σύνορα. Εμένα με γοητεύουν ιδιαιτέρως οι μεσαιωνικές και νεότερες φάσεις της παράδοσης αυτής: το έπος του Διγενή Ακρίτα, τα ποιητικά κείμενα της Κρητικής Αναγέννησης, η συνεχής εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας και των διαλέκτων της, η ποίηση του Καβάφη και του Σεφέρη, το δημοτικό τραγούδι, για να αναφέρω μόνο λίγα παραδείγματα. Αυτά δεν χάνονται. Ελπίζω όμως να επιστρέψω σύντομα σε χώμα ελληνικό».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή