«Λέω καμιά φορά, γιατί παραδοξολογώ βεβαίως, ότι στον γιατρό πρέπει να πηγαίνεις μόνο με φορείο, αλλιώς πας και μπλέκεις…». O καθηγητής Καρδιολογίας κ. Ευτύχιος Βορίδης μιλάει στην «K» με το γνωστό σκωπτικό του ύφος, για τα κακώς κείμενα του ιατρικού επαγγέλματος και τις σχέσεις γιατρών – ασθενών, όπως διαφορφώνονται σήμερα.
«Οπου υπάρχει αρρώστια πρέπει να την πολεμήσουμε ή όπου η αρρώστια είναι επί θύραις. Αλλά το να μετατρέψουμε όλους τους υγιείς σε εν δυνάμει αρρώστους, βρίσκω ότι είναι αμαρτωλό και υποκρύπτει συμφέροντα», σημειώνει. O λόγος για τη βιομηχανία των τσεκ απ και τις συνέπειές της.
Εκατομμύρια άνθρωποι χαρακτηρίζονται ως «προϋπερτασικοί» και ζουν με το πιεσόμετρο στο χέρι και φάρμακα, ενώ κάθε τρία-τέσσερα χρόνια μειώνονται τα όρια της ασφαλούς χοληστερόλης και αυξάνεται ο αριθμός των ασθενών που μπαίνουν σε θεραπεία. O καθηγητής, που είναι μέλος της Γαλλικής Ιατρικής Ακαδημίας, επισημαίνει ότι πλέον η σταδιοδρομία του γιατρού δεν εξαρτάται τόσο από τις κλινικές του ικανότητες και την προσήλωσή του στον ασθενή, αλλά κυρίως από αυτό που πολλές φορές αποτελεί τη βιτρίνα του. Σε πόσες μελέτες έχει συμμετάσχει, τι έχει δημοσιεύσει, πόσα συνέδρια έχει παρακολουθήσει. Στον χώρο της καρδιολογίας μόνο, αναφέρει, γίνονται 50 συνέδρια, ημερίδες και σεμινάρια τον χρόνο. Πρόκειται για διοργανώσεις υψηλού κόστους (ξενοδοχεία, αεροπορικά εισιτήρια, εκδηλώσεις κ.λπ.), το οποίο συνήθως καλύπτεται από βιομηχανίες που θέλουν να προβάλουν φάρμακα ή άλλα προϊόντα τους. Πού βρίσκονται οι ενστάσεις του καθηγητή; «Πρώτον, υπογραμμίζει, δημιουργείται μια εξάρτηση του γιατρού και, δεύτερον, επιχειρείται μια μορφή πλύσεως εγκεφάλου. Γίνεται κάποιο ειδικό σεμινάριο για μια νόσο και ξαφνικά αποδεικνύεται ότι το πιο αποδοτικό είναι ένα νέο φάρμακο, που τυχαίνει να καλύπτεται με το δικαίωμα εκμετάλλευσης. Επειτα από λίγα χρόνια, όταν θα λήξει η πατέντα, αυτό θα αντικατασταθεί από κάποιο άλλο».
Τα συνέδρια δημιουργούν εξάρτηση
– Κύριε καθηγητά, υπάρχει σήμερα αυτή η ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα στον ασθενή και τον γιατρό του;
– Αυτό χάνεται σιγά σιγά για πολλούς λόγους. Ενας λόγος είναι η επέκταση της κοινωνικής και της ιδιωτικής ασφάλισης, που σημαίνει ότι ο ασθενής δεν έχει πια, παρά σε σπάνιες περιπτώσεις, τα περιθώρια να επιλέξει τον γιατρό του, όπως γινόταν άλλοτε. O γιατρός πληρώνεται από το Δημόσιο ή την ασφαλιστική εταιρεία. Ετσι, δημιουργείται υποσυνείδητα στον ασθενή η αντίληψη ότι ο γιατρός δεν λογοδοτεί σε εκείνον, αλλά στον εργοδότη του. Και αυτό προκαλεί ένα είδος διαζυγίου μεταξύ τους.
