Τη στιγμή κατά την οποία η πυρηνική απειλή για τον πλανήτη «μετατοπίζεται» από το Ιράκ στη Βόρεια Κορέα, ο Δημήτρης Περρίκος χρίζεται επικεφαλής των επιθεωρητών όπλων των Ηνωμένων Εθνών. Ο 68χρονος χημικός, έπειτα από 28 συναπτά έτη παρουσίας στα Ηνωμένα Εθνη, αντικατέστησε, την 1η Ιουλίου 2003, τον Χανς Μπλιξ, στην ηγεσία της Επιτροπής Επιτήρησης, Εξακρίβωσης και Επιθεώρησης του ΟΗΕ (UΝΜΟVΙC).
Καλείται, λοιπόν, να συμβάλει κι αυτός με τον τρόπο του στην επόμενη ημέρα του Ιράκ, επαγρυπνώντας, χωρίς να παραγνωρίζει, ταυτόχρονα, τον κίνδυνο που ελλοχεύει στις αποφάσεις, πόσο μάλλον στις όποιες -εν θερμώ- ενέργειες της ηγεσίας της Β. Κορέας. Στη συνέντευξή του αναλύει τις πυρηνικές και βαλλιστικές δυνατότητες της Β. Κορέας και μιλάει για τον φίλο του, Ντέιβιντ Κέλι, επισημαίνοντας ότι ο θάνατός του «ήταν αποτέλεσμα εσωτερικών πιέσεων για τα αγγλικά θέματα μεταξύ κυβέρνησης και BBC» και θεωρεί ότι ο Σαντάμ «κάτι έκρυβε», σχετικά με τα όπλα μαζικής καταστροφής. Επίσης, αναφέρεται στην προσπάθεια της UNMOVIC να δημοσιεύσει στο Internet όλα τα αποτελέσματα των επιθεωρήσεών της στο Ιράκ, ούτως ώστε να αποκτήσουν όλοι πρόσβαση, προκειμένου να μη μείνει τίποτε εν κρυπτώ.
– Πιστεύετε ότι θα βρεθούν, τελικά, όπλα μαζικής καταστροφής στο Ιράκ;
– Αυτό είναι μία περίπτωση που μας βασανίζει όλους. Ολοι ξεκινήσανε από το γεγονός ότι η κυβέρνηση του Σαντάμ Χουσεΐν δεν άφηνε τίποτα καθαρό. Δεν απαντούσε σε όλες τις ερωτήσεις. Δεν έδινε αποδείξεις για ζητήματα, τα οποία έπρεπε να ξεκαθαρίσει. Επομένως, κάτι έκρυβε ο Σαντάμ. Από την άλλη μεριά, όταν βάζεις τα πράγματα κάτω λες, παραδείγματος χάριν, ότι «το Ιράκ έχει εισαγάγει ένα πολύ μεγάλο αριθμό πυραύλων Scuds και δεν τους έχει χρησιμοποιήσει όλους». Κάποιους έριξε στο Ιράν, άλλους στο Κουβέιτ, άλλους χρησιμοποίησε κατά του Ισραήλ. Οταν μαζέψεις όλα αυτά τα δεδομένα και κάνεις τον ισολογισμό, τότε αυτός μπορεί να βγαίνει και λίγο «στραβός». Γι’ αυτήν, λοιπόν, τη διαφορά που είναι ο αριθμός των πυραύλων που δεν είναι καταμετρημένοι, μπορείς να υποθέσεις είτε ότι υπάρχει είτε ότι δεν υπάρχει. Κάτι ανάλογο ισχύει και για τον άνθρακα που είχε φτιαχτεί. Υπήρχε πάντα ένα ποσό στον ισολογισμό που δεν μπορούσε να προσδιοριστεί. Το γεγονός, όμως, ότι υπάρχει μια διαφορά δεν σημαίνει αναγκαστικά ότι είναι και εκπεφρασμένη σε ποσότητα υλικού που υπάρχει και, πιθανόν, είναι θαμμένο.
