O χώρος στον οποίο κάποτε βρισκόταν το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου έχει πλέον καθαριστεί. H κάθαρση δεν είναι μόνο υλική αλλά και συμβολική. Ετσι, τώρα έχουμε τη δυνατότητα να δούμε πιο καθαρά πώς η 11η Σεπτεμβρίου 2001 άλλαξε τον κόσμο μας και ποια επίδραση είχε στον νευραλγικό τομέα της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Μετά την 11η Σεπτεμβρίου, η Υπατη Αρμοστεία του OHE για τους Πρόσφυγες και εγώ προσωπικά χαρακτηρίσαμε τα συμβάντα «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας». Αυτή η περιγραφή είναι ακριβής, διότι οι επιθέσεις σχεδιάστηκαν συστηματικά για να προξενήσουν τις μέγιστες δυνατές απώλειες αμάχων.
Ενα νέο βήμα στη διεθνή νομιμότητα, η ίδρυση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, εισάγει την έννοια της ατομικής ευθύνης για τα εγκλήματα αυτά. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να επικυρώσουν όλα τα κράτη του πλανήτη την ιδρυτική συνθήκη του δικαστηρίου, ώστε να μπορούμε στο μέλλον να δώσουμε δικαστική απάντηση σε εγκλήματα όπως αυτό της 11ης Σεπτεμβρίου.
Παράλληλα απαιτείται διεθνής συνεργασία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, όπως έγινε σαφές στις 28 Σεπτεμβρίου 2001, με το ψήφισμα 1373 του Συμβουλίου Ασφαλείας του OHE. Το ψήφισμα υποχρεώνει τα κράτη-μέλη να συνεργαστούν, χρησιμοποιώντας τη γλώσσα των υφισταμένων διεθνών συνθηκών.
Τάξη και ασφάλεια
Πέρα απ’ όλες αυτές τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας μέσα στο πλαίσιο του εθνικού και διεθνούς δικαίου, ένας νέος όρος έχει προστεθεί στο λεξιλόγιό μας: είναι ο «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας», που δικαιολογεί μία απάντηση πολύ ευρύτερη σε πολλά επίπεδα. O «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας» έχει αλλάξει υπογείως το κέντρο βάρους σε πολλές χώρες: η τάξη και η ασφάλεια έχουν αναχθεί σε ύψιστες αξίες, παρότι η ιστορία μας διδάσκει ότι πολύ συχνά η τάξη και η ασφάλεια οδηγούν στον περιορισμό της δημοκρατίας και στην καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Βλέπουμε ότι ορισμένα κράτη τείνουν να μη δίνουν καμία σημασία στις εμπεδωμένες αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του υφισταμένου διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Προξενούν σύγχυση ακόμη και ως προς το τι εμπίπτει και τι δεν εμπίπτει στις Συμβάσεις της Γενεύης το 1949, ενώ ισχυρίζονται ότι οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και ο πόλεμος στο Αφγανιστάν δείχνουν ότι οι συνθήκες αυτές είναι ξεπερασμένες.
Η μεγάλη μας ανησυχία τώρα είναι η εξής: αν οι ώριμες δημοκρατίες θολώνουν τις διαχωριστικές γραμμές και δίνουν κακό παράδειγμα, τότε τα μη δημοκρατικά καθεστώτα θα θεωρήσουν ότι έχουν το πράσινο φως για να εφαρμόζουν κι αυτά καταπιεστικές πολιτικές.
Νοοτροπία φρουρίου
Επίσης, είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό ότι μετά την 11η Σεπτεμβρίου στην Ευρώπη δημιουργείται μια νοοτροπία φρουρίου. Οι νόμοι γίνονται αυστηρότεροι, ενώ η γλώσσα που χρησιμοποιείται εναντίον των μεταναστών και όσων ζητούν πολιτικό άσυλο είναι όλο και σκληρότεροι. Αυτό, ταυτόχρονα με τον αντισημιτισμό και την ισλαμοφοβία πρέπει να απασχολήσει σοβαρά τους πολίτες και τις κυβερνήσεις της Ευρώπης.
Η διακύρηξη που υπεγράφη πέρυσι στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής διδάσκει ότι πρέπει να θεωρούμε την ανθρώπινη ποικιλομορφία ως πλεονέκτημα, όχι ως μειονέκτημα. Ενας κόσμος που θέλει να δρέψει τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης, πρέπει να συμβιβαστεί με τις πολυπολιτισμικές κοινωνίες.
Ο ευρύτερος στόχος μας, πέρα από την καθεαυτή προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι να οικοδομήσουμε έναν κόσμο όπου θα υπάρχει πραγματική ασφάλεια.
Φτώχεια και ασφάλεια
Για να γίνει αυτό, όμως, πρέπει να αναγνωρίσουμε την οργανική σύνδεση ανάμεσα στην ανάπτυξη, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και την ασφάλεια. Τώρα γίνεται όλο και πιο σαφές ότι καμία χώρα δεν μπορεί να θεωρήσει ότι η φτώχεια και οι στερήσεις στον υπόλοιπο κόσμο δεν την αφορούν. H καταπολέμηση της φτώχειας είναι το σημαντικότερο πεδίο της μάχης για την ασφάλεια όλων μας.