Μια άλλη αιτία είναι ότι πλέον η ιατρική έχει γίνει πολύ μηχανική. Οι παλαιότεροι γιατροί, ακόμη και εμείς, χρησιμοποιούσαμε για τη διάγνωση την επίκρουση, την ψηλάφηση και το στηθοσκόπιο. Τώρα, αν έχετε προσέξει, τα στηθοσκόπια έχουν γίνει κολιέ γύρω από τον λαιμό των γιατρών, δεν τα πολυχρησιμοποιούν. O γιατρός είναι υποχρεωμένος να στηριχτεί σε διαγνωστικές μεθόδους εξωανθρώπινες, οι οποίες καταλήγουν να είναι και ένα είδος προστασίας του, ακτινογραφίες, υπερηχογράφημα, αξονικές, μαγνητικές τομογραφίες. Ετσι, συγκεντρώνει διάφορα ντοκουμέντα, αλλά δεν πλησιάζει τον άρρωστο ούτε προφταίνει να τον πλησιάσει, ιδίως μέσα στο νοσοκομείο. Τέλος, νομίζω ότι σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των σχέσεων γιατρών-ασθενών παίζουν τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, τα οποία είτε παρουσιάζουν καταπληκτικές ιατρικές ανακαλύψεις κάθε μέρα, οι οποίες ως επί το πλείστον δεν υπάρχουν, είτε αποκαλύπτουν ιατρικές αθλιότητες επικεντρώνοντας σε εξαιρέσεις.
Τεκμηριωμένη ιατρική
– Βλέποντας τις ενδείξεις των μηχανημάτων και όχι τον άρρωστο, οι γιατροί κάνουν λάθη πολλές φορές. Τι λέτε;
– Δεν μπορούν να κάνουν διαφορετικά. Αυτό είναι ένα σκοτεινό σημείο της σημερινής ιατρικής που ξεκίνησε από την Αμερική, όπου το ένα τρίτο των δικηγόρων εξασφάλιζε τους πόρους του από μηνύσεις και αγωγές κατά των γιατρών για αμέλεια και mal practice. Σιγά σιγά, για την προστασία των γιατρών κυρίως, επινόησαν κανόνες και αυτό λέγεται τεκμηριωμένη ιατρική. Δηλαδή, ασκείς την ιατρική βάση αντικειμενικών κριτηρίων, τα οποία είναι δεκτικά συγκρίσεως και μετρήσεως.
Σε ένα ποσοστό είναι πρόοδος και σε ένα ποσοστό είναι ένας τρόπος αμύνης του γιατρού. H ιατρική έχει μηχανοποιηθεί κυρίως γιατί ο γιατρός είναι υποχρεωμένος να ενεργήσει σαν αμυνόμενος.
– O Ελληνας γιατρος ασκεί αμυντική ιατρική;
– Γιατί όχι; Συνέχεια βλέπουμε ρεπορτάζ στην τηλεόραση. Τι έκανε ένας γιατρός, γιατί το έκανε έτσι ή αλλιώς, τι έκανε λάθος. Ολα αυτά κοινολογούνται με τέτοιο τρόπο (όπως παραδείγματος χάριν με το θέμα των μεταγγίσεων), που ο γιατρός ακόμη και όταν πάρει αίμα από έναν ασθενή 90 ετών, ο οποίος δεν υπάρχει περίπτωση να ενήργησε κατά τρόπον ώστε να πάθει έιτζ, θα κάνει τον μοριακό έλεγχο για να είναι σίγουρος. Αφού υπάρχει η τεχνολογία, ο γιατρός κοιτάει πλέον να προφυλαχτεί από το ένα τοις χιλίοις. Αυτό, όμως, δημιουργεί μια δαπανηρή ιατρική.
– Τελικά, από τι επηρεάζεται η σταδιοδρομία του γιατρού;
– Δυστυχώς, δεν στηρίζεται στις κλινικές του ικανότητες ούτε στην προσήλωσή του στον άρρωστο. O γιατρός θα κριθεί από τον αριθμό των μελετών και των δημοσιεύσεών του, από τα συνέδρια που έχει παρακολουθήσει, το πόσες φορές αναφέρεται το όνομά του στη βιβλιογραφία. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο ασθενής πλέον είναι ένα μέσον προόδου του γιατρού όχι ως προσωπικότητα αλλά σαν νούμερο, σαν νόσος, σαν ιδιοτυπία, ένας στον οποίο δοκιμάζεται το φάρμακο κ.ο.κ.
Γιατί η σταδιοδρομία του γιατρού πλέον σχετίζεται όχι με το τι κάνει μπροστά στον άρρωστο, αλλά με το τι γράφει και πώς εμφανίζεται. Παραδείγματος χάριν, κάθε χρόνο οργανώνονται 50 συνέδρια, ημερίδες κ.τ.λ., που έχουν αντικείμενο την καρδιολογία. Αυτό σημαίνει ότι οι γιατροί σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο ασχολούνται με αυτό, είναι απαραίτητο να είναι εκεί παρόντες. Θα μου πείτε, πώς διαδίδεται η νέα γνώση; Μα είναι αδύνατο να παραδεχθώ ότι κάθε εβδομάδα υπάρχουν νέα επιστημονικά δεδομένα. Πίσω από όλα αυτά, λοιπόν, είναι η βιτρίνα που προσπαθεί να δημιουργήσει ο γιατρός, αλλά και κάποιος που χρηματοδοτεί τα πανάκριβα συνέδρια, τα ξενοδοχεία, τα αεροπορικά εισιτήρια, τις εκδηλώσεις ή τις εκδρομές που διοργανώνονται και τόσα άλλα.
