Περισσότερα από 150 χρόνια προσφοράς των δημόσιων νοσοκομείων του λεκανοπεδίου, από την πορεία των οποίων αποτυπώνονται σημεία-«σταθμοί» της ιστορίας της Ελλάδας, σκιαγραφούνται μέσα από τις σελίδες του λευκώματος «Τα Δημόσια Νοσοκομεία στην Αθήνα και τον Πειραιά – Πορεία στο Χρόνο», που εξέδωσε η Ενωση Ιατρών Νοσοκομείων Αθηνών Πειραιώς με αφορμή τα 30 χρόνια από την ίδρυση της Ενωσης.
Το λεύκωμα, με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, κάνει μια ιστορική αναδρομή στην παροχή περίθαλψης στην Αθήνα και τον Περαιά, από το 1836 οπότε ανεγέρθη το Στρατιωτικό Νοσοκομείο στην περιοχή του Μακρυγιάννη και τη θεμελίωση -την ίδια χρονιά- του Πολιτικού Νοσοκομείου «Ελπίς», έως το 2002, χρονιά που ξεκίνησε να λειτουργεί το νοσοκομείο Αττικό στο Χαϊδάρι.
Μισοκατεστραμμένες
«Η προσπάθεια που κάναμε ήταν επίμονη και επίπονη γιατί συναντήσαμε πολλές δυσκολίες, κάθε μορφής, προκειμένου να συγκεντρώσουμε το υλικό μας», αναφέρουν οι Στάθης Τσούκαλος, πρόεδρος της ΕΙΝΑΠ και Χάρης Ζαχαρογιάννης γεν. γραμματέας της Ενωσης στο εισαγωγικό σημείωμα του Λευκώματος. «H συγκίνηση όμως που νιώθαμε με την ανεύρεση παλιών, κιτρινισμένων και συχνά μισοκατεστραμμένων φωτογραφιών των νοσοκομείων της Αθήνας και των λειτουργών τους, μας έκανε να ξεχνάμε τις δυσκολίες και να τις ξεπερνάμε». Συγκίνηση θα αισθανθούν και οι αναγνώστες του λευκώματος και ακριβώς αυτό το συναίσθημα θα τους βοηθήσει να ξεχάσουν έστω και για λίγη ώρα τις δυσκολίες που ενδεχομένως έχουν αντιμετωπίσει κατά την επαφή τους με τα δημόσια νοσοκομεία. Επιλέξαμε, στην τύχη ομολογουμένως, ορισμένα από τα νοσοκομεία, η ιστορία των οποίων περιγράφεται στο λεύκωμα:
– H τελετή θεμελίωσης του νοσοκομείου «Αγία Σοφία» έγινε με μεγάλη επισημότητα στις 16 Οκτωβρίου 1896, ημέρα Τετάρτη και ώρα 10.30 π.μ. και τα εγκαίνια έναρξης λειτουργίας του νοσοκομείου έγιναν στις 22 Μαρτίου 1900. Το μοναδικό νοσηλευτικό περίπτερο του «Αγία Σοφία», την εποχή εκείνη, ήταν ο «Συγγρός» και διέθετε συνολικά 16 κρεβάτια. Την 1η Απριλίου 1900 προσήλθε για νοσηλεία το πρώτο άρρωστο παιδί. Από τους σημαντικούς σταθμούς του νοσοκομείου είναι το 1912, όταν επιτάσσεται και περιθάλπει τραυματίες πολέμου, ενώ στα χρόνια της κατοχής το προσωπικό του νοσοκομείου συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση.
– Το νοσοκομείο Ανδρέας Συγγρός, ονομάστηκε αρχικά «Θεραπευτήριον των Κολλητικών Νοσημάτων» και στη συνέχεια «Νοσοκομείο των Αφροδισίων Παθών» (1884-85). Το νοσοκομείο εγκαταστάθηκε διαδοχικά σε διαφορετικά κτίρια έως το 1903 όταν η Μονή Πετράκη δώρισε την έκταση στην οποία βρίσκεται τώρα. Το 1910 το νοσοκομείο θεωρούνταν το αρτιότερο του είδους του στον κόσμο.
