Την πύλη του προεδρικού μεγάρου της Σαϊγκόν έσπαζε πριν από τριάντα χρόνια σαν σήμερα το σοβιετικής κατασκευής άρμα T-54 του βιετναμέζικου Λαϊκού Στρατού, με διοικητή τον Μπούι Κουάντ Θαν, ενώ την ίδια ώρα μικρή δύναμη ανδρών του αντάρτικου των Βιετκόνγκ εισέβαλε με τη σειρά της στο προαύλιο του ανακτόρου. O θρίαμβος των ανταρτών εξέπληξε ακόμη και το ίδιο το αντάρτικο κίνημα, αλλά και την ηγεσία του KK Βιετνάμ. H είσοδος των Βιετκόνγκ στην έδρα της κυβέρνησης του θεωρητικά ανεξάρτητου Νότιου Βιετνάμ έδινε τέλος σε πόλεμο τριών δεκαετιών και σηματοδοτούσε την πλέον ταπεινωτική και αιματοβαμμένη ήττα του αμερικανικού στρατού στην ιστορία του.
Δύο ώρες νωρίτερα, στις 8.24 το πρωί, το τελευταίο αμερικανικό ελικόπτερο CH-46 απογειωνόταν -αν και υπέρβαρο- από την οροφή της αμερικανικής πρεσβείας, με προορισμό τα σκάφη του αμερικανικού στόλου σε απόσταση 17 ναυτικών μιλίων στα ανοιχτά του ακρωτηρίου Σεν Ζακ, επινείου της Σαϊγκόν. H επιχείρηση «Frequent Winds» (Συχνοί Ανεμοι), με στόχο την εκκένωση των Αμερικανών υπηκόων και των λίγων εμπίστων του παλαιού καθεστώτος από την πόλη σε επιλεγμένα πολεμικά πλοία «επισήμων», είχε λήξει. Την απελπισία των φτωχών Βιετναμέζων προσφύγων που προσπαθούσαν να επιβιβασθούν στο αεροπλανοφόρο «Τζον Χάνκοκ» περιγράφει αρχικελευστής του πλοίου: «Στις πέντε το απόγευμα ήλθε διαταγή να σταματήσουμε τη φόρτωση προσφύγων, καθώς είχαμε ξεπεράσει τους έξι χιλιάδες. Αναγκασθήκαμε να πυροβολήσουμε μπροστά από τα πλοιάριά τους και σταμάτησαν. Στις έξι μας διέταξαν να συνεχίσουμε την επιβίβαση. Σταματήσαμε, αφού έφθασαν τους 10.000. Ηταν παντού, ώς το κατάστρωμα και τους διαδρόμους. Στο τέλος αναγκασθήκαμε να κόψουμε τα σχοινιά πολλών σκαφών, ενώ οι επιβιβασμένοι σε αυτά μας ικέτευαν».
Εκτεταμένη διαφθορά
Η αμερικανική πολεμική μηχανή στάθηκε ανήμπορη να υπερισχύσει ενός ελλιπώς εξοπλισμένου και σε διαρκή πολιτική αναταραχή απελευθερωτικού στρατού. Από το 1954, ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ επιτρέπει τη μετάβαση μικρής αρχικά αποστολής στρατιωτικών συμβούλων στο Νότιο Βιετνάμ. H δύναμη αυτή φθάνει να αριθμεί μισό εκατομμύριο άνδρες το 1967, ενώ την ίδια ώρα φθίνει επικίνδυνα η πολιτική νομιμοποίηση του καθεστώτος της Σαϊγκόν. H βαθύτατα διεφθαρμένη φύση της κυβέρνησης του Νότιου Βιετνάμ και η απόλυτη εξάρτησή της από την αμερικανική βοήθεια απέκλεισε εκ προοιμίου κάθε δυνατή προσέγγιση με τον πληθυσμό της υπαίθρου, αλλά και με τα λαϊκά στρώματα των πόλεων, που στελέχωσαν με αφοσίωση την πολεμική μηχανή των Βιετκόνγκ.