Ο ρόλος των φαρμακοβιομηχανιών
– Ποιος είναι πίσω από όλα αυτά; Οι φαρμακοβιομηχανίες;
– Δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο. Συνέδρια δεν οργανώνονται από το Δημόσιο, πολύ σπάνια. Γιατί το κάνουν; Γιατί θέλουν να προβάλουν τα φάρμακά τους ή τα προϊόντα τους. Για τους γιατρούς, πρώτον, δημιουργείται μια εξάρτηση και, δεύτερον, είναι μια μορφή πλύσεως εγκεφάλου. Γίνεται ένα ειδικό σεμινάριο για κάποια νόσο και ξανφικά αποδεικνύεται ότι ένα καινούργιο φάρμακο, που καλύπτεται από το δικαίωμα εκμεταλλεύσεως, είναι το πιο αποδοτικό. Οταν περάσουν 18-20 χρόνια και δεν υπάρχει πια αυτή η προστασία βλέπουμε το φάρμακο αυτό να ξεχνιέται ξαφνικά και να εμφανίζεται στη θέση του κάποιο άλλο. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι για να παραχθεί ένα καινούργιο φάρμακο απαιτούνται 500-600 εκατομμύρια δολάρια, εκ των οποίων τα δύο τρίτα είναι για τη διάδοσή του. Αντιλαμβάνεστε ότι οι εταιρείες είναι υποχρεωμένες να παίξουν το παιχνίδι, γιατί αλλιώς θα κλείσουν.
– Δηλαδή οι γιατροί εξαγοράζονται;
– Μπορεί και αυτό να συμβαίνει, δεν το ξέρουμε. Αλλά το να πάρεις την οικογένειά σου και να ταξιδέψεις business class στη Φρανκφούρτη, να μείνεις στο καλύτερο ξενοδοχείο κ.λπ., είναι μια μορφή εξαγοράς. Ετσι δεν είναι; Δεν λέω ότι τα παίρνουν στο χέρι. Αλλά και αυτό μπορεί να συμβεί υπό άλλη μορφή. Φερ’ ειπείν, να αναλάβουν να κάνουν μια έρευνα για γνωστό φάρμακο.
Ασθενείς με πιεσόμετρο και φάρμακα στο χέρι
– Πιστεύετε ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής ακυρώνει τα επιτεύγματα της ιατρικής;
– Πάμε σε ένα κεφάλαιο που είναι άλλη βιομηχανία. Θα φέρω ένα παράδειγμα. Ξεκινήσαμε μια ιστορία με την υπέρταση και είπαμε στους ανθρώπους να πάρουν ένα πιεσόμετρο στο σπίτι. Το αποτέλεσμα είναι ότι δημιουργήσαμε υπερτασικούς και μάλιστα ανίατους, διότι αν αισθανθούν μια ζάλη, έναν πονοκέφαλο μετρούν την πίεσή τους και αισθάνονται ότι πρόκειται για υπό εκκόλαψη εγκεφαλικό επεισόδιο. Τον πανικό τους πώς να τον ξεπεράσεις; Τώρα, έχουμε μαγειρέψει και κάτι άλλο, που λέγεται προπίεση. Προπίεση είναι όταν έχεις 13,5 πίεση, με 8,5 διαστολική. Τώρα αν πάρετε χίλιους ανθρώπους και τους μετρήσετε, το ένα τρίτο θα είναι προϋπερτασικοί, να είστε σίγουρη.
Στις ΗΠΑ έχει υπολογιστεί ότι περί τα 70 εκατομμύρια άνθρωποι είναι κατ’ οίκον προϋπερτασικοί. Τι κάνουν αυτοί; Βρέθηκε ότι αν πάρουν φάρμακο έστω για δύο χρόνια, καθυστερεί η εμφάνιση της νόσου. Αντιλαμβάνεστε τι σημαίνει εβδομήντα εκατομμύρια άνθρωποι να παίρνουν ένα χαπάκι, έστω και του ενός ευρώ;
Δημοσιεύονται επιστημονικές μελέτες, οι οποίες πάντα προσθέτουν κάτι. Δεν θέλω να πω ότι είναι ψεύτικες, αυτό μπορεί να γινόταν παλαιότερα, τώρα δεν γίνεται, αλλά έχω μια υπόνοια ότι αν τα αποτελέσματα δεν είναι πολύ ικανοποιητικά απλώς δικαιολογούνται και ό,τι συμφέρει εμφανίζεται. Ενα άλλο παράδειγμα είναι η χοληστερίνη, τα ασφαλή όρια της οποίας κατεβαίνουν κάθε τρία – τέσσερα χρόνια.
Χοληστερίνη
Τώρα η σιγουριά είναι όταν η LDL (κακή χοληστερίνη) είναι στα 80. Για να καταλάβετε, αυτές τις τιμές τις βρίσκαμε σε νεοσύλλεκτους 18 ετών, όταν ήμουν στην αεροπορία (λογαριάστε, είναι μισός αιώνας), που έρχονταν ως εθελοντές από τα φτωχότερα μέρη της Ελλάδας για να μάθουν μια τέχνη. Υστερα από ένα χρόνο που έτρωγαν αμερικανικό σιτηρέσιο και «εξεπολιτίζοντο», η χοληστερίνη τους ανέβαινε.
– Κακό είναι να μειώσουμε τους παράγοντες υψηλού κινδύνου;
– Καθόλου, δεν έχω καμιά αντίρρηση, αλλά δεν είναι καθόλου εύκολο. Μέσα μας έχουμε τα κύτταρα, τους μυς, τις αρτηρίες των ανθρώπων των σπηλαίων, οι οποίοι δεν είχαν να φάνε κάθε μέρα και έπρεπε να τρέχουν από το βράδυ ή για να φάνε ή για να μην τους φάνε. Εμείς ξεκινάμε έχοντας όλους τους πειρασμούς του σημερινού πολιτισμού. Ποιος θα πεισθεί να προσαρμόσει τη ζωή του σε τόσο δύσκολες συνθήκες, όταν δεν υπάρχουν; Δύσκολο έως αδύνατο για ένα φυσιολογικό άνθρωπο, εκτός αν έχεις κάποια νεύρωση ή ψυχογενή ανορεξία. Πόσοι χρησιμοποιούν τους μυς τους; Ξέρετε καμιά νοικοκυρά να ανεβαίνει στην ταράτσα για την μπουγάδα ή κάποιον να κουβαλάει ξύλα; Χρησιμοποιούμε ασανσέρ, δεν ζούμε χωρίς αυτοκίνητο και ο μέσος όρος τηλεθέασης έφθασε τις τέσσερις ώρες ημερησίως. Ακόμη και για να αλλάξουμε κανάλι έχουμε τηλεχειριστήριο. Στα σπίτια μας διαθέτουμε κεντρική θέρμανση. Ποτέ δεν κρυώνουμε, πώς να κάψουμε θερμίδες;
Η σημασία της πρόληψης
– Μπορεί να μην πηγαίνουμε καλά στην πρόληψη, κάνουμε όμως συχνά τσεκ απ.
– Γιατί είμαι αντίθετος με αυτήν τη μανία της εποχής μας. Πιστεύω κατ’ αρχήν ότι κανείς δεν είναι τέλειος, έφηβος των Αντικυθήρων. Επειτα ο άνθρωπος φθείρεται με τα χρόνια. O γιατρός όμως και το παραμικρό να δει που να ξεφεύγει από τον κανόνα είναι υποχρεωμένος να συστήσει θεραπεία γιατί, όπως είπαμε προηγουμένως, ενδέχεται να βρει τον μπελά του. Και αυτός είναι ο κίνδυνος από το τσεκ απ. Και λέω καμιά φορά, γιατί παραδοξολογώ βεβαίως, ότι στον γιατρό πρέπει να πηγαίνεις, μόνο με φορείο. Αλλιώς πας και… μπλέκεις. Αν το τσεκ απ ήταν τόσο χρήσιμο, δεν θα πέθαιναν ποτέ οι γιατροί αιφνιδίως. Αλλά πεθαίνουν και αυτοί…
– Με λίγα λόγια, λέτε όχι στις υπερβολές, ότι αυτή είναι η ζωή μας.
– Ετσι λέω. Αυτή είναι η ζωή μας. Οπου υπάρχει αρρώστια ή όπου αυτή είναι επί θύραις πρέπει να την πολεμήσουμε. Αλλά να μετατρέψουμε όλους τους υγιείς σε εν δυνάμει αρρώστους, βρίσκω ότι είναι αμαρτωλό και υποκρύπτει συμφέροντα.