Πέπλος μυστηρίου, υψηλές αποδόσεις με χαμηλές διακυμάνσεις, αλλά και συχνές και πολυδιαφημισμένες κατηγορίες ότι αποτελούν αποσταθεροποιητικό παράγοντα των αγορών, χαρακτηρίζουν τον χώρο των hedge funds. Στην πραγματικότητα, σήμερα τα hedge funds είναι ίσως ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος τομέας στον χώρο της διαχείρισης κεφαλαίων, ενώ σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, οι αποδόσεις τους κατά την τελευταία δεκαετία είναι σαφώς υψηλότερες από τις κλασικές μορφές επένδυσης, με κλάσμα μόλις της διακύμανσής τους. Περισσότερο μύθος, παρά πραγματικότητα, οι κατηγορίες οφείλονται κυρίως σε μεμονωμένα περιστατικά τα οποία βρέθηκαν στο διεθνές προσκήνιο, όπως η απώλεια 4 δισ. δολαρίων το 1998 από το Long Term Capital Management (LCTM), η οποία έθεσε σε κίνδυνο το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα, αλλά και οι απειλές κατά των «κερδοσκοπικών hedge funds», τις οποίες εξεπέλυσε κατά τη διάρκεια της ασιατικής κρίσης ο πρωθυπουργός της Μαλαισίας κ. Μαχαθίρ.
Του Δημήτρη Γκιόκεζα
Υπερδιπλάσιες των αποδόσεων των κλασικών μορφών επένδυσης με χαμηλότερη διακύμανση (ρίσκο) των τιμών τους είναι ο απολογισμός των τελευταίων δέκα ετών των hedge funds, όπως προκύπτει από την ανάλυση των κυριότερων δεικτών του χώρου, τους οποίους εκδίδει η CSFB/Tremont. Οπως φαίνεται στο γράφημα στην ίδια σελίδα, η μέση ετήσια απόδοση, από την έναρξη του συνολικού δείκτη στις αρχές του 1993, μέχρι σήμερα πλησιάζει το 11%, έναντι 4,4% για τον MSCI Παγκόσμιο Χρηματιστηριακό Δείκτη και 3,7% για τον MSCI Ελλάδας (οι αποδόσεις είναι υπολογισμένες σε δολάρια). Παράλληλα, η ετήσια διακύμανση της τιμής του δείκτη των hedge funds είναι η μισή του παγκόσμιου χρηματιστηριακού δείκτη και σχεδόν το ένα τέταρτο της διακύμανσης του ελληνικού δείκτη. Επιπλέον, όπως φαίνεται και από το γράφημα, τα hedge funds δεν ακολούθησαν την απαξίωση των τιμών των χρηματιστηριακών μετοχών της τριετίας 2000 έως 2003. Αντίθετα, κατά την περίοδο από Μάρτιο 2000 έως Μάρτιο 2003, η συνολική απόδοση του δείκτη των hedge funds ανήλθε σε 13%, ενώ επιμέρους δείκτες, όπως ο δείκτης Global Macro ανατιμηθήκαν κατά περισσότερο από 60%. Στο ίδιο διάστημα, η συνολική πτώση του παγκόσμιου χρηματιστηριακού δείκτη ξεπέρασε το 40%, ενώ ο ελληνικός δείκτης μειώθηκε κατά 66%.
Δύσκολος ορισμός
Τι ακριβώς είναι τα hedge funds; Δεν υπάρχει ακριβής ορισμός στην πράξη, όμως τα hedge funds είναι κατά κανόνα επενδυτικά κεφάλαια, εγκατεστημένα κυρίως σε offshore δικαιοδοσίες, τα οποία επενδύουν σε ένα ευρύτατο φάσμα παγίων, όπως μετοχές, ομόλογα, παράγωγα, νομίσματα και πολύτιμα μέταλλα, με απευθείας θέση ή με θέση short, χρησιμοποιώντας συχνά μόχλευση (επενδύουν πολλαπλάσια κεφάλαια από αυτά τα οποία διαθέτουν) και στοχεύοντας απόλυτη απόδοση, μη συνδεδεμένη δηλαδή με κάποιο δείκτη όπως συμβαίνει με τα κλασικά αμοιβαία κεφάλαια. Επειδή τα hedge funds είναι εγκατεστημένα σε offshore δικαιοδοσίες, δεν υπόκεινται στους κανονισμούς και περιορισμούς στους οποίους υπόκεινται τα κλασικά αμοιβαία κεφάλαια. Με άλλα λόγια διαθέτουν απόλυτη σχεδόν ελευθερία επενδυτικών κινήσεων, τόσο στην επιλογή της στρατηγικής και των παγίων στα οποία επενδύουν, όσο και στη χρήση μόχλευσης.
Υψηλότερα έξοδα
Σε σύγκριση με τα κλασικά αμοιβαία κεφάλαια, τα έξοδα διαχείρισης τα οποία χρεώνουν στους επενδυτές είναι σαφώς υψηλότερα και κυμαίνονται μεταξύ 1 και 5% των κεφαλαίων υπό διαχείριση. Επιπλέον, συχνά οι διαχειριστές των hedge funds καρπώνονται ένα μέρος της ετήσιας απόδοσης των κεφαλαίων τα οποία διαχειρίζονται. Το γεγονός ότι είναι εγκατεστημένα σε offshore δικαιοδοσίες, όπως οι Μπαχάμες και οι Ολλανδικές Αντίλλες, αλλά και η νομική τους υπόσταση, η οποία είναι της μορφής Limited Partnership, δεν τους επιτρέπει την ενεργή προσέγγιση πελατών σε χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ενωση. Για τον λόγο αυτό, οι μέχρι σήμερα πελάτες των hedge funds είναι κυρίως ιδιώτες επενδυτές με σημαντικά offshore κεφάλαια, ενώ το μέσο μέγεθος ενός hedge fund είναι, σύμφωνα με στοιχεία της VaHedge Fund Advisors, περίπου 22 εκ. δολάρια.