Οι τελευταίες ημέρες της κυβέρνησης του Νοτίου Βιετνάμ προσφέρουν μυθιστορηματικές εικόνες παρακμής, λεηλασίας, απελπισίας, πολιτικής ίντριγκας και αμυντικής ανευθυνότητας. Από τη μεριά τους, οι πάτρωνες του καθεστώτος της Σαϊγκόν στην Ουάσιγκτον, ο πρόεδρος Φορντ και το περιβάλλον του Λευκού Οίκου δηλαδή, συνέβαλαν στην κατάρρευση της Δημοκρατίας του Νοτίου Βιετνάμ, έχοντας αποτύχει λίγους μήνες νωρίτερα στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν κονδύλια οικονομικής βοήθειας προς το Νότιο Βιετνάμ. H πολιτική αντιπαράθεση αυτή, που εκτυλίχθηκε τους τελευταίους μήνες του 1974, είδε το σχηματισμό πρωτοφανούς αλλά νικηφόρας συμμαχίας μεταξύ του Πενταγώνου, του υπουργού Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ και του Κογκρέσου, κατά της πολιτικής του προέδρου Φορντ, που πίεζε ασφυκτικά για ψήφιση νέων κονδυλίων για το Νότιο Βιετνάμ.
Σαν τραπουλόχαρτο…
Ούτε οι ίδιοι οι ηγέτες των Βιετκόνγκ και του KK Βιετνάμ στο Ανόι, όμως, δεν περίμεναν ότι η άμυνα του Νότου θα κατέρρεε με τέτοια ταχύτητα, παρά την κατάρρευση του καθεστώτος της Πνομ Πενχ δώδεκα ημέρες νωρίτερα και την επέλαση των Ερυθρών Χμερ. Πενήντα δύο μόλις ημέρες μετά την εκδήλωση της επίθεσης των Βιετκόνγκ κατά του Μπαν Με Τουότ στα Κεντρικά Υψίπεδα της χώρας, ο στρατός τους ύψωνε τη γαλάζια και κόκκινη σημαία τους στο προεδρικό μέγαρο. H επιτυχία αυτή, όμως, δεν θα ήταν δυνατή εάν το καθεστώς Τιέ στη Σαϊγκόν δεν διέπραττε κρίσιμα σφάλματα την ύστατη ώρα. Σημαντικός παράγοντας στη νίκη υπήρξε η απόφαση του κόμματος να διατάξει τον στρατηγό Ντουνγκ, διοικητή του II Σώματος στρατού του Βορείου Βιετνάμ, να παραπλανήσει τους Νότιους, εξαπολύοντας παράλληλες επιθέσεις αντιπερισπασμού σε περιοχές νότια της ιστορικής αυτοκρατορικής πρωτεύουσας Χουέ, εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από την πραγματική προέλαση των Βιετκόνγκ. Το καθεστώς της Σαϊγκόν επέλεξε έτσι να θυσιάσει τις τελευταίες επίλεκτες δυνάμεις του σε μάταιες μάχες οπισθοχώρησης για ασήμαντους στρατιωτικούς στόχους, πολύ μακριά από την πραγματική απειλή. H αποσύνθεση ήταν τέτοια στις τάξεις του στρατού της Σαϊγκόν, που οι λιποτάκτες προσέφεραν οικειοθελώς τον οπλισμό τους στα μέλη του αντάρτικου. Μεγάλο μέρος των αρμάτων μάχης των Βιετκόνγκ την ημέρα εισόδου τους στη Σαϊγκόν, ήταν αμερικανικά και είχαν «απελευθερωθεί» λίγες ημέρες νωρίτερα.
Αυτήν την κατάληξη είχε το αμερικανικό πείραμα στη NA Ασία, με στόχο την ανάσχεση του κομμουνισμού και την πρόληψη του «φαινομένου του ντόμινο», σύμφωνα με το οποίο καθεστώτα ελεγχόμενα από τη Μόσχα θα εξασφάλιζαν τον έλεγχο της ευρύτερης περιοχής, εξαπλώνοντας την επιρροή τους μέχρι τα παράλια της Αυστραλίας. H ιστορία ανυποταγής του λαού του Βιετνάμ και το ισχυρό πολιτικό κίνητρο του αντάρτικου στο Νότο οδήγησαν τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους στον εξευτελισμό της 30ής Απριλίου, όταν Αμερικανοί αξιωματούχοι της πρεσβείας, στην αγωνία τους να διαφύγουν από τα νύχια των κομμουνιστών, γρονθοκοπούσαν ανηλεώς και απωθούσαν τους πρώην συμμάχους τους, που προσπαθούσαν να ανεβούν στα «ελικόπτερα της σωτηρίας».