Υπήρχε, επίσης, και ένα άλλο ζήτημα Από το 1993 – 94 και μετά δεν βρήκαμε άλλα όπλα εκτός από αυτά που μέχρι τότε είχαν παρουσιαστεί από τους Ιρακινούς. Αυτό σήμαινε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά γιατί δεν μπορούσαμε να βρούμε τίποτα, παρόλο που γινόντουσαν συνεχώς επιθεωρήσεις. Από τις πρώτες κιόλας αιφνιδιαστικές επιθεωρήσεις, βρήκαμε μικροπράγματα που έδιναν την εντύπωση ότι ήταν απόβλητα, ξεχασμένα υλικά».
– Τα στοιχεία που παρουσιάσατε στον ΟΗΕ ήταν casus belli για να ξεκινήσει ο πόλεμος κατά του Ιράκ;
– Οχι, βέβαια! Το «καπνίζον όπλο» δεν βρέθηκε πουθενά. Δεν ήταν τόσο σημαντικά αυτά ώστε να μπορείς να πεις «να, αυτή είναι η απόδειξη». Ψάχναμε να βρούμε αυτά τα κινητά εργαστήρια για τα οποία έγινε τόσος λόγος. Βρήκαν δύο εργαστήρια, αλλά οι έλεγχοι που έγιναν σε αυτά δεν κατέδειξαν ότι, αδιαμφισβήτητα, ήταν εργαστήρια παραγωγής βιολογικών ή χημικών υλικών.
Τελικός κριτής ο κόσμος
– Πώς κρίνετε τη σιβυλλική ρήση του Τόνι Μπλερ ότι «η Ιστορία θα μας συγχωρέσει για τον πόλεμο στο Ιράκ»;
– Η ιστορία μπορεί να βγάλει άλλα πράγματα. Ο πόλεμος του Ιράκ έχει κοιταχθεί από όλες τις πλευρές κι από αυτήν του αιτιολογικού. Υπάρχει και η οπτική γωνία που καταγράφει τι άλλα πράγματα γίνονταν από το καθεστώς αυτό, ούτως ώστε να πει κανείς «σε τελευταία ανάλυση καλά που έγινε για να φύγει το καθεστώς Σαντάμ». Αν συνεχίσουν να βρίσκουν μαζικούς τάφους, να βγαίνουν στην επιφάνεια τα αποτρόπαια εγκλήματα που έκανε το ιρακινό καθεστώς, ο κόσμος, γιατί τελικά αυτός είναι ο κριτής, ενδέχεται να υιοθετήσει την άποψη ότι μπορεί να μην ήταν επαρκής η δικαιολογία, αλλά κάποιος έπρεπε να απαλλάξει το Ιράκ από τον Χουσεΐν.
Πρέπει, βέβαια, να δούμε μακροχρόνια ποιες άλλες επιδράσεις θα έχει ο πόλεμος και οι μετέπειτα μεταρρυθμίσεις που θα γίνουν στο Ιράκ. Αν όλα πάνε καλά και η μεταβολή στην κυβέρνηση του Ιράκ φέρει ένα πρότυπο δημοκρατίας, το οποίο τα άλλα γειτονικά κράτη θα μπορέσουν να ακολουθήσουν, τότε μπορεί να πει κανείς ότι ήταν κάτι που έφερε ειρήνη στην περιοχή. Αν, παρ’ ελπίδα, δεν πάνε έτσι τα πράγματα και το Ιράκ αποτελεί μία εστία ανωμαλίας, τότε μόνο αρνητικά συμπεράσματα μπορούν να βγουν. Θα πρέπει, λοιπόν, να περιμένει κανείς για να πει αν θα τους δικαιώσει η ιστορία.
Η αυτοκτονία Κέλι
– Θεωρείτε ότι η πολιτική των ΗΠΑ και της Μ. Βρετανίας, στο ζήτημα του Ιράκ εξώθησε σε μία αλυσιδωτή πορεία γεγονότων με κύριο αντίκτυπο, υπό τη μορφή «παράπλευρης απώλειας», την αυτοκτονία του Ντέιβιντ Κέλι;
– Οχι, το περιπλέκετε. Ολα αυτά δεν πρέπει να εμπλέκονται στην ίδια «μουσική». Η αυτοκτονία του Ντέηβιντ Κέλι ήταν ένα πολύ δυσάρεστο γεγονός για όλους μας και έχουμε στεναχωρηθεί φοβερά γι’ αυτό, καθώς ήταν ένας αξιαγάπητος άνθρωπος. Θεωρώ ότι η αυτοκτονία του ήταν αποτέλεσμα εσωτερικών πιέσεων για τα αγγλικά θέματα μεταξύ κυβέρνησης και BBC. Θα πρέπει, όμως, προτού κρίνει κανείς οτιδήποτε να περιμένει να δει τι θα γίνει με τις έρευνες που έχουν ανατεθεί σε δικαστική επιτροπή.
«Η επιλογή μου είναι αποτέλεσμα σκληρής εργασίας»
– Η θέση στην οποία βρίσκεστε αποτελεί προσωπική δικαίωση;
– Νομίζω ότι αυτά τα πράγματα είναι συνέπειες μιας συνεχούς και κοπιαστικής εργασίας. Στα 18 χρόνια που συνεργάστηκα με τον Μπλιξ, είδε τι μπορώ να κάνω. Οταν ανέλαβε την Επιτροπή Επιτήρησης, Εξακρίβωσης και Επιθεώρησης του ΟΗΕ, το 2000, μου ζήτησε να έρθω στην UNMOVIC και είπα «εντάξει». Είχα επίσης και την πείρα που συγκέντρωσα όλα αυτά τα χρόνια στο Ιράκ τα πρώτα χρόνια, μετά στη Ν. Αφρική με τον αφοπλισμό της και φυσικά πολύ περισσότερο στη Β. Κορέα, με το ζήτημα της οποίας ασχολούμαι τα τελευταία έξι χρόνια. Ηταν μάλλον φυσικό, όταν ο Μπλιξ έφυγε, ο Κόφι Ανάν να θέλει να υπάρχει κάποια συνέχεια στον οργανισμό. Τουλάχιστον, ωσότου η καινούργια εντολή προσδιορίσει ποια θα είναι ακριβώς τα αντικείμενα που θα πρέπει να ασχοληθεί η UNMOVIC. Ακόμα δεν γνωρίζω ποια θα είναι η εντολή. Η υπηρεσία αφοπλισμού των Ηνωμένων Εθνών βρίσκεται αυτήν την ώρα σε σταυροδρόμι. Το σύστημα, βέβαια, συνεχίζει να δουλεύει και αυτήν τη χρονική περίοδο προσπαθούμε να μαζέψουμε ό,τι πληροφορίες συγκεντρώσαμε αυτούς τους 3,5 μήνες. Μαζέψαμε φωτογραφικό και άλλο υλικό και τώρα πρέπει όλα αυτά να καταχωρηθούν σε ηλεκτρονικά αρχεία ώστε ο καθένας να μπορεί με μια ματιά να δει τι έγινε σε κάθε ειδική περιοχή που πήγαμε στο Ιράκ και κάναμε ελέγχους.
– Πότε θα βρεθείτε και πάλι στην Ελλάδα;
Θα κατεβώ τον Αύγουστο για διακοπές. Πιθανότατα θα πάω στην Κρήτη.
– Θα παρακολουθήσετε από κοντά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004;
– Ελπίζω να είμαι στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων και να τους παρακολουθήσω. Είναι ένα πολύ μεγάλο γεγονός για τη χώρα μας.
Δίνουν «τράτο» στη B. Κορέα να αναπτύξει τα πυρηνικά της
– Ποιες είναι οι πυρηνικές δυνατότητες της Β. Κορέας;
– Είχα πει πριν από δύο χρόνια ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος στην πραγματικότητα είναι η Β. Κορέα, η οποία διαθέτει και δυνατότητα παραγωγής πυρηνικού υλικού, αλλά έχει και μεγάλη δυνατότητα σε πυραυλικά συστήματα. Επομένως, τα πράγματα είναι ακόμη πιο επικίνδυνα από καταστάσεις, όπως του Ιράκ, τη χρονική περίοδο 2000 – 2001.
Από όσα γνωρίζαμε από παλιά, υπήρχαν σοβαρές υποψίες όσον αφορά την παραγωγή του χημικού υλικού από τη Β. Κορέα. Το 1991 – 92, όταν άρχισαν οι πρώτες επιθεωρήσεις στην Κορέα και είχαμε πάει στο λεγόμενο ραδιοχημικό εργαστήριο, που στην πραγματικότητα είναι ένα τεράστιο εργοστάσιο αναπαραγωγής στάσιμου υλικού, είχαμε δει ότι υπήρχαν ορισμένες ανωμαλίες. Αυτές είχαν ως βάση την πιθανότητα ότι ραδιενεργό υλικό είχε βγει από τους αντιδραστήρες, είχε διαχωριστεί, είχε ανακυκλωθεί και είχε γίνει διαχωρισμός του πλουτωνίου, το οποίο αντιστοιχούσε σε 1 – 2 ατομικές βόμβες. Τα γεγονότα του 1994, που είχαν ωθήσει σχεδόν σε έναν πόλεμο, οδήγησαν στην επίλυση αυτού του θέματος με την υπογραφή συμφωνίας μεταξύ των Αμερικανών και των Β. Κορεατών και πάγωμα του πυρηνικού τους προγράμματος. Ο έλεγχος αυτού του προγράμματος είχε γίνει από τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας. Αυτό είχε φέρει μία ηρεμία στην περιοχή, αλλά φαίνεται ότι από το 1999 άρχισαν να αλλάζουν οι προοπτικές.
Οταν ήρθε και η αλλαγή της κυβερνήσεως των ΗΠΑ, τότε υπέθεσαν ότι θα υπήρχε πλήρης μεταβολή της πολιτικής και ίσως προώθησαν και άλλα πυρηνικά προγράμματα, όπως το πρόγραμμα του εμπλουτισμού του ουρανίου που δεν το είχαν παλιά. Αυτό άλλαξε πάλι την όλη εικόνα. Από εκεί που υπήρχε ένα παγωμένο πυρηνικό πρόγραμμα, αυτό άνοιξε τελείως. Το 2003 έγιναν όλες αυτές οι εξελίξεις, η Β. Κορέα αποχώρησε από τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Οπλων και έδιωξε τους επιθεωρητές. Επομένως, τα πράγματα είναι ιδιαίτερα μπλεγμένα στην περιοχή της Β. Κορέας -λένε ότι υπάρχει και δεύτερο εργοστάσιο αναπαραγωγής στάσιμου υλικού χωρίς όμως να υπάρχει βεβαιότητα- και όλοι περπατάνε λιγάκι σαν τον ελέφαντα στα αυγά. Κανείς δεν θέλει να δημιουργήσει καταστάσεις, όπου μπορεί να δημιουργηθούν πυρηνικά ζητήματα και ένταση στην περιοχή. Μην ξεχνάμε ότι η Σεούλ είναι γύρω στα 60 – 70 χιλιόμετρα μακριά από τα σύνορα. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, ότι και αυτοί προσπαθούν να λύσουν όσο πιο ειρηνικά γίνεται το θέμα, αλλά το ανησυχητικό στοιχείο είναι ότι αφήνουν μεγάλο «τράτο» στην κυβέρνηση της Β. Κορέας να μπορέσει να δουλέψει το πυρηνικό της πρόγραμμα.