– Το πρώτο πολιτικό νοσοκομείο που λειτούργησε στην Αθήνα ήταν το «Ελπίς», αρχικά στην οδό Ακαδημίας, στο κτίριο όπου σήμερα στεγάζεται το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων. Στη μακρά του ιστορία το «Ελπίς» περιθάλπει τραυματίες των βαλκανικών πολέμων, στηρίζει τους πρόσφυγες που εγκαθίστανται στην Αθήνα, καθώς και τον αθηναϊκό λαό κατά την περίοδο του μεγάλου λιμού της Κατοχής και δέχεται τα θύματα των πολεμικών επιχειρήσεων κατά τα Δεκεμβριανά και τον Εμφύλιο.
– Στις 25 Μαρτίου 1881 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος για την ανέγερση του «Ευαγγελισμού» και στις 16 Απριλίου 1884 εισάγεται ο πρώτος ασθενής, ένα παιδί 10 ετών, στη χειρουργική κλινική. Παραμένει στο νοσοκομείο για 17 ημέρες και εξέρχεται θεραπευμένος. Την εποχή εκείνη το νοσοκομείο λειτουργεί με δύο κλινικές δυναμικότητας 48 κλινών. Σήμερα, ο «Ευαγγελισμός» είναι από τις «ναυαρχίδες» του ΕΣΥ, με σχεδόν όλες τις ιατρικές ειδικότητες και δυναμικότητα 944 κλινών.
– Το «Οφθαλμιατρείο Αθηνών» είναι ένα από τα αρχαιότερα νοσηλευτικά ιδρύματα της χώρας και από τα πρώτα οφθαλμολογικά νοσοκομεία που ιδρύθηκαν στον κόσμο. Τα επίσημα εγκαίνια του Οφθαλμιατρείου που τότε ονομαζόταν «Νοσοκομείο Οφθαλμιώντων», έγιναν στις 14 Ιουνίου 1854. Στο λεύκωμα αναφέρεται ένα απόσπασμα από την 4η Εκθεση Πεπραγμένων του νοσοκομείου των ετών 1869-1872 που περιγράφει την απήχηση που είχε στους πολίτες της εποχής η λειτουργία του Οφθαλμιατρείου: «Απερίγραπτος είναι η αμηχανία των ατυχών τούτων αρρώστων, οίτινες, ουχί σπανίως, εταξίδευσαν ημέρας πολλάς, διότι έμαθαν ότι υπάρχει εν Αθήναις νοσοκομείον όπου οι τυφλοί θεραπεύονται δωρεάν…». Αυτή τη στιγμή το Οφθαλμιατρείο έχει μία από τις αρχαιότερες βιβλιοθήκες της χώρας μας και μοναδικό στον κόσμο μουσείο οφθαλμολογικών συσκευών και οργάνων.
Ανάγκη για καινούργια
Οπως αναφέρεται στο εισαγωγικό σημείωμα, «όλα τα νοσοκομεία ή σχεδόν όλα, έγιναν με προδιαγραφές μιας άλλης εποχής για να εξυπηρετήσουν άλλες ανάγκες, πληθυσμό υποπολλαπλάσιο του σημερινού και από ένα αδύναμο κράτος. Αν ανταποκρίνονται ακόμη στον ρόλο τους ή στον βαθμό που ανταποκρίνονται οφείλεται στην ιδιαίτερη προσπάθεια που καταβάλλει το προσωπικό τους. Οι σημερινές ανάγκες, πολιτισμικές και ιατρικές, έχουν αλλάξει πολύ. H Αθήνα και ο Πειραιάς έχουν πλέον ανάγκη από καινούργια νοσοκομεία και η χώρα μας, ευτυχώς, την έχει αυτή τη δυνατότητα».