Κεφάλαια $ 500 δισ.
Η έλλειψη διαφάνειας του χώρου, δεν επιτρέπει τον ακριβή προσδιορισμό του συνόλου των hedge funds τη στιγμή αυτή, εκτιμάται όμως ότι ξεπερνούν τα 2.000, ενώ το σύνολο των κεφαλαίων υπό διαχείριση ανέρχεται σε περίπου 500 δισ. δολάρια. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε μόλις 1,1% του συνόλου των παγκόσμιων επενδυτικών κεφαλαίων, τα οποία υπολογίζεται ότι πλησιάζουν τα 45 τρισ. δολάρια, αυξάνεται όμως με γεωμετρική πρόοδο και σύμφωνα με εκτιμήσεις τις αγοράς, θα ξεπεράσει τα 1,5 τρισ. δολάρια μέχρι το 2010. Πολλοί λόγοι συντελούν στην εκτίμηση αυτή. Κατ’ αρχάς, οι υψηλές αποδόσεις των hedge funds τα τελευταία χρόνια, ακόμα και σε περιόδους απαξίωσης των αγορών, ενισχύουν τις εισροές κεφαλαίων σε αυτά, ειδικότερα εφόσον έχουν χαμηλό δείκτη συσχέτισης με τις κλασικές μορφές επένδυσης. Δηλαδή, εάν ένας επενδυτής τοποθετήσει ένα μέρος του χαρτοφυλακίου του σε hedge funds, επιτυγχάνει καλύτερη διασπορά, μειώνοντας το ρίσκο του συνολικού χαρτοφυλακίου και αυξάνοντας την απόδοση.
Τα… funds of funds
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι σταδιακά γίνονται πιο αποδεκτά από τους μεγάλους θεσμικούς επενδυτές, όπως τα συνταξιοδοτικά ταμεία, οι οποίοι κατευθύνουν όλο και μεγαλύτερο μέρος των κεφαλαίων τους στα hedge funds. Σε αυτό έχει συντελέσει και η εμφάνιση τα τελευταία χρόνια των λεγόμενων funds of funds, δηλαδή hedge funds τα οποία επενδύουν αποκλειστικά σε άλλα hedge funds. Καθώς τα funds of funds εξειδικεύονται στην ανάλυση και αξιολόγηση των άλλων hedge funds, αυξάνεται η ποιότητα και ποσότητα πληροφοριών για τον χώρο τους, όπως απαιτούν οι θεσμικοί επενδυτές προκειμένου να επενδύσουν μέρος των κεφαλαίων τους σε αυτά. Τέλος, το μικρό μέγεθος των hedge funds και η ευέλικτη δομή τους, προσελκύει μεγάλο αριθμό των ικανότερων διαχειριστών κλασικών αμοιβαίων κεφαλαίων, οι οποίοι επιθυμούν να ξεφύγουν από τους περιορισμούς και κανονισμούς στους οποίους υπόκεινται.
Η αγορά των hedge funds είναι ιδιαίτερα ανομοιογενής ως προς τις στρατηγικές τις οποίες το κάθε ένα ακολουθεί. Κοινή συνιστώσα όλων των στρατηγικών είναι ο εντοπισμός και η εκμετάλλευση αδυναμιών των αγορών.
Από την εμφάνιση του πρώτου hedge fund, το Jones Hedge Fund, το 1949, μέχρι σήμερα, οι επενδυτικές στρατηγικές, οι οποίες ακολουθούνται καλύπτουν ένα ευρύτατο φάσμα. Το Jones Hedge Fund, ακολουθούσε την τυπική στρατηγική long/short, αγοράζοντας δηλαδή τις μετοχές τις οποίες θεωρούσε υποτιμημένες και πουλώντας short αυτές τις οποίες θεωρούσε υπερτιμημένες (οι short θέσεις αντιστοιχούν στην πώληση μετοχών, τις οποίες ο πωλητής δεν διαθέτει, αλλά δανείζεται, προσβλέποντας στην πτώση της τιμής τους). Το αποτέλεσμα είναι ο περιορισμός του συστηματικού ρίσκου της αγοράς και η βελτίωση της απόδοσης σε σύγκριση με τα κλασικά αμοιβαία κεφάλαια, τα οποία δεν επιτρέπεται να λαμβάνουν θέσεις short. Επιπλέον, ο περιορισμός του συστηματικού κινδύνου επιτρέπει τη μόχλευση των κεφαλαίων, τη συνολική δηλαδή επένδυση κεφαλαίων, τα οποία είναι πολλαπλάσια των κεφαλαίων υπό διαχείριση, μέσω δανεισμού. Η μόχλευση λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής της απόδοσης, εφόσον η πορεία των αγορών συμπίπτει με τη στρατηγική, την οποία εφαρμόζει ο διαχειριστής του hedge fund. Στην περίπτωση όμως κατά την οποία οι αγορές κινηθούν αντίθετα, η μόχλευση οδηγεί σε δραματικές απώλειες, όπως συνέβη με τον πιο γνωστό ίσως διαχειριστή hedge fund, τον George Soros, οι απώλειες του οποίου ξεπέρασαν το 1 δισ. Δολάρια το